Anna Wahlenberg
 Anna Wahlenberg, 1916 | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Narodowość | |
| Dziedzina sztuki | |
Anna Maria Lovisa Wahlenberg, pseudonim „Rien” (ur. 23 maja 1858 w Sztokholmie, zm. 29 listopada 1933 tamże) – szwedzka pisarka, dramaturg, publicystka, tłumaczka i autorka literatury dla dzieci i młodzieży.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Anna Wahlenberg urodziła się w 1858 roku w na wyspie Kungsholmen znajdującej się na jeziorze Melar, która należy do okręgu administracyjnego Kungsholmen, w obszarze gminy Sztokholm. Była córką Adolfa Wilhelma Wahlenberga (1827–1890), właściciela fabryki świec, i Marii Theresii (Thérèse) Lönngren. Miała trzech braci i dwie siostry. Jedną z sióstr była tłumaczka Ewa Wahlenberg (1860–1949)[1][2].
W latach 1870–1873 uczyła się w szkole dla dziewcząt Gustafa Pauli, a następnie w latach 1873–1875 w szkole dla dziewcząt Wallinska skolan w Sztokholmie, założonej przez Andersa Fryxella. W 1888 r. poślubił dziennikarza Dagens Nyheter, Fritza Kjerrmana, z którym miała dwóch synów[3]. Anna Wahlenberg mieszkała w Sztokholmie przez całe życie. Po śmierci męża w 1896 r. wraz z synami wprowadziła się do siostry. Utrzymywała się głównie z pisania[1].
Anna Wahlenberg zmarła w 1933 r. i została pochowana na Norra begravningsplatsen w Solnie.
Twórczość[edytuj | edytuj kod]
Zadebiutowała w 1882 rok wydając pod pseudonimem „Rien” (w j. francuskim „nic”) tom Teckningar i sanden zawierający opowiadania[4]. Kolejne tomy opowiadań wydała w 1887 r. Hos grannas i w 1887 r. I hvardagslag. W 1886 r. wydała pierwszą powieść Små själar, która poruszała problem nieodpowiedniej edukacji kobiet i ograniczenia, jakie nakładało na nie ówczesne społeczeństwo. Książka zawierała przesłanie, że kobiety muszą stać się niezależne finansowo, aby przejąć kontrolę nad własnym życiem[3][5]. W 1887 r. ukazała się kolejna powieść Underliga vägar, w której porusza kwestię pracy zawodowej kobiet w świecie zdominowanym przez mężczyzn. Anna Wahlenberg jest również autorką wielu artykułów, w tym relacji z podróży do Londynu i Paryża, które ukazały się w Dagens Nyheter w 1882 r. W latach 1888–1907 napisała siedem sztuk dla Królewskiego Teatru Dramatycznego w Sztokholmie[1][2][6].
Wahlenberg dużą rolę w literaturze szwedzkiej odegrała jako autorka książek przeznaczonych dla dzieci i młodzieży. W 1895 r. wydała Bengts sagor om kungar och tomtar och troll och prinsessor a rok później jej bajki Tusen och en natt ukazały się w ramach serii Barnbiblioteket Saga. W trzech tomach zawarła, po raz pierwszy przetłumaczone na szwedzki, klasyczne Baśnie z tysiąca i jednej nocy[4]. Odbiegały one znacząco od oryginału ponieważ przerobione były tak, aby dostosować je dla młodego szwedzkiego czytelnika[1].
Napisała ponad 200 bajek, jej książki ilustrowane były m.in. przez Giselę Trapp, Lydię Skottsber, Johna Bauera[7], Ainę Stenberg-Masolle, Annickę Öman, Maja Lindmana, Andersa Teodora Byberga, a także przez pionierkę szwedzkiej bilderbok Ottilię Adelborg[1][8].
Wybrana twórczość[edytuj | edytuj kod]
Literatura dla dorosłych[edytuj | edytuj kod]
- Teckningar i sanden, 1882
- Små själar: en hvardagshistoria, 1886
- Hos grannas, 1887
- Underliga vägar, 1887
- I hvardagslag, 1889
- På vakt: komedi i tre akter, 1890
- Stora barn och små, 1891
- Två valspråk: komedi i tre akter, 1892
- Löndörren: pjes i 4 akter, 1892
- Tolf skisser, 1893
- En stor man: berättelse. 1, 1894
- En stor man: berättelse. 2, 1894
- En stor man: berättelse, 1894
- Så hände det sig...: tolf historier, 1896
- Bindande band: berättelse, 1898
- Två hustrur, 1899
- Interiörer, 1900
- Med lyftad vinge, 1901
- För vind och våg, 1902
- Skymtande ansikten, 1902
- En ny dag: berättelse, 1904
- Den syndiga, gamla människan, 1905
- Två slags folk, 1905
- Förbrytare, 1906
- Sömngångerska, 1907
- Hvardagshistorier, 1908
- Människokännaren: pjäs i fyra akter, 1908
- Vägg om vägg, 1908
- Ett hjärtas rop, 1909
- Kärlekens förgårdar, 1910
- Fru Julias man med flera berättelser, 1911
- Fint folk och inte fint folk, 1912
- Hildur, 1912
- Hvad kärlek är och andra noveller, 1912
- Siri, 1913
- Vid avgrundens rand: en tankekedja, 1913
- Älskog, gammal och ung, 1913
- Signild: tankekedja, 1914
- Cendrillon: komedi i en akt, 1915
- En mesallians: komedi i en akt, 1915
- Stackars flicka: komedi i en akt, 1915
- Den starkaste, 1915
- Drottningen, 1916
- En spion: Stockholmsroman, 1917
- Den stora kärleken, 1918
- Stockholmsfigurer på 90-talet, 1919
- I lögnens rike, 1920
- Vindskamraterna, 1922
- Syndaren, 1924
- Legender, 1926
- Den stora festen, 1928
- Pappas kria: komedi i tre akter, 1930
- Damoklessvärdet: komedi i en akt, 1931
- Skammens barn: Vid dödens port: två berättelser, 1933
- Svindlaren, 1934
Literatura dla dzieci i młodzieży[edytuj | edytuj kod]
- Bengts sagor om kungar och tomtar och troll och prinsessor, 1895. Ilustrator: Ottilia Adelborg
- Jule-mor: sagor, 1899. Ilustrator: Gisela Trapp
- Skomakar-prinsessan, 1902. Ilustrator: Lydia Skottsberg
- Länge, länge, sedan, 1903. Ilustrator: John Bauer
- Anna Wahlenbergs sagor, 1908
- Prinsessans visa, 1909
- Sagornas rike, 1910. Ilustrator: Aina Stenberg-Masolle.
