Żeneta olbrzymia
| Genetta victoriae[1] | |
| Thomas, 1901 | |
 Plansza barwna autorstwa holenderskiego ilustratora Josepha Smita z 1901 roku opublikowana na łamach Proceedings of the Zoological Society of London | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Infragromada | |
| Rząd | |
| Podrząd | |
| Rodzina | |
| Podrodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
żeneta olbrzymia |
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |
 | |
| Zasięg występowania | |
| |
Żeneta olbrzymia[3] (Genetta victoriae) – gatunek drapieżnego ssaka z podrodziny wiwer (Viverrinae) w rodzinie wiwerowatych (Viverridae). Ssak ten zamieszkuje centralną Afrykę, nie jest zagrożony wyginięciem.
Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]
Żeneta olbrzymia występuje w Demokratycznej Republice Konga, gdzie ogranicza się do obszaru pomiędzy rzekami Kongo, Lualaba i Ubangi[2][4][5]. Jednak w 2005 roku jeden osobnik został sfotografowany po raz pierwszy w środowisku naturalnym, w Parku Narodowym Lasu Nyungwe w Rwandzie[6]. Status tego gatunku w Ugandzie jest niejasny: raportowano o jego obecności w lesie Semliki, a skóry kociąt znalezione w lesie Bwamba w dystrykcie Toro, który jest wschodnim przedłużeniem lasu Semliki, wydają się reprezentować żenetę olbrzymią[2]. W 1977 roku ssak ten został zauważony wzdłuż leśnej drogi w zachodniej Ugandzie[2]. Badania na okazach muzealnych przeprowadzone w 2006 roku rozszerzają zakres tego gatunku o 500 km na południe, wzdłuż lewego brzegu rzeki Kongo[7].
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Gatunek po raz pierwszy naukowo opisany w 1901 roku przez brytyjskiego przyrodnika Oldfielda Thomasa na łamach Proceedings of the Zoological Society of London[8]. Jako miejsce typowe odłowu holotypu (skóra o numerze katalogowym 1.8.9.29 znajdująca się w kolekcji Muzeum Historii Naturalnej w Londynie) Thomas wskazał Entebbe w Ugandzie[8], ograniczone w 1946 roku do „blisko Lupanzula, dziesięć mil na zachód od Beni, w Ituri Forest, w Kongo Belgijskim”[9]. Gatunek monotypowy[5][4].
Etymologia[edytuj | edytuj kod]
Nazwa rodzajowa: starofrancuskie genette – żeneta[10]. Epitet gatunkowy: zlatynizowana forma od Jeziora Wiktorii[11], gdyż Thomas myślał, że holotyp pochodzi z Entebbe, miejscowości położonej na tym jeziorem[8].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Długość ciała 55–60 cm, ogona 41,3–49 cm, stępu 9,2–10,5 cm, ucha 4,5–5,1 cm; masa ciała 2,5–3,5 kg[4]. Jeden z największych przedstawicieli rodzaju żeneta (Genetta)[4]. Obie płcie są podobne w ubarwieniu sierści i rozmiarze. Kolor sierści górnych części ciała waha się od żółtawego do ochrowo-białego; brzuszna strona ciała jest bledsza. Na karku występuje szeroki ciemny pas i grzebień utworzony z sierści. Ciemna linia grzbietowa jest przerywana, ale długie włosy nadają jej wygląd ciągły; włosy te tworzą wyprostowany grzbietowy grzebień. Ciemne plamy na ciele są małe i losowo rozmieszczone. Na twarzy ciemna maska, z białymi plamami nad i pod oczami. Na ogonie znajduje się około sześciu bladych pierścieni występujących przemienne z ciemnymi[4]. Ciemne pierścienie są znacznie szersze od jaśniejszych; końcówka ogona jest ciemna. Kończyny tylne oraz przednie są brązowe do czarnego. Samica posiada jedną parę sutków[4]. Wzór zębowy: I 3/3, C 1/1, P 4/4, M 2/2 = 40[4].
Ekologia[edytuj | edytuj kod]
Żeneta olbrzymia zamieszkuje lasy deszczowe, do wysokości 2000 m n.p.m.[4]. Dwa okazy muzealne zidentyfikowane jako ten gatunek zostały zebrane z lasów liściastych w okolicach Kakanga i Mukulu w południowej Demokratycznej Republice Konga[2]. Najprawdopodobniej ssak ten prowadzi samotny i nocny tryb życia; jedno zwierzę zostało zaobserwowano gdy biegło wzdłuż drogi leśnej około 22:30, a w niewoli jeden osobnik aktywny był tylko w nocy[4]. Raportowano, że ssak ten śpi w wydrążonych pniach martwych drzew lub wśród winorośli[4].
Nie jest znany skład diety żenety olbrzymiej[4].
Nie ma żadnych informacji na temat sezonu rozrodczego[4].
Status i ochrona[edytuj | edytuj kod]
W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii LC (ang. Least Concern – najmniejszej troski)[2]. Globalny stan populacji jest nieznany. Nie są znane żadne poważne zagrożenia dla tego ssaka, ale poluje się na niego jako na dziczyznę i dla skórek, które są używane do wyrobu czapek i innych obrzędowych przedmiotów[4][2].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Genetta victoriae, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c d e f g P. Gaubert, V. Dinets, E. Do Linh San, Genetta victoriae, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2015-4 [dostęp 2016-10-17] (ang.).
- ↑ W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński, W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 141. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m A.P. Jennings, G. Veron: Family Viverridae (Civets, Genets and Oyans). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 1: Carnivores. Barcelona: Lynx Edicions, 2009, s. 224. ISBN 978-84-96553-49-1. (ang.).
- ↑ a b Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.) Genetta victoriae. w: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. (ang.) [dostęp 2016-10-17]
- ↑ V. Dinets. First sighting of the Giant Genet Genetta victoriae in Rwanda. „Small Carnivore Conservation”. 44, s. 25-26, 2011. (ang.).
- ↑ P. Gaubert, M. Papes, A.T. Peterson. Natural history collections and the conservation of poorly known taxa: Ecological niche modeling in central African rainforest genets (Genetta spp.). „Biological Conservation”. 130 (1), s. 106-117, 2006. DOI: 10.1016/j.biocon.2005.12.006. (ang.).
- ↑ a b c O. Thomas. On the more notable Mammals obtained by Sir Harry Johnston in the Uganda Protectorate. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1901 (2), s. 87, 1901. (ang.).
- ↑ R.E. Moreau, G.H.E. Hopkins, R.W. Hayman. The type-localities of some African mammals. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1946 (3–4), s. 410, 1946. DOI: 10.1111/j.1096-3642.1946.tb00101.x. (ang.).
- ↑ T.S. Palmer: Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. Washington: Government Printing Office, 1904, s. 292, seria: North American Fauna. (ang.).
- ↑ victoria, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2021-12-27] (ang.).