Antoni Wieloch
 Antoni Wieloch, 1974. | |
| Data i miejsce urodzenia |
październik, 1914 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Zawód, zajęcie | |
| Narodowość |
polska |
| Rodzice |
Władysław och Marianna z d. Górska |
| Małżeństwo |
Krystyna z d. Bilska |
| Dzieci |
Barbara (1948), Tadeusz (1950), Michał (1956), Stefan (1956) |
| Odznaczenia | |
| |
Antoni Wieloch (ur. 6 października, 1914 w wolnym mieście Gdańsk, zm. 30 maja, 2000 w Lund, Szwecja) – urzędnik, fotograf i działacz społeczny, od 1945 zamieszkały w Szwecji.
Biografia[edytuj | edytuj kod]
1914-1939[edytuj | edytuj kod]
Antoni Wieloch, ur. 6 października 1914 r. w wolnym mieście Gdańsk, zm. 30 maja 2000 r. w Lund, Szwecja, syn Władysława i Marianny (z d. Górska), oboje Polacy. Ukończył Gimnazium Polskie w Gdańsku w 1934 r., a następnie pracował jako urzędnik Poczty Polskiej w Gdańsku przy Heveliusplatz[1][2]. Walczył o polskość Gdańska[2][3]. Działał w ruchu antyhitlerowskim i przeszedł tajne szkolenie wojskowe w Gdyni i Warszawie w celu przeprowadzenia sabotażu na wypadek wojny[1][4][5]
1939-1947[edytuj | edytuj kod]
W związku z szykanami hitlerowskimi ludności polskiej w Gdańsku, wieczorem 31 sierpnia 1939 r. odprowadził dwie koleżanki z poczty do domu i u nich przenocował[2][6][7]. Kilka godzin później, 1 września budynek Poczty Polskiej został zaatakowany przez oddziały SS. Wybuchła II Wojna światowa. Tego samego dnia został aresztowany przez gestapo i wywieziony jako więzień polityczny do obozu koncentracyjnego Steinbruch-Grenzdorf, następnie do Stutthofu i 19 kwietnia 1940 r. do Sachsenhausen (nr więźnia 23388). W obozie zachorował na gruźlicę. W kwietniu 1945 r. obóz został ewakuowany i Niemcy w tzw. „Marszu śmierci”pognali więźniów na północny zachód. 2 maja Antoni Wieloch został uwolniony przez wojska alianckie pod Schwerinem. Dzięki opiece UNRRA został przetransportowany z Lubeki do Malmö, gdzie dotarł 16 lipca 1945 roku[8]. Przeszedł wieloletnie leczenie gruźlicy w szpitalach w Lund i Malmö. Osiedlił się w Lund, gdzie poślubił Polkę Krystynę Bilską 26 października 1947 r., która dotarła do Malmö 1 maja 1945 z „Białymi Autobusami” Szwedzkiego Czerwonego Krzyża[6] z obozu koncentracyjnego Ravensbrück.
1948-2000[edytuj | edytuj kod]
Antoni Wieloch studiował na Uniwersytecie w Lund, a następnie pracował jako fotograf Instytutu Astronomii aż do emerytury.
Angażował się dla sprawy Polski i jej obywateli, m.in. jako członek Stowarzyszenie Polskich Kombatantów (SPK) w Szwecji i Związku Kombatantów Rzeczypospolitej Polskiej. Dom Państwa Wielochów zawsze był otwarty dla gości z Polski.
Był sekretarzem komitetu budowy Pomnika ofiar obozów koncentracyjnych postawionego w 1963r. z inicjatywy hrabiny Ludwiki Borel-Plater[3] na cmentarzu Norra kyrkogården w Lund.
W latach 1960–1970 pośredniczył w adopcji ok. 20 dzieci polskich do rodzin szwedzkich we współpracy z Towarzystwem Przyjaciół Dzieci i Instytutem Matki i Dziecka w Warszawie[9].
Wraz z żoną Krystyną powołał Komitet Solidaritet med Polens Barn (Solidarność z Dziećmi Polskimi), który inspirował szkoły, parafie i osoby prywatne w Szwecji do zbierania funduszy na pomoc dzieciom polskim w okresie kryzysu gospodarczego i politycznego lat 1980.[10][11]
Antoni i Krystyna Wieloch są pochowani w Lund na cmentarzu Norra kyrkogården[3][9].
Odznaczenia[edytuj | edytuj kod]
- 1992, Odznaka „Zasłużony Pracownik Łączności”.
- 1997, Medal 1000-lecia Miasta Gdańska.
- 2009, Krzyż Komandorski Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej, pośmiertnie razem z żoną Krystyną[12].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Antoni Wieloch, Gdańsk w latach 1934–1939. Biblioteka Gdańska Polskej Akademi Nauk, Ms. 5208, 1961.
- ↑ a b c Elzbieta Grot, Wspominania o Antonim Wielochu, Gwiazda Morza, nr 19, str 30, 2000r.
- ↑ a b c Elzbieta Grot, Polskie groby w Lund i na Gotlandii. Przeszłość i Pamięć. Buletyn Rady Ochrony Pamieci i walk meczeństwa 1/2 (18/19) 2001.
- ↑ Tomasz Czapla, Piłka i pięść. Polski sport w Wolnym Mieście Gdańsku. https://tygodnik.tvp.pl/49874996/pilka-i-piesc-polski-sport-w-wolnym-miescie-gdansku.
- ↑ Andrzej Drzycimski, Przygotowania wojenne gdańskiego Związku Strzeleckiego. Przegląd Historyczno/Wojskowy 13 (64)/4 (242) 2012, s 29-62.
- ↑ a b Piotr Piotrowski, Białe autobusy wiozły ich do życia.,Gazeta Wyborcza Trójmiasto, 7/9 2004, str 12.
- ↑ Två skrämda postflickor räddade hans liv., SDS, 2/9 1979, s. 31.
- ↑ Archiwum w Arolsen: https://collections.arolsen-archives.org/de/search/person/82009682?s=Antoni%20Wieloch&t=19376&p=0
- ↑ a b Polska kyrkogården – Kulturportal Lund [online], kulturportallund.se [dostęp 2024-04-22] (szw.).
- ↑ Solidaritet med Polens Barn 1981-1996. Rapport från aktionsgruppen. https://dlibra.karta.org.pl/dlibra/publication/6722/edition/6267/content?ref=aHR0cHM6Ly9kbGlicmEua2FydGEub3JnLnBsL2RsaWJyYS9tZXRhZGF0YXNlYXJjaD9hY3Rpb249QWR2YW5jZWRTZWFyY2hBY3Rpb24mdHlwZT0tMyZ2YWwxPUZvbGRlcm5hbWU6JTIyRG9rdW1lbnRhY2phK2R6aWElQzUlODJhbG5vJUM1JTlCY2krU29saWRhcml0ZXQrbWVkK1BvbGVucytCYXJuJTIyJnFmMT1jb2xsZWN0aW9uczo3MTQmcD0x.
- ↑ Janusz Limon, Polacy których spotkałem w Szwecji, Gazeta AMG nr 12 1994, str 12/13.
- ↑ Nadanie orderów i odznaczeń. - M.P.2010.29.390 - OpenLEX [online], lex.pl [dostęp 2024-04-22] (pol.).