Barometr koniunktury

Barometr koniunktury, barometr koniunkturalny (ang. business cycle indicators) – narzędzie analizy ekonomicznej, dzięki któremu obserwować można bieżące wahania koniunktury i które umożliwia prognozowanie zmian w gospodarce.

Wskaźniki makroekonomiczne umożliwiają analizę sytuacji gospodarczej i prognozę przyszłych wyników. Jednym z zastosowań wskaźników ekonomicznych jest badanie cykli koniunkturalnych. Wskaźniki ekonomiczne obejmują różne indeksy, raporty oraz podsumowania wyników finansowych i gospodarczych. Barometry koniunktury stosowane są od co najmniej stu lat. Różnorodność wskaźników jest bardzo duża - znaczne różnice występują nawet pomiędzy wskaźnikami tworzonymi dla różnych gospodarek przez te same instytucje. Różnice takie występują również w składzie komponentów barometrów wyznaczanych dla polskiej gospodarki, takich jak np. Wyprzedzający Wskaźnik Koniunktury BIEC, Wskaźnik Wyprzedzający OECD, wskaźniki GUS Koniunktury w przemyśle, budownictwie, handlu i usługach, oraz Wskaźnik Koniunktury Konsumenckiej, wskaźniki koniunktury w sektorze przedsiębiorstw niefinansowych z badania NBP „Szybki Monitoring”.

Konstrukcja

W Polsce badaniem koniunktury zajmuje się m.in. Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową, który szacuje, jak i prognozuje dane (m.in. dotyczące PKB, popytu krajowego, inwestycji, zatrudnienia i bezrobocia) wykorzystywane przy sporządzaniu barometru koniunktury dla polskiej gospodarki.

Barometr (którego wartości publikowane są na łamach dziennika Rzeczpospolita) jest zbudowany w oparciu o trzy składniki:

• wskaźnik wyprzedzający koniunktury IBnGR (waga 30 procent),
• wskaźnik optymizmu konsumentów Ipsos (waga 30 procent),
• tygodniowy wskaźnik syntetyczny (waga 40 procent).

Wskaźnik wyprzedzający koniunktury

Wskaźnik wyprzedzający koniunktury obliczany jest w cyklu miesięcznym na podstawie odpowiedzi ankietowanych przedsiębiorstw reprezentujących trzy sektory: przemysłowy, handlowo-usługowy oraz bankowy. Komponent ten odzwierciedla stronę podażową gospodarki.

Wskaźnik optymizmu konsumentów

Wskaźnik optymizmu konsumentów obliczany również co miesiąc przez firmę badawczą Ipsos. Podstawą dla obliczeń wskaźnika są wyniki ankiet kierowanych do reprezentatywnej grupy 1000 Polaków w wieku powyżej 15 lat. Respondenci oceniają: sytuację gospodarczą kraju, osobistą sytuację materialną, poziom bezrobocia, inflację, skłonność do zakupów trwałych dóbr konsumpcyjnych i poziom oszczędności w ciągu ostatnich 12 miesięcy. Reprezentuje on stronę popytową.

Tygodniowy wskaźnik syntetyczny

Tygodniowy wskaźnik syntetyczny jest wielkością wynikającą z sześciu wskaźników składowych:

• wartość indeksu giełdowego WIG20 (źródło: GPW SA); wskaźnik nastrojów inwestorów,
• procentowa zmiana podaży pieniądza M3 w porównaniu z poprzednim miesiącem (źródło: NBP),
• procentowa zmiana liczby mieszkań oddanych do użytku w stosunku do analogicznego miesiąca roku poprzedniego (źródło: GUS),
• procentowa zmiana średniej detalicznej ceny benzyny bezołowiowej Eurosuper 95 na stacjach benzynowych w całym kraju w porównaniu z poprzednim tygodniem (źródło: oprac. Reflex),
• wskaźnik nastrojów wśród niemieckich przedsiębiorców (źródło: Ifo), uwzględniany ze względu na silne powiązania naszej gospodarki z niemiecką,
• zmiana średniej stopy procentowej kredytów konsumpcyjnych w ROR z dwudziestu największych banków w Polsce (źródło: dziennik Rzeczpospolita).

Wszystkie składniki barometru koniunktury są standaryzowane tak, aby ich wartości zmieniały się w przedziale od minus 100 do plus 100. Połowa sumy iloczynów wag, parametrów standaryzujących i wartości komponentów dodana do liczby 1000 stanowi wartość barometru koniunktury IBnGR. Taka konstrukcja stanowi analogię do barometru meteorologicznego. Wskazania barometru koniunkturalnego zawierają się w przedziale 950 - 1050. Odczyty barometru koniunktury poniżej 1000 punktów świadczą o niekorzystnej sytuacji gospodarczej, analogicznie jak w przypadku barometru mierzącego ciśnienie atmosferyczne. Kiedy jego wskazania są niższe niż 1000 hPa, wówczas mamy niż, zatem niepogodę. Jeżeli wartość barometru koniunktury jest wyższa od 1000, w gospodarce panuje dobra sytuacja - analogią jest słoneczna pogoda, kiedy wszyscy czują się dobrze.

Wskaźniki ISM i PMI

Obecnie najczęściej śledzonymi przez analityków wskaźnikami koniunktury są: ISM (dla gospodarki amerykańskiej) i PMI (dla wielu gospodarek).

ISM

ISM - wskaźnik publikowany przez Institute for Supply Management (Instytut Zarządzania Podażą), który przeprowadza ankietę wśród menedżerów 370 przedsiębiorstw. Ich odpowiedzi w większości o charakterze ‘tak/nie’ pozwalają wyliczyć wartość wskaźnika. Wartością odniesienia dla ISM jest liczba 50. Jeżeli ISM jest wyższy od 50, oznacza wzrost aktywności gospodarczej, a poniżej tej granicy jej spadek.

Na ISM składa się 9 komponentów, z czego część opisuje sferę usług i tworzy indeks ISM Services Non-Manufacturing, a część sferę przetwórstwa przemysłowego (indeks ISM Manufacturing). Informacja o usługach jest bardzo istotna z uwagi na to, że udział usług w tworzeniu PKB USA to ok. 68%.

Od 2008 roku ankieta służąca do wyliczenia indeksu dotyczy 5 sfer działania przedsiębiorstwa: Nowe zamówienia, Poziom produkcji, Wielkość zatrudnienia, Poziom dostaw, Poziom zapasów (New Orders, Production, Employment, Supplier Deliveries, Inventories). Dla każdej z nich tworzony jest osobny indeks cząstkowy i dopiero one służą do wyznaczenia indeksu ISM dla usług i przetwórstwa przemysłowego. Niektóre z tych wskaźników cząstkowych są korygowane o wahania sezonowe, co pozwala wykluczyć cykliczne zmiany.

Oba wskaźniki ISM opisują łącznie ponad 95% gospodarki amerykańskiej i prezentują jej stan niemal na bieżąco, bo publikowane są już na początku miesiąca za miesiąc poprzedni. Jak pokazuje doświadczenie, kierunki zmian wskazań ISM (wzrosty/spadki) dobrze pokrywają się z publikowanymi później zmianami PKB.

PMI

PMI (ang. Purchasing Managers' Index) - wskaźniki te są konstruowane analogiczne do wskaźników ISM dla opisu aktywności gospodarczej w różnych krajach (w tym w Europie) i w gospodarce globalnej. Wskaźniki PMI publikowane przez agencję Markit, która przeprowadza ankietę wśród managerów ds. zakupów w firmach (stąd nazwa Purchasing Managers' Index, Indeks Menedżerów ds. Logistyki) i podobnie jak w ankiecie ISM pyta o Nowe zamówienia, Poziom produkcji, Wielkość zatrudnienia, Poziom dostaw, Poziom zapasów.

Najbardziej popularne indeksy sektorowe to np. PMI-Services (usługi) oraz PMI-Manufacturing (przetwórstwo przemysłowe). Wartość progowa indeksów PMI, oddzielająca wzrost aktywności od jej spadku, określona jest na poziomie 50 pkt.

PMI jest tworzony osobno dla każdego kraju europejskiego, a metodologia obliczania indeksu jest różna dla różnych krajów, tak aby najdokładniej oddawać lokalną sytuację gospodarczą. Oprócz tego publikowane są również wskaźniki PMI obejmujące całą strefę euro i Unię Europejską.

Wskaźniki PMI i ISM są bardzo podatne na nastroje respondentów, stąd czasem ich wskazania mogą się istotnie odchylać od publikowanych później twardych danych opisujących aktywność danego sektora.

Bibliografia

• Grzegorz Siemionczyk, Tomasz Hońdo: Kompendium kluczowych barometrów koniunktury. parkiet.pl, 2011-05-02. [dostęp 2014-08-29]. (pol.).
• Badanie koniunktury gospodarczej. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2013.brak strony w książce

Linki zewnętrzne

• Jacek Fundowicz, Bohdan Wyżnikiewicz, Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową, Badania koniunktury metodą tygodniowego barometru – metodologia i wyniki analiz (pdf)
• Jacek Fundowicz, Bohdan Wyżnikiewicz, Weekly Business Cycle Barometer. Methodology and Results, referat na 29 konferencję CIRET: Business Tendency Surveys and Policy Formulation, Santiago, Chile, 8-11 października 2008.
• NBP: Cykliczne materiały analityczne NBP - koniunktura. nbp.pl, 2014-07-21. [dostęp 2014-08-29]. (pol.).