- Sagoteatern, 1911. Ilustrator: Aina Stenberg-Masolle.
- Gustav II Adolfs ungdom, 1912
- Guldhönan och andra sagor, 1912
- Sagornas folk, 1913. Ilustrator: Aina Stenberg-Masolle.
- Lyckokatten jämte flera sagor, 1915. Ilustrator: Aina Stenberg-Masolle.
- Tom och andra historier, 1916
- Lata Lena jämte flera sagor, 1917. Ilustrator: Aina Stenberg-Masolle.
- Dvärgprinsessan och andra sagor, 1919. Ilustrator: Aina Stenberg-Masolle.
- Trollkäppen och andra sagor, 1921. Ilustrator: Aina Stenberg-Masolle.
- Den lille puckelryggen: sagor och berättelser, 1922
- Solskensträdet och andra sagor, 1923. Ilustrator: Aina Stenberg-Masolle.
- Paradisfågeln: sagor, 1923. Ilustrator: Aina Stenberg-Masolle.
- Trollförklädet: sagor, 1923. Ilustrator: Anders Teodor Byberg.
- Silverklockan: legend, 1924
- Killevippa: sagor, 1924
- Världens dummaste karl, 1925
- Kungens nattmössa: sagospel, 1925. Ilustrator: Aina Stenberg-Masolle.
- Gossen, som ville ha pannkakor, 1926
- Kung Puttilutt och andra sagor, 1927
- Den underbara lyckonålen, 1927
- Sagor för yngre barn, 1930
- Sagor för äldre barn, 1930
- Fulingen och andra sagor, 1930
- Unga grevens hjärta: sagospel i fyra akter, 1931
- Den lilla tjänstepigan: saga, 1932. Ilustrator: Maj Lindman.
- Anders nya mössa: saga på vers, 1932. Ilustrator: Aina Stenberg-Masolle.
- Trollritten och andra sagor, 1932
- Skatan som fick salt på stjärten: sagobok om djur, 1933
- Gustav II Adolfs ungdom: historisk berättelse, 1933
- Sagor: 1858-1938 (pośmiertne wydanie z rysunkami Aina Masolle), 1938. Ilustrator: Aina Stenberg-Masolle.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e Eva Heggestad: Anna Maria Lovisa Wahlenberg. SKBL – Svenskt kvinnobiografiskt lexikon. [dostęp 2020-03-28]. (szw.).
- ↑ a b Wahlenberg(-Kjerrman), Anna Maria Lovisa. Project Runeberg. [dostęp 2020-03-28]. (szw.).
- ↑ a b Anna Wahlenberg. The History of Nordic Women’s Literature. [dostęp 2020-03-28]. (ang.).
- ↑ a b Lotta Lotass: Anna Wahlenberg. LitteraturBanken.se. [dostęp 2020-03-28]. (szw.).
- ↑ Eva Heggestad: Konstnärskall och hustruplikt. The History of Nordic Women’s Literature. [dostęp 2020-03-28]. (szw.).
- ↑ Ulrika Lindgren: Anna Wahlenberg (1858-1933). LitteraturBanken.se. [dostęp 2020-03-28]. (szw.).
- ↑ Bland tomtar och trol. John Bauer & Th Kittelsen. [dostęp 2020-03-28]. (szw.).
- ↑ Wojciechowski 2018 ↓, s. 108.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Torgny Nevéus: Vi alla byggde landet svenska kvinnor och män 1890-1910. Uppsala: Uppsala Publishing House, 2008. ISBN 978-91-7005-374-0.
- Paweł Wojciechowski. Ilustracja i słowo. Bilderbok – szwedzka książka obrazkowa przełomu XIX i XX wieku. „Bibliotekarz Podlaski 2018/1 (XXXVIII)”.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Twórczość Anny Wahlenberg w Project Runeberg, szw.
- Twórczość Anny Wahlenberg w LIBRIS – Nationella bibliotekssystem, szw.