Aspazja (powieść)
| Autor | |
|---|---|
| Typ utworu | |
| Wydanie oryginalne | |
| Miejsce wydania | |
| Język | |
| Data wydania | |
| Wydawca | |
Aspazja – powieść fantastycznonaukowa, debiut powieściowy Andrzeja Ostoi-Owsianego (w publikacji użyto tylko pierwszego członu nazwiska) wydana po raz pierwszy w 1958 r. nakładem Wydawnictwa Łódzkiego[1].
Fabuła[edytuj | edytuj kod]
Narrator, inżynier Lech Bylina jest łącznościowcem w składzie dziewiętnastej ekspedycji lecącej na Marsa, z poprzednich żadna nie wróciła. Ziemianie odkrywają tam cywilizację pszczół-robotów. Następuje zderzenie ekstrawertycznej cywilizacji ludzkiej z introwertyczną marsjańską społecznością[1][2].
Autor używa tu neologizmów, opisując świat przyszłości, jak: aeronetka, metanylon, somnatyna, vitavin, subbomby, subenergia[3].
Odbiór[edytuj | edytuj kod]
Antoni Smuszkiewicz pisze, że powieść „przełamuje schemat inauguracyjnego charakteru podróży kosmicznej” (w odróżnieniu od np. utworów Umińskiego, Lema oraz Borunia i Trepki), nie opisując pierwszej, lecz dziewiętnastą podróż Ziemian na Marsa, choć traktowana jest przez autora jakby była pierwszą[4]. Ostoja wykorzystał tu także jeden z tradycyjnych motywów podejmowanych w początkach polskiej s-f – kontakt z obcą cywilizacją, jak ocenia Smuszkiewicz – groteskowo przedstawiając wygląd obcych[5]. Autor nie uniknął także równie często stosowanego zabiegu – wstawienia wykładów popularnonaukowych w treść utworu[4].
Andrzej Niewiadowski i Smuszkiewicz oceniają, że powieść jest tradycyjna „w sensie problemowym i formalnym”, gdyż w opisie standardowych elementów utworów fantastycznych (lot kosmiczny, eksploracja obcej planety) nie odbiega od treści Umińskiego, czy Borunia i Trepki. Krytycy zauważają, że autor popełnił „sporo niekonsekwencji motywacyjnych” w opisie obcej cywilizacji. Dość tradycyjnie utwór – choć opisuje obcą cywilizację – niesie przesłanie dla Ziemian[1].
Mariusz M. Leś pisze, że powieść jest szorstka pod względem stylu i retoryki, niemniej oferuje ciekawe spojrzenie na ziemski kolonializm: badacz porównuje pokazanych tu Ziemian do kolektywu Borg z uniwersum Star Trek – tak samo muszą asymilować każdą napotkaną cywilizację. Leś ocenia powieść jako nie najlepszą, podając jako argumenty przeciętne charaktery i budowanie fabuły, niemniej ocenia, że utwór wyprzedzał swoje czasy, poruszając tematy związane z płcią i zbiorowym umysłem[2].
Antoni Smuszkiewicz pisze, że utwór stał się inspiracją do napisania powieści Ryszarda Głowackiego Paroksyzm numer minus jeden[6].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Niewiadowski i Smuszkiewicz 1990 ↓, s. 164.
- ↑ a b Mariusz M. Leś. Top Seven Polish Science Fiction Novels of the Communist Era (Lem aside). „CrossroAds. A Journal of English Studies”. 18, s. 75–76, 2017. Białystok: Uniwersytet w Białymstoku. ISSN 2300-6250. [dostęp 2023-04-01]. (ang.).
- ↑ Ryszard Handke: Językowe sposoby kreowania składników fantastycznych. W: Spór o SF. Ryszard Handke, Lech Jęczymyk, Barbara Okólska (red.). Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1989, s. 235–236, seria: „SF” Wydawnictwa Poznańskiego. ISBN 83-210-0815-1.
- ↑ a b Smuszkiewicz 1982 ↓, s. 232.
- ↑ Smuszkiewicz 1982 ↓, s. 234.
- ↑ Smuszkiewicz 1982 ↓, s. 333.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Antoni Smuszkiewicz: Zaczarowana gra: zarys dziejów polskiej fantastyki naukowej. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1982. ISBN 83-210-0303-6.
- Andrzej Niewiadowski, Antoni Smuszkiewicz: Leksykon polskiej literatury fantastycznonaukowej. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1990, seria: SF – Wydawnictwo Poznańskie. ISBN 83-210-0892-5.