Bezledy
54°19′30″N 20°43′47″E/54,325000 20,729722| osada | |
 Stare zabudowania folwarczne w Bezledach | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2022) |
854[2] |
| Strefa numeracyjna |
89 |
| Kod pocztowy |
11-200[3] |
| Tablice rejestracyjne |
NBA |
| SIMC |
0470310 |
Położenie na mapie gminy wiejskiej Bartoszyce  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego  | |
Położenie na mapie powiatu bartoszyckiego  | |
| 54°19′30″N 20°43′47″E/54,325000 20,729722[1]
| |
Bezledy (niem. Beisleiden) – osada w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie bartoszyckim, w gminie Bartoszyce.
W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Bezledy. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego.
Miejscowość należy do Bartoszyckiej Podstrefy Warmińsko-Mazurskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej. W Bezledach działa klub sportowy „Granica”, znajduje się przystanek autobusowy PKS, ośrodek zdrowia, restauracja, sklep, szkoła podstawowa im. 20BZ, kościół parafialny. Gimnazjum im. Straży Granicznej.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Na terenie wsi znajdował się gród Prusów, położony na wzgórzu i wzmiankowany w dokumentach z XIII w. W późniejszym okresie miejsce to zwane było: Zamkowa Góra lub Grodzisko Bezledzkie (położone dwa kilometry na południowy zachód od dworu). Gród Prusów zdobyli Krzyżacy i umocnili. W 1274 Krzyżacy bronili się w grodzie przed najazdem Jaćwingów, dowodzonych przez Skomanda. Wieś wzmiankowana w 1414. Powstał tu majątek szlachecki zwany Beselede, obejmujący 20 włók ziemi. W połowie XV w. majątek ten był własnością Filipa z Bezled, jednego z twórców Związku Pruskiego. W roku 1889 majątek