Akebia pięciolistkowa

Akebia pięciolistkowa
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	jaskropodobne
Rząd	jaskrowce
Rodzina	krępieniowate
Rodzaj	akebia
Gatunek	akebia pięciolistkowa
	Nazwa systematyczna
	Akebia quinata (Houtt.) Decne.; Arch. Mus. Hist. Nat. 1: 195 1839
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Akebia pięciolistkowa (Akebia quinata) – gatunek pnącza z rodziny krępieniowatych (Lardizabalaceae). W stanie naturalnym występuje w Chinach, Japonii i Korei^[4]. Akebia użytkowana jest jako roślina lecznicza w Chinach oraz uprawiana jest jako roślina ozdobna w Europie środkowej, w Nowej Zelandii oraz w południowo-wschodnich Stanach Zjednoczonych. Wszędzie tam też dziczeje^[5]. W Polsce można ją znaleźć w krajobrazach miejskich, ogrodach przydomowych oraz ogrodach dendrologicznych^[6]^[7]^[8]^[9]^[10].

W Stanach Zjednoczonych uznawana za roślinę inwazyjną, mogącą wypierać rodzime gatunki w siedliskach leśnych^[11].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Pokrój: Pnącze o częściowo zdrewniałych pędach silnie owijających się wokół podpór^[12]. Pędy są szarobrązowe^[4]. W warunkach naturalnych dorastają do 12 metrów^[13].
Liście: Liście palczasto złożone z 5 zielonych i ciemnozielonych, owlano-eliptycznych listków^[4]^[8]^[14].
Kwiaty: Kwiaty drobne słabo pachnące, o barwie jasnopurpurowej lub purpurowozielonej, zebrane w grona^[4].
Owoc: Owoce znajdują się w podłużnych, mięsistych mieszkach z licznymi nasionami^[4].

Uprawa[edytuj | edytuj kod]

Gleba przepuszczalna, okresowo sucha. Stanowisko zachodnie lub północne^[12].

Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]

Roślina jadalna. Owoce mają właściwości moczopędne, przeciwzapalne i przeciwbólowe. Wykorzystywana w medycynie naturalnej w zaburzeniach laktacji. Łodyga zawiera dużą ilość soli potasowych. W Chinach owoce stanowią przysmak. Osłonki owoców bogate są w saponiny i flawonoidy. Wykorzystuje się je w chińskiej medycynie ludowej^[4]^[10]^[14].

Odmiany[edytuj | edytuj kod]

Odmiany akebii pięciolistnej^[8]:

'Alba' – białe kwiaty, owoce biało-zielone
'Rosea' – biało-różowe kwiaty
'Silver Bells' – białe kwiaty z różowo-purpurowym pręcikiem (męskie), jasnoróżowo-purpurowe z ciemnoczekoladowym słupkiem (żeńskie)
'Variegata' – jasnoróżowe kwiaty, liście pokryte białymi plamkami

Galeria[edytuj | edytuj kod]

Pokrój akebii pięciolistkowej
Łodyga
Liść
Kwiatostan
Kwiat
Nasiona

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-04] (ang.).
↑ Akebia quinata. [w:] The Plant List [on-line]. [dostęp 2012-11-14]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Akebia quinata. [w:] Flora of China [on-line]. [dostęp 2009-04-05].
↑ Taxon: Akebia quinata. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. United States Department of Agriculture. [dostęp 2012-11-14]. (ang.).
↑ PawełP. Adamiec PawełP., EwaE. Trzaskowska EwaE., Diagnoza stanu zieleni osiedlowej miasta Lublina oraz wytyczne do jej kształtowania .
↑ JerzyJ. Tumiłowicz JerzyJ., Kolekcje dendrologiczne Arboretum SGGW w Rogowie – wyniki wieloletniej uprawy wybranych gatunków, 2005 .
↑ ^a ^b ^c KatarzynaK. Bańcerowska KatarzynaK., Akebia quinata [online], Poradnik Ogrodniczy [dostęp 2019-02-14] .
↑ EwaE. Trzaskowska EwaE., PawełP. Adamiec PawełP., Zieleń osiedli i inwestycji deweloperskich w Lublinie, 2015 .
↑ ^a ^b IreneuszI. Ochmian IreneuszI., MarcinM. Kubus MarcinM., TianshuT. Guan TianshuT., Description and assessment of chemical properties of fruits of the chocolate vine (five-leaf Akebia) Akebia quinata (Houtt.) Decne and dead man’s fingers Decaisnea insignis (Griff.) Hokk. f. & Thomson, grown in Szczecin and in the Arboretum in Glinna (northwestern Poland), 2014 .
↑ chocolate vine: Akebia quinata (Ranunculales: Lardizabalaceae): Invasive Plant Atlas of the United States [online], www.invasiveplantatlas.org [dostęp 2019-02-14] .
↑ ^a ^b PiotrP. Muras PiotrP., Standardy zakładania i pielęgnacji podstawowych rodzajów terenów zieleni w Krakowie na lata 2017-2030, Kraków 2016 .
↑ Akebia quinata in Flora of North America @ efloras.org [online], www.efloras.org [dostęp 2019-02-14] .
↑ ^a ^b Medicinal Plant Images Database – Akebia quinata (Houtt.) Decne. [online], Medicinal Plant Images Database [dostęp 2019-02-14] (ang.).

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-04] (ang.).

[3] Akebia quinata. [w:] The Plant List [on-line]. [dostęp 2012-11-14]. (ang.).

[foc-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Akebia quinata. [w:] Flora of China [on-line]. [dostęp 2009-04-05].

[grin-5] Taxon: Akebia quinata. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. United States Department of Agriculture. [dostęp 2012-11-14]. (ang.).

[6] PawełP. Adamiec PawełP., EwaE. Trzaskowska EwaE., Diagnoza stanu zieleni osiedlowej miasta Lublina oraz wytyczne do jej kształtowania .

[7] JerzyJ. Tumiłowicz JerzyJ., Kolekcje dendrologiczne Arboretum SGGW w Rogowie – wyniki wieloletniej uprawy wybranych gatunków, 2005 .

[:0-8] KatarzynaK. Bańcerowska KatarzynaK., Akebia quinata [online], Poradnik Ogrodniczy [dostęp 2019-02-14] .

[9] EwaE. Trzaskowska EwaE., PawełP. Adamiec PawełP., Zieleń osiedli i inwestycji deweloperskich w Lublinie, 2015 .

[:1-10] IreneuszI. Ochmian IreneuszI., MarcinM. Kubus MarcinM., TianshuT. Guan TianshuT., Description and assessment of chemical properties of fruits of the chocolate vine (five-leaf Akebia) Akebia quinata (Houtt.) Decne and dead man’s fingers Decaisnea insignis (Griff.) Hokk. f. & Thomson, grown in Szczecin and in the Arboretum in Glinna (northwestern Poland), 2014 .

[11] chocolate vine: Akebia quinata (Ranunculales: Lardizabalaceae): Invasive Plant Atlas of the United States [online], www.invasiveplantatlas.org [dostęp 2019-02-14] .

[:2-12] PiotrP. Muras PiotrP., Standardy zakładania i pielęgnacji podstawowych rodzajów terenów zieleni w Krakowie na lata 2017-2030, Kraków 2016 .

[13] Akebia quinata in Flora of North America @ efloras.org [online], www.efloras.org [dostęp 2019-02-14] .

[:3-14] Medicinal Plant Images Database – Akebia quinata (Houtt.) Decne. [online], Medicinal Plant Images Database [dostęp 2019-02-14] (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]