Baszta Gołębnik w Toruniu
 Baszta widziana od strony zachodniej | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Adres |
Bulwar Filadelfijski 8 |
| Typ budynku | |
| Styl architektoniczny | |
| Wysokość całkowita |
19,5 m |
| Kondygnacje |
7 |
| Ukończenie budowy |
3. ćwierć XIV wieku |
| Ważniejsze przebudowy |
ok. 1830, 1889 |
Położenie na mapie Torunia  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego  | |
 53°00′29,58″N 18°36′18,49″E/53,008217 18,605136
| |
Gołębnik w Toruniu – nadwiślańska baszta w Toruniu. Znajduje się przy Bulwarze Filadelfijskim 8.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Baszta numer 40 (według rachuby Jerzego Stankiewicza), później nazwana Gołębnikiem (Brieftaubenstation)[potrzebny przypis], została wybudowana najprawdopodobniej w 3. ćwierci XIV wieku[1]. Wieża powstała w jednym etapie budowlanym i został posadowiona na istniejącym w tym miejscu murze obronnym z XIII wieku[2]. Tak jak zdecydowana większość baszt toruńskich Gołębnik został wzniesiony na planie prostokąta, tu o wymiarach 11,2 x 5,80 metra. Dach kryty jest czterospadowym dachem z pięcioma lukarnami – dwie od strony miasta i po jednej z pozostałych. Mierząca 19,5 metra[3] baszta jest najwyższym punktem nadwiślańskich murów miejskich[potrzebny przypis]. Najstarszy znany wizerunek baszty widoczny jest na obrazie z epitafium rodziny Neisserów z 1594 roku[4].
Baszta jest bogato zdobiona: w fasadach wschodniej, zachodniej i południowej znajduje się łącznie 15 blend (odpowiednio 6, 4 i 5), pierwotnie ostrołukowych, obecnie częściowo zniekształconych poprzez wybite w ścianach okna. Wnęki te pierwotnie były bogato malowane, jednak z czasem zostały zamalowane. Podczas renowacji renowacji baszty spod tynku odsłonięto malowane maswerki. Ponad blendami znajduje się rząd ozdobnych „tarcz”, które w czasach niemieckich pomalowane zostały w sposób przypominający tarcze krzyżackie. Natomiast poniżej blend znajduje się malowany fryz[potrzebny przypis].
W XIX wieku baszta nie pełniła już faktycznych funkcji obronnych. W związku z tym zdecydowano się przebudować ją na mieszkania, czego pochodną było wybicie w fasadach dodatkowych okien[potrzebny przypis].
Obecna nazwa baszty pochodzi z XIX wieku. Wcześniej zwana była basztą Obywatelską, jednak to właśnie w XIX wieku na południowej i wschodniej fasadzie zamontowano haki, na których z kolei ułożono półki dla gołębi pocztowych. Pozostałe gołębniki znajdowały się na murach pomiędzy Bramą Klasztorną a Krzywą Wieżą. Gołębie służyły władzom pruskiego garnizonu do komunikowania się z toruńskimi fortami[5]. W 1925 roku baszta została przekazana miastu[6].
Galeria[edytuj | edytuj kod]
-
Gołębnik w 1898 roku. Widoczne zamalowane blendy, pomalowane „tarcze” i gołębie półki -
Malowane blendy na fasadzie zachodniej -
Mury miejskie. W oddali Gołębnik i Brama Klasztorna -
Ulica Pod Krzywą Wieżą i Bankowa, z tyłu Baszta Gołębnik
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Kucharzewska 2024 ↓, s. 15.
- ↑ Kucharzewska 2024 ↓, s. 11.
- ↑ Gąsiorowski 2007 ↓, s. 21.
- ↑ Kucharzewska 2024 ↓, s. 14.
- ↑ Baszta Gołębnik (Obywatelska). turystyka.torun.pl. [dostęp 2024-05-12].
- ↑ Kucharzewska 2024 ↓, s. 20.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Eugeniusz Gąsiorowski: Średniowieczne obwarowania Torunia. Toruń: Towarzystwo Miłośników Torunia, 2007. ISBN 978-83-900852-6-5.
- Joanna Kucharzewska. Baszta Gołębnik w Toruniu jako element średniowiecznych umocnień miasta w świetle wyników badań architektonicznych. „Wiadomości Konserwatorskie”. 77, 2024.
