Apolo Kagwa
 Apolo Kagwa (po prawej stronie) ze swoim sekretarzem Hamem Mukasą, 1902 rok | |
| Data i miejsce urodzenia |
ok. 1865 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
luty 1927 |
| Premier Bugandy – katikiro | |
| Okres |
od 1889 |
Apolo Kagwa także Apollo Kaggwa[1] (ur. ok. 1865[a] w Busodze[2], zm. w lutym 1927 w Kenii) – bugandyjski polityk, premier Bugandy (katikiro) w latach 1889–1926, przywódca ruchu Gandów pod panowaniem brytyjskim, historyk dziejów i kultury Bugandy, jeden z pierwszych historyków afrykańskich.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Pochodzenie i data narodzin Apola Kagwy nie są udokumentowane[1]. Wiadomo, że pochodził z arystokratycznego klanu Nsenene („konik polny”), który umieścił młodego Kagwę jako pazia na dworze króla Mutesy I, by zapewnić sobie wpływy u władcy[1].
Kagwa znalazł się na dworze w okresie krzyżowania się w Bugandzie wpływów arabskich, protestanckich i katolickich[1]. Po początkowym zainteresowaniu islamem, Kagwa przeszedł na anglikanizm[1]. Pierwsze wykształcenie odebrał u misjonarzy[3]. Po śmierci Mutesy w 1884 roku, Kagwa pozostał na dworze następcy – Mwangi II (1868–1903), u którego dosłużył się pozycji dowódcy wojskowego[1][4].
W owym czasie na dworze wykształciły się trzy frakcje: muzułmańska, katolicka i protestancka, zabiegające o wpływy i lokalne przywództwo[1]. Podczas pogromu chrześcijan z rozkazu Mwangi w latach 1886–1887, Kagwa uszedł z życiem i znalazł schronienie na terenie Ankole[2], a frakcje wspólnie odsunęły Mwangiego od władzy we wrześniu 1888 roku[1]. W październiku 1888 roku muzułmanie dokonali zamachu stanu, po czym chrześcijanie wraz z Kagwą przywrócili Mwangiego na tron w październiku 1889 roku, a Kagwa został premierem – katikiro, nabywając coraz więcej władzy w królestwie[1][5][4][b]. Interwencje niemieckich i brytyjskich agentów przyczyniły się do zwycięstwa frakcji protestanckiej nad katolicką i do dalszego umocnienia pozycji Kagwy[1]. W 1894 roku Buganda stała się protektoratem brytyjskim, a Kagwa pomógł zarówno w organizacji administracji, jak i poszerzenia terytorium Bugandy[1]. W 1897 roku Kagwa stłumił powstanie Mwangi i rewoltę muzułmańską, zmuszając władcę do ucieczki[1].
Nowym królem został roczny Daudi Chwa II, a Kagwa pełnił funkcje regenta aż do 1914 roku, kiedy król osiągnął pełnoletniość[1][5]. Kagwa zdobył pełnię władzy jako premier i król przy pełnym wsparciu brytyjskim[1]. Pod koniec XIX w. Kagwa udzielił wsparcia Brytyjczykom w tłumieniu buntu oddziałów sudańskich, co zaowocowało wynegocjowaniem dla Bugandy pewnej autonomii i podpisaniem stosownego porozumienia w 1900 roku[5][3]. Kagwa i popierający go szefowie (bakungu) otrzymali ponadto na własność po dwadzieścia mil kwadratowych ziemi, co wzmocniło ich pozycje wobec głów klanów (bataka)[1].
W 1902 roku Kagwa został zaproszony na ceremonię koronacji Edwarda VII[1][6], a w 1905 roku król nadał mu tytuł honorowy sir[1][2][c]. Kagwa oprócz działalności politycznej, angażował się również w spisanie historii Bugandy, samemu pisząc w języku luganda, a jego prace zaowocowały wieloma publikacjami tłumaczonymi na angielski[3]. Dzieła na temat historii Bugandy i jej odrębności kulturowej miały na celu legitymizację autonomicznego statusu królestwa w strukturach brytyjskich[3][4]. Uznawany za jednego z pierwszych historyków afrykańskich[4][2].
Pozycja Kagwy ulegała stopniowemu osłabieniu[1]. Katolicy oraz szefowie klanów kontynuowali walkę o wpływy, a w 1917 roku pełnoletni Daudi Chwa II zareklamował pełnię władzy królewskiej dla siebie[1]. W 1919 roku władza Kagwy i wpływy szefów bakungu zostały podważone przez „Stowarzyszenie Młodych Gandów”, a Brytyjczycy dążyli do sprawowania bezpośredniej władzy w królestwie bez pośrednictwa Kagwy[1][5]. Kagwa w końcu zrezygnował ze sprawowanych funkcji w 1926 roku po konflikcie z brytyjskim komisarzem J.R.P. Postlethwaitem[1].
Kagwa zmarł w lutym 1927 roku[1] wskutek upadku w drodze przez Kenię do Wielkiej Brytanii[4].
Publikacje[edytuj | edytuj kod]
Wybór publikacji podany jest za Wolfem (1998)[3]:
- 1901 – The Kings of Buganda (pol. „Królowie Bugandy”) – opis prekolonialnego systemu władzy w Bugandzie; wydany w 1901, 1912, 1927 oraz w tłumaczeniu angielskim w 1971 roku[1]
- 1909[d] – The Customs of Buganda (pol. „Zwyczaje Bugandy”) – opis zwyczajów z apelem o ich zachowanie wobec narastających wpływów europejskich, wydany w tłumaczeniu angielskim w 1934 roku[1]
Odznaczenia[edytuj | edytuj kod]
- 1918 – Order Imperium Brytyjskiego – honorowy członek orderu[7]
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x Henry Louis Gates, Jr., Emmanuel Akyeampong, Steven J. Niven: Dictionary of African Biography. Oxford University Press USA, 2012, s. 266–268. ISBN 978-0-19-538207-5. [dostęp 2017-10-09]. (ang.).
- ↑ a b c d Anthony Appiah, Henry Louis Gates: Encyclopedia of Africa. Oxford University Press, 2010, s. 627. ISBN 978-0-19-533770-9. [dostęp 2017-10-09]. (ang.).
- ↑ a b c d e Daniel R. Woolf: A Global Encyclopedia of Historical Writing: A-J. Taylor & Francis, 1998, s. 499. ISBN 978-0-8153-1514-8. [dostęp 2017-10-09]. (ang.).
- ↑ a b c d e Mark R. Lipschutz, R. Kent Rasmussen: Dictionary of African Historical Biography. University of California Press, 1989, s. 97–98. ISBN 978-0-520-06611-3. [dostęp 2017-10-09]. (ang.).
- ↑ a b c d Sir Apolo Kagwa, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2017-10-09] (ang.).
- ↑ Ham Mukasa: Uganda’s Katikiro in England: Being the Official Account of His Visit to the Coronation of His Majesty Edward VII.. London: Hutchinson & Company, 1904. [dostęp 2017-10-09]. (ang.).
- ↑ The London Gazette. 1918-03-12, s. 3289. [dostęp 2017-10-09]. (ang.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Sir Apolo Kagwa: The Kings of Buganda. East African Publishing House, 1971. [dostęp 2017-10-09]. (ang.).