Anna Pawłyk
| |
| Data urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Zawód, zajęcie |
pisarka |
Anna Iwanowna Pawłyk, ukr. Анна Іванівна Павлик (ur. 26 stycznia 1855 we wsi Monastyrskie w pobliżu miasta Kosów, zm. 13 października 1928 we Lwowie) – huculska pisarka[1], działaczka ukraińskiego ruchu kobiet w Galicji.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Ze względu na trudną sytuację finansową rodziny Anna nie mogła regularnie chodzić do szkoły. Uczyła się sama, czytając książki i czasopisma przesłane przez brata Mychajło. Rozdawała je też chłopom, za co w 1877 została dwukrotnie aresztowana. W styczniu 1878 została skazana w procesie socjalistów (Rusinów i Polaków) zorganizowanym we Lwowie (wraz z bratem Mychajłem, Iwanem Franką, Ostapem Terlećkim, Iwanem Mendyczewśkim, Feliksem Sielskim, Michałem Koturnickim i Antonim Prebendowskim). Oskarżono ich o udział w tajnym związku uważanym za oddział rosyjskich socjalistów oraz za kolportaż broszur lewicowych. Proces odbił się echem w prasie i przyczynił się do wzrostu popularności socjalizmu w Galicji[2]. Potem Anna była aresztowana w 1879 i 1880 i za każdym razem otrzymywała karę więzienia[3]. Była pierwszą kobietą w Galicji, która prowadziła socjalistyczną agitację wśród chłopów[4].
Pisała o niesprawiedliwości władzy, poruszała tematy społeczne. Była członkinią Rusko-Ukraińskiej Partii Radykalnej[4]. Wraz z siostrami Katarzyną (Dowbenczucką) i Paraską wspierała brata Mychajłę w krzewieniu idei socjalistycznych. Na początku lat osiemdziesiątych XIX w., poruszony szykanami ze strony władz, których doświadczały Anna i Paraska, Mychajło Pawłyk napisał list otwarty pt. Konstytucja czy bezprawie? Jawny list do o. Ozarkewycza, posła do wiedeńskiej państwowej dumy z kołomyjskiego, kosowskiego i śniatyńskiego powiatu w Galicji. Wysłał go ruskim posłom do wiedeńskiej Rady Państwa oraz redakcjom gazet we Lwowie[2].
Anna Pawłyk tworzyła wiersze, w których sprzeciwiała się niesprawiedliwości władzy i Kościoła. Publikowała artykuły, zbierała materiały o foklorze. Jej twórczością zainteresowała się Ołena Pcziłka. Poznała Annę za pośrednictwem Iwana Franki. Anna znała też Nataliję Kobrynską. W sierpniu 1884, korzystając z ruskiego wiecu politycznego w Kołomyi, Kobrynska zorganizowała spotkanie, w którym wzięła udział grupa kobiet, w tym Anna. Zdecydowano wówczas o utworzeniu pierwszej kobiecej organizacji w Galicji[2]. W alamanachu Pierwszy wieniec, zawierającym prace 17 autorek z Ukrainy, wydanym pod redakcją Kobrynskiej, opublikowano esej Anny Pawlik[3]. Pawłyk jako emancypantka na łamach czasopisma „Narod” wydawanego przez jej brata Mychajła i Iwana Frankę krytykowała warunki życia ruskich chłopek na terenie powiatu kosowskiego[2].
Nękana przez policję, Pawłyk przeniosła się do wsi Czerniowiec na Bukowinie. Pracowała jako szwaczka. Występowała na wiecach robotniczych. W pierwszej połowie lat dziewięćdziesiątych XIX w. była kilka razy aresztowana[2].
W latach dwudziestych XX wieku Anna Pawłyk pomagała sierotom z Monastyrskiego. Planowała kupić ziemię oraz zbudować na niej sierociniec i dom, w którym mogliby pracować i odpoczywać chorzy ukraińscy pisarze. Plany przerwała jej nagła śmierć[3].
Została pochowana we Lwowie[3].
Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]
Jedna z ulic w jej rodzinnej miejscowości nosi jej imię. Iwan Franko zadedykował jej wiersz Anna P.[3].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Б. Тимінський, Косівська любов Івана Франка [online], lib.if.ua [dostęp 2022-03-17].
- ↑ a b c d e Ryszard Tomczyk, Rusinki (Ukrainki) w austriackiej Galicji. Pomiędzy konserwatyzmem a radykalizmem, „Przegląd Zachodniopomorski”, 27 (2), 2012, s. 89–111.
- ↑ a b c d e Анна Павлик [online], Косівська центральна міська бібліотека Косівської міської ради, 7 grudnia 2010 [dostęp 2022-03-17] (ukr.).
- ↑ a b ПАВЛИК [online], leksika.com.ua [dostęp 2022-03-17].