Antoni Muchowski
| ksiądz | |
 ks. Antoni Muchowski | |
| Data i miejsce urodzenia |
24 kwietnia 1842 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
3 lutego 1915 |
| Miejsce pochówku |
Gdynia-Oksywie |
| proboszcz parafii Oksywie | |
| Okres sprawowania |
1892–1915 |
| Wyznanie |
katolicyzm |
| Kościół |
rzymskokatolicki |
| Inkardynacja |
diecezja chełmińska |
| Prezbiterat |
18 maja 1875 |
Antoni Muchowski (ur. 24 kwietnia 1842 w Foshucie, zm. 3 lutego 1915 w Gdańsku) – filomata pomorski, powstaniec styczniowy, sybirak, ksiądz katolicki, działacz społeczny w zaborze pruskim[1].
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Urodził się 24 kwietnia 1842 r. w Foshucie (pow. kościerski), w rodzinie chłopskiej Jana i Anny, z domu Dolnej[2].
W latach 1854–1856 kształcił się w Collegium Marianum w Pelplinie, a następnie w gimnazjum klasycznym w Chojnicach. Jako uczeń ostatniej klasy (prymy), przed maturą, w marcu 1864 r. wyruszył, aby wziąć udział w powstaniu styczniowym. W okolicy Nidzicy przyłączył się do oddziału powstańczego formowanego pod dowództwem byłego oficera armii pruskiej Jana Fryderyka Wandla, ps. Ewald. Wkrótce po przekroczeniu granicy prusko-rosyjskiej na rzece Działdówce oddział został rozbity, a Muchowski dostał się do niewoli rosyjskiej[2]. Skazany na chłostę i dożywotnią katorgę pięć lat spędził na Syberii, między Obem i Jenisejem. Wskutek wstawiennictwa rodziny u posła Juliana Łaszewskiego, podobno w wyniku interwencji samego premiera Ottona v. Bismarcka, został zwolniony z katorgi i przez 11 miesięcy pieszo wracał w rodzinne strony[1][2][3].
Po powrocie z katorgi ukończył w 1871 r. gimnazjum w Wejherowie, w którym założył tajne koło filomackie „Wiec”, działając pod pseudonimem „Kropidło”. Nawet srogie mrozy syberyjskie nie zdołały jednak zamrozić w jego sercu płomiennej miłości Ojczyzny – napisał o nim ks. Józef Dembieński[2]. Następnie studiował w seminarium duchownym w Pelplinie, gdzie 18 maja 1875 r. otrzymał święcenia kapłańskie. Pracował m.in. w Kościerzynie, Okoninie, Nowej Wsi Królewskiej, Ostródzie, a ostatecznie od 1892 r. aż do śmierci jako proboszcz w Oksywiu (obecnie dzielnica Gdyni). Oprócz pełnienia obowiązków kapłańskich aktywnie angażował się w działalność towarzystw polskich i akcje wyborcze polskich posłów do parlamentu pruskiego. Od 1897 r. był członkiem Towarzystwa Naukowego w Toruniu[1].
„Pół roku po objęciu parafii, w 30. rocznicę powstania styczniowego odprawił żałobną Mszę Św., na której przemawiał zaproszony przez niego patriota, „kaszubski Skarga” – o. Ambroży Wawrzyniec Lewalski (1842–1924). Popierał tworzenie towarzystw sportowych, podobno zachęcając młodzież osobistym przykładem. Powszechnie nazywany był „Syberyjczykiem” i „agitatorem polskości”. Ks. Muchowski będąc członkiem polskiej, patriotycznej organizacji Stowarzyszenie „Straż” wspierał każdą propolską inicjatywę, a w wyborach do parlamentu niemieckiego w roku 1907 i 1911 był członkiem Komisji Wyborczej w Pucku. [...] W 1909 roku doprowadził do powstania kółek śpiewaczych (Oksywie, Kosakowo). W tymże roku wraz z ks. Józefem Dembieńskim i Józefem Klebbą założył w Kosakowie Towarzystwo Ludowe”[2].
Zmarł 3 lutego 1915 r. w szpitalu Najświętszej Marii Panny w Gdańsku[2]. Pochowano go na cmentarzu przy kościele parafialnym w Oksywiu, gdzie jego grób zachował się do dzisiaj[1].
Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]
W 1937 r. uczczono pamięć chojnickich licealistów biorących udział w powstaniu styczniowym tablicą wmurowaną w auli szkoły. Po zajęciu miasta w 1939 r. Niemcy kazali tablicę zniszczyć. W 1994 r. została wmurowana jej replika, ufundowana przez międzywojennych absolwentów szkoły. Okazało się jednak, że oryginalna tablica została zakopana w piwnicy, gdzie do momentu odkrycia przeleżała 70 lat. Wydobyta i poddana konserwacji jest obecnie wmurowana obok repliki[2].
Imieniem ks. A. Muchowskiego nazwano ulicę w Gdyni (długości ok. 500 m), która prowadzi od kościoła parafialnego na Oksywiu w kierunku północno-wschodnim, do Cmentarza Marynarki Wojennej[4].
W 2015 r. podczas uroczystości zorganizowanej przez Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie Oddział w Gdyni i parafię pw. Św. Michała Archanioła imię ks. Antoniego Muchowskiego przyjęła Młodzieżowa Drużyna Pożarnicza Ochotniczej Straży Pożarnej Przedsiębiorstwa Komunikacji Miejskiej w Gdyni[5].
W 2020 r. obok kościoła na Oksywiu umieszczono tablicę informacyjną z życiorysem ks. Muchowskiego[5].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
- Korneliusz Lipiński – współtowarzysz walk powstańczych
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d Bogusław Cygler, Muchowski Antoni, ps. Kropidło (1842-1915), [w:] Słownik biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, t. 3, red. Z. Nowak, Gdańsk 1997, s. 273.
- ↑ a b c d e f g Jan Wiśniewski, Ks. Antoni Muchowski (1842-1915) – Sybirak z Pomorza [online], wojskowagdynia.parafia.info.pl [dostęp 2023-05-09].
- ↑ Marcin Stąporek, Pomorskie wątki Powstania Styczniowego, [dostęp 2023-05-09] (pl.).
- ↑ Mapa Polski Targeo [online], Targeo [dostęp 2023-05-09].
- ↑ a b Andrzej Busler, Kolejna tablica o historii Oksywia [online], czec.pl [dostęp 2023-05-09].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Cygler Bogusław, Muchowski Antoni, ps. Kropidło (1842-1915), [w:] Słownik biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, t. 3, red. Z. Nowak, Gdańsk 1997, s. 273.
- Bukowski Andrzej, Pomorze Gdańskie w powstaniu styczniowym, Gdańsk 1964 (wg indeksu).
- Bukowski Andrzej, Muchowski Antoni (1842-1915), [w:] Polski słownik biograficzny, t. XXII, Kraków 1977, s. 244–245.
- Karnowski Jan, Filomaci pomorscy, cz. 1: 1840-1901, Toruń 1926, s. 46–48.
- Mross Henryk, Słownik biograficzny kapłanów diecezji chełmińskiej wyświęconych w latach 1821–1920, Pelplin 1995, s. 270.