Arco dei Fileni
30°19′44″N 18°47′33″E/30,328889 18,792500 Arco dei Fileni (1937) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Typ budynku | |
| Architekt | |
| Wysokość całkowita |
31 m |
| Ukończenie budowy |
1937 |
| Zniszczono |
1973 |
Położenie na mapie Libii  | |
| 30°19′44″N 18°47′33″E/30,328889 18,792500
| |
Arco dei Fileni (dosł. „Łuk Filenów”) – nieistniejący już łuk triumfalny w Libii na granicy między Cyrenajką a Trypolitanią. Wzniesiony w 1937 roku w połowie drogi Strada Litoranea, biegnącej wzdłuż wybrzeża od granicy z Egiptem do granicy z Tunezją. Symbol potęgi kolonialnej faszystowskich Włoch. Wysadzony w powietrze w 1973 roku z rozkazu Mu’ammara al-Kaddafiego.
Nazwa[edytuj | edytuj kod]
Nazwa łuku Arco dei Fileni nawiązywała do legendy o braciach Filenach, znanej m.in. z dzieła Salustiusza (86–34 p.n.e.) Bellum Iugurthinum[1]. Według legendy rywalizujący w regionie Fenicjanie i Grecy postanowili ustalić granicę pomiędzy swoimi terytoriami przy pomocy biegu – biegacze mieli równocześnie wyruszyć z fenickiej Kartaginy i greckiej Cyreny i biec ku sobie, a miejsce ich spotkania miało wyznaczyć granicę[2]. Fenicjan reprezentowali bracia Filenowie, którzy bez spotkania Greków dobiegli do miejsca na południowym krańcu Wielkiej Syrty[3]. Rozczarowani własnym miernym wynikiem Grecy oskarżyli ich o oszustwo[3]. Fenicjanie zaprzeczyli[3], lecz zaproponowali pochować żywcem braci w miejscu, do którego dotarli i w ten sposób dowieść swojej uczciwości[4]. Grecy przystali, by w taki sposób oznaczyć granicę[3]. Na grobach braci usypano dwa kopce, na których wzniesiono dwa wielkie „Ołtarze Filenów”, co miało również gwarantować nienaruszalność granicy[4].
Brytyjscy żołnierze z 8 Armii walczący w regionie podczas II wojny światowej nazwali budowlę Marble Arch (pol. „Marmurowy Łuk”), ponieważ przypominała londyński Marble Arch, i nazwa ta utrwaliła się w języku angielskim[3].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Budowę łuku jako symbolu włoskiej potęgi zlecił namiestnik włoskiej kolonii Libii Italo Balbo (1896–1940)[5]. Budowla stanęła w połowie nowo wybudowanej autostrady Via Balbia (Strada Litoranea), biegnącej wzdłuż wybrzeża od granicy z Egiptem do granicy z Tunezją[6] – w pobliżu legendarnego miejsca pochówku braci Filenów[5].
Łuk został zaprojektowany przez włoskiego architekta Florestano Di Fausto (1890–1965), który zaprojektował w latach 30. XX w. wiele monumentalnych budowli kolonialnych w regionie[5]. Uroczyste odsłonięcie łuku miało miejsce 15 marca 1937 roku w obecności Benito Mussoliniego (1883–1945)[6]. Budowla stała się symbolem włoskiej Libii, a jej wizerunek umieszczany był na okładkach przewodników turystycznych po kolonii, mapach, plakatach i znaczkach pocztowych[6].
W 1942 roku zbudowano prawie identyczną kopię łuku w Riozzo we Włoszech jako wieżę ciśnień, która ocalała[7]. W tym samym roku wizerunek budowli został umieszczony na awersie medalu upamiętniającego kampanię włosko-niemiecką w Afryce[8].
W 1973 roku monument został wysadzony w powietrze z rozkazu Mu’ammara al-Kaddafiego (1942–2011) – jako symbol włoskiego kolonializmu nie odpowiadał koncepcji nowej tożsamości libijskiej[4].
Architektura[edytuj | edytuj kod]
Wzniesiony z 350 ton trawertynu łuk miał 31 m wysokości[6]. Znajdował się na nim monumentalny napis – cytat z dzieła Carmen Saeculare rzymskiego poety Horacego (65–8 p.n.e.)[9]:
Na zachodniej stronie łuku umieszczono dwie kolejne inskrypcje – łacińskie tłumaczenia tekstów włoskiego pisarza Nello Quiliciego (1890–1940)[10]. Jedna opisywała łuk jako symbol odrodzenia Cesarstwa Rzymskiego pod przywództwem faszystów, a druga gloryfikowała legendarnych braci Filenów[11].
We wnękach po obu stronach łuku stały dwa ogromne brązowe posągi przedstawiające braci Filenów autorstwa Ulderico Conti, ukazujące ich w momencie duszenia się, podczas zasypywania żywcem piaskiem[12].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Agbamu 2019 ↓.
- ↑ Oakes 2011 ↓, s. 13–14.
- ↑ a b c d e Oakes 2011 ↓, s. 14.
- ↑ a b c d Kołoczek 2017 ↓, s. 411.
- ↑ a b c Wright 2012 ↓, s. 163.
- ↑ a b c d Agbamu 2019 ↓, s. 157.
- ↑ sul filo della memoria 26.10.2011 https://jacopogiliberto.blog.ilsole24ore.com/2011/10/26/sul-filo-della-memoria-larco-libico-dei-fileni-rivive-in-lombardia-i-veleni-e-la-fabbrica-sbagliata/?refresh_ce=1
- ↑ Medaille für den Italienisch-Deutschen Feldzug in Afrika (15e Pz. Div.). [w:] www.parismuseescollections.paris.fr [on-line]. [dostęp 2021-03-26]. (fr.).
- ↑ Agbamu 2019 ↓, s. 162.
- ↑ Agbamu 2019 ↓, s. 164.
- ↑ Agbamu 2019 ↓, s. 164–165.
- ↑ Agbamu 2019 ↓, s. 165.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Agbamu, Samuel. The Arco dei Fileni: A fascist reading of Sallust’s Bellum Iugurthinum. „Classical Receptions Journal”. 11 (2), s. 157–177, April 2019. DOI: 10.1093/crj/cly023. (ang.).
- Kołoczek, Bartosz: Afryka w "Pochwałach Boga" Emiliusza Blosjusza Drakoncjusza. W: E. Dąbrowa, T. Grabowski, M. Piegdoń (red.): Florilegium. Studia ofiarowane Profesorowi Aleksandrowi Krawczukowi z okazji dziewięćdziesiątej rocznicy urodzin. Kraków: Towarzystwo Wydawnicze "Historia Iagellonica", 2017, s. 401–417. ISBN 978-83-65080-59-2.
- Oakes, John: Libya: The History of Gaddafi's Pariah State. The History Press, 2011. ISBN 978-0-7524-7108-2. [dostęp 2021-03-26].
- Wright, John: A History of Libya. Hurst Publishers, 2012. ISBN 978-1-84904-227-7. [dostęp 2021-03-26].