Berłóweczka łuskowata

Berłóweczka łuskowata
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	pieczarkowce
Rodzina	pieczarkowate
Rodzaj	berłóweczka
Gatunek	berłóweczka łuskowata
	Nazwa systematyczna
	Tulostoma squamosum (J.F. Gmel.) Pers.; Syn. meth. fung. (Göttingen) 1: 139 (1801)
	Multimedia w Wikimedia Commons

Berłóweczka łuskowata, pałeczka łuskowata (Tulostoma squamosum (J.F. Gmel.) Pers.) – gatunek grzybów z rodziny pieczarkowatych (Agaricaceae).

Systematyka i nazewnictwo[edytuj | edytuj kod]

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Tulostoma, Agaricaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy zdiagnozował go w 1792 r. Johann Friedrich Gmelin nadając mu nazwę Lycoperdon squamosum. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu Christiaan Hendrik Persoon w 1801 r.^[1]

Synonimy^[2]:

Lycoperdon squamosum J.F. Gmel. 1792
Tulostoma mammosum var. squamosum (J.F. Gmel.) Fr. ex Sacc. 1888

W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był w 1991 roku przez Wandę Rudnicką-Jezierską jako pałeczka łuskowata. Nazwę berłóweczka łuskowata zaproponował Władysław Wojewoda w 2003 roku^[3].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Owocnik

Młody owocnik jest kulisty lub jajowaty, i powstaje pod ziemią (hypogeicznie). W trakcie dojrzewania wykształca się trzon przebijający się ponad ziemię, a na jego szczycie powstaje kulista główka o średnicy 0,7–1,2 cm. Jej zewnętrzna warstwa (egzoperydium) jest błoniaste, kruche, białoochrowe. U dojrzałych owocników stopniowo odpada, utrzymuje się jednak dość długo, tworząc ciemniejszą, nierówną strukturę i odsłaniając pergaminowate, sztywne i gładkie endoperydium o barwie od jasnożółtej do jasnoochrowej z kasztanowatym odcieniem. Endoperydium pęka na szczycie rurkowatym ujściem o barwie brudnobrązowej lub ciemnoszarej. Brzegi ujścia dość długo pozostają równe. Trzon ma wysokość do 6 cm, średnicę około 0,2–0,4 cm, barwę od cynamonowej do brązowej. W środku jest pusty, na całej powierzchni nierównomiernie pokryty przylegającymi włókienkami o ostro zakończonych końcach. W stanie suchym jest bruzdowany. Wyrastające z podstawy strzępki często bulwiasto splątane i obejmujące cząstki podłoża. Gleba ochrowordzawa^[4].

Cechy mikroskopowe

Włośnia o grubości do 7 μm, prawie przezroczysta i bezbarwna, tylko przy przegrodach nieco żółtawa i poszerzona, grubościenna, rozgałęziona, ze zgrubieniami wokół przegród. Zarodniki kuliste, o średnicy 4,5–6,5 μm, żółtobrązowe, delikatnie kolczaste^[4].

Gatunki podobne

Berłóweczka zimowa (Tulostoma brumale), która jest dużo mniejsza^[4].

Występowanie i siedlisko[edytuj | edytuj kod]

W Polsce do 2020 r. podano 5 stanowisk, ale wszystkie są błędne i dotyczą innego gatunku^[5]. W opracowaniu Czerwona lista roślin i grzybów Polski berłóweczka łuskowata jest zaliczona do kategorii gatunków wymierających (E). Jego przetrwanie jest mało prawdopodobne, jeśli nadal będą istnieć czynniki zagrożenia^[6]. Znajduje się na listach gatunków zagrożonych także w Niemczech i Szwecji^[3]. W Polsce podlega ścisłej ochronie gatunkowej^[7].

Występuje na podłożach suchych, piaszczystych, wapiennych, gliniastych, na próchnicy. Owocniki pojawiają się od wiosny do późnej jesieni^[4].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ ^a ^b Index Fungorum [online] [dostęp 2017-12-04] .
↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2017-11-04] .
↑ ^a ^b WładysławW. Wojewoda WładysławW., Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 679, ISBN 83-89648-09-1 .
↑ ^a ^b ^c ^d WandaW. Rudnicka-Jezierska WandaW., Grzyby (Mycota). Tom XXIII. Podstawczaki (Basidiomycetes): purchawkowe (Lycoperdales), tęgoskórowe (Sclerodematales), pałeczkowe (Tulostomatales), gniazdnicowe (Nidulariales), sromotnikowe (Phallales), osiakowe (Podaxales), Kraków 1991, ISBN 83-85444-01-7 .
↑ AnnaA. Kujawa AnnaA., MałgorzataM. Ruszkiewicz-Michalska MałgorzataM., Izabela L.I.L. Kałucka Izabela L.I.L. (red.), Grzyby chronione Polski. Rozmieszczenie, zagrożenia, rekomendacje ochronne, Poznań: Instytut Środowiska Rolniczego i Leśnego Polskiej Akademii Nauk, 2020, ISBN 978-83-938379-8-4 .
↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Czerwona lista roślin i grzybów Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, PAN, 2006, s. 70, ISBN 83-89648-38-5 .
↑ Dz.U. z 2014 r. poz. 1408 – Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej grzybów.

[if-1] Index Fungorum [online] [dostęp 2017-12-04] .

[sf-2] Species Fungorum [online] [dostęp 2017-11-04] .

[check-3] WładysławW. Wojewoda WładysławW., Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 679, ISBN 83-89648-09-1 .

[rud-4] WandaW. Rudnicka-Jezierska WandaW., Grzyby (Mycota). Tom XXIII. Podstawczaki (Basidiomycetes): purchawkowe (Lycoperdales), tęgoskórowe (Sclerodematales), pałeczkowe (Tulostomatales), gniazdnicowe (Nidulariales), sromotnikowe (Phallales), osiakowe (Podaxales), Kraków 1991, ISBN 83-85444-01-7 .

[och-5] AnnaA. Kujawa AnnaA., MałgorzataM. Ruszkiewicz-Michalska MałgorzataM., Izabela L.I.L. Kałucka Izabela L.I.L. (red.), Grzyby chronione Polski. Rozmieszczenie, zagrożenia, rekomendacje ochronne, Poznań: Instytut Środowiska Rolniczego i Leśnego Polskiej Akademii Nauk, 2020, ISBN 978-83-938379-8-4 .

[mirek-6] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Czerwona lista roślin i grzybów Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, PAN, 2006, s. 70, ISBN 83-89648-38-5 .

[rozp2014-7] Dz.U. z 2014 r. poz. 1408 – Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej grzybów.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]