Bernard Zakrzewski

Michał Bernard Zakrzewski

„Hipolit”, „Oskar”

podpułkownik
Data i miejsce urodzenia	14 października 1907 Granowiec
Data i miejsce śmierci	4 maja 1983 Warszawa
Przebieg służby
Siły zbrojne	Armia Krajowa
Jednostki	Komenda Głowna AK
Główne wojny i bitwy	II wojna światowa powstanie warszawskie
Odznaczenia

Grób Bernarda Zakrzewskiego na cmentarzu Powązki Wojskowe

Michał Bernard Zakrzewski, poprzednio Bernard Hieronim Krawiec, przybrane nazwisko Michał Zakrzewski, ps. „Hipolit”, „Oskar” (ur. 14 października 1907 w Granowcu, pow. Ostrów Wielkopolski, zm. 4 maja 1983 w Warszawie) – podpułkownik Armii Krajowej.

Życiorys

Był synem Józefa (nauczyciela) i Weroniki Lehmann, brat Feliksa. Uczył się od 1919 w państwowym gimnazjum im. Marii Magdaleny w Poznaniu, w którym otrzymał w maju 1927 świadectwo dojrzałości. Musiał od 1924 po śmierci ojca łączyć naukę z pracą zarobkową. Studiował na Wydziale Prawa Uniwersytetu Poznańskiego od 1927 i w październiku 1931 uzyskał dyplom. W Poznaniu odbył aplikację sądową i od lipca 1934 był asesorem oraz pełnił obowiązki podprokuratora Sądu Okręgowego w Gdyni. Od listopada 1936 był podprokuratorem Sądu Okręgowego w Pińsku. Mieszkał w czasie okupacji w Warszawie pod nazwiskiem Michał Zakrzewski przy ul. Okólnik 11. W Zarządzie Nieruchomości Zarządu Miejskiego był formalnie zatrudniony jako administrator.

W listopadzie 1939 był wciągnięty do konspiracji przez Marię Strońską i majora Wacława Berkę. Był początkowo referentem bezpieczeństwa (techniki konspiracyjnej) w Oddziale II KG Związku Walki Zbrojnej, a po aresztowaniu majora Mariana Włodarkiewicza został w kwietniu 1941 mianowany szefem Wydziału Bezpieczeństwa i Kontrwywiadu Oddziału II KG ZWZ-AK. Kierował aż do rozwiązania AK utworzonym wówczas pionem kontrwywiadu na szczeblu KG, który przy znacznym udziale Zakrzewskiego rozrósł się do szeroko rozbudowanego kilkusetosobowego aparatu. Używał pseudonimu „Oskar”, a od początku 1944 „Hipolit”. Rozkazem L.41/BP z 30 kwietnia 1942 awansowany na stopień porucznika czasu wojny. Wchodził w lipcu 1943 w skład utworzonego Konspiracyjnego Wojska Polskiego. Brał udział w odprawach KG AK, podczas których przedstawiał tzw. referaty bezpieczeństwowe. W grudniu 1943 po serii wsyp w Oddziale II KG otrzymał szerokie pełnomocnictwa decydowania we wszystkich sprawach związanych z bezpieczeństwem bez kontrasygnaty szefa Oddziału II KG.

Uczestniczył w powstaniu warszawskim. Rozkazem L. 498/BP z 2 października awansowany na stopień kapitana czasu wojny ze starszeństwem z dniem 30 września 1944. Opuścił Warszawę razem z ludnością cywilną po kapitulacji oddziałów powstańczych. W Ursusie był osadzony w obozie przejściowym, ale zbiegł z transportu do Rzeszy. Kontynuował działalność konspiracyjną w AK, a po jej rozwiązaniu działał od kwietnia do lipca 1945 w Delegaturze Sił Zbrojnych. W 1945 został mianowany podpułkownikiem.

Przeniósł się w sierpniu tego roku do Łodzi i podjął pracę w Głównym Dziale Transportu „Społem”. W nocy z 23 na 24 stycznia 1946 został aresztowany, a po umorzeniu postępowania przez Naczelną Prokuraturę Wojskową został zwolniony z więzienia 4 lutego 1947. Powrócił do pracy w „Społem” i wraz z tym przedsiębiorstwem przeniósł się w maju tego roku do Warszawy. Został jednocześnie wpisany na listę adwokatów w grudniu 1947. W Głównym Dziale Transportu „Społem”, które w 1948 przekształcono w Przedsiębiorstwo Spedycyjne Państwowo-Spółdzielcze „Spedytor” pracował jako kierownik działu planowania, później działu administracyjnego, aż wreszcie jako radca prawny. 28 stycznia 1949 został ponownie aresztowany i wyrokiem Sądu Wojewódzkiego dla miasta stołecznego Warszawy z 4 marca 1954 skazany na 15 lat więzienia. Skreślony w styczniu 1952 z listy adwokatów. Na mocy amnestii złagodzono mu karę w kwietniu 1956 do 8 lat więzienia, a 5 maja tegoż roku został zwolniony i zrehabilitowany postanowieniem Sądu Najwyższego z 13 grudnia 1956. Rzecznik Głównej Komisji Arbitrażowej od stycznia 1957, a od sierpnia tegoż roku kierował zespołem arbitrów Okręgowej Komisji Arbitrażowej w Warszawie. Od lipca 1971 członek Głównej Komisji Arbitrażowej. Przeszedł na emeryturę w 1974. W 1979 członek Komitetu Honorowego Obchodów 35 rocznicy Powstania Warszawskiego. Zmarł w Warszawie 4 maja 1983. Pochowany na cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie (kwatera 18B-7-23).

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari – 2 października 1944
• Krzyż Walecznych trzykrotnie – 22 września 1944 i 2 października 1944

Bibliografia

• Andrzej Krzysztof Kunert: Słownik biograficzny konspiracji warszawskiej 1939-1945 T.1. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1987, s. 164–165. ISBN 83-211-0758-3.
• Marek Ney-Krwawicz: Komenda Główna Armii Krajowej 1939-1945. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1990. ISBN 83-211-1055-X.