Aleksander Sadowski (1820–1882)
 Lubicz | |
| Marszałek szlachty Guberni Podolskiej | |
| Rodzina | |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
6 kwietnia 1820 |
| Data i miejsce śmierci |
1882 |
| Ojciec |
Grzegorz Sadowski |
| Matka |
Emercjanna Gastel herbu Zamecki |
| Żona |
Ewelina Amelia Julia Żelska herbu Ogończyk |
| Dzieci |
Aleksander |
| Rodzeństwo |
Józef, Grzegorz, Julian, Teresa, Emilia, Kamila |
Aleksander Oktawian Sadowski herbu Lubicz (ur. 6 kwietnia 1820, zm. 1882) – rotmistrz huzarów wojsk rosyjskich, marszałek szlachty pow. kamienieckiego, ostatni z wyboru marszałek gubernialny kamieniecki, przewodniczący Komitetu Wykonawczego Białych guberni podolskiej.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Aleksander Oktawian Sadowski urodził się 6 kwietnia 1820 r. na Podolu. Pochodził z możnej, senatorskiej rodziny Sadowskich herbu Lubicz, z gałęzi osiadłej na Podolu, jako najmłodszy syn Grzegorza i Emercjanny Gastel herbu Zamecki.
Jego ojciec, syn Kajetana Adama i Heleny Anżułowskiej, był jednym z zamożniejszych ziemian na Podolu rosyjskim. Był właścicielem: miasteczka Balin z Balinówką, Orynina, Krasnostawców, Hukowa, Marianówki, Przewrocia, Kizi i Wołochów w pow. kamienieckim oraz dzierżył dawne królewszczyzny: Cykową i Karaczkowce. Legitymował się w 1820 r. wraz z synami ze szlachectwa przed kamienieckim zgromadzeniem deputackim, ze względu na starożytność rodziny został wpisany do szóstej księgi szlacheckiej guberni podolskiej. Powyższa legitymacja została potwierdzona w 1827 r. przez departament heroldii.
Zdecydował się na karierę wojskową w wojsku rosyjskim, służył w aleksandryjskim pułku huzarów, gdzie uzyskał stopień rotmistrza. Po dymisji z wojska osiadł w jednym ze swoich majątków, miasteczku Oryninie i poświęcił się działalności publicznej. Został wybrany początkowo na marszałka szlachty pow. kamienieckiego, następnie został zastępcą, a w 1861 r. marszałkiem gubernialnym podolskim. W czasie przygotowań do Powstania Styczniowego był przewodniczącym Komitetu Wykonawczego Białych guberni podolskiej. Odegrał decydującą rolę w 1862 r. w podjęciu decyzji odnośnie do podpisania adresu do Cesarza Rosji Aleksandra II z wnioskiem o przełączenie Podola, Wołynia i Ukrainy do Królestwa Polskiego. W konsekwencji razem z pozostałymi marszałkami został zawieszony w swoim urzędzie, wezwany do Petersburga i uwięziony. Od tego czasu marszałkowie szlachty nie pochodzili już z wyboru, a byli powoływani przez administrację carską.
Po kilkuletnim pobycie w więzieniu powrócił do swoich majątków i kontynuował działalność społeczną, zajmując wybitne stanowisko wśród ziemian podolskich. Miał duże zasługi w ratowaniu majątków polskiej szlachty przed konfiskatą. Będąc osobą bardzo zamożną nie szczędził funduszy na cele narodowe i kulturalne.
Zmarł na skutek nieszczęśliwego wypadku w 1882 r. i został pochowany w Oryninie.
Rodzina[edytuj | edytuj kod]
Był żonaty z Eweliną Amelią Julią Żelską herbu Ogończyk, córką Józefa Artura Żelskiego z Husiatyna i Aleksandry Dwernickiej herbu Sas, córki generała Józefa Dwernickiego, z którą pozostawił syna Aleksandra, urodzonego w 1866 r.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Kazimierz Pułaski, Kronika polskich rodów szlacheckich Podola, Wołynia i Ukrainy, t. II, Warszawa 1991, s. 187-190.
- Tadeusz Epsztein, Polska własność ziemska na Ukrainie w 1890 roku, Warszawa 2008, nr 1376, 1410, 1410, 1474, 1502, 3201.
- Irena Wodzianowska, Powstanie styczniowe na Podolu w świetle akt komisji śledczych, [w:] Teka Komisji Historycznej OL PAN, 2013, X, 104-116.
- Daniel Beauvois, Trójkąt ukraiński. Szlachta, carat i lud na Wołyniu, Podolu i Kijowszczyźnie 1793-1914, Lublin 2005, s. 377, 696.
- Tadeusz Bobrowski, Pamiętnik mojego życia, t. II, Warszawa 1979, s. 446, 461, 519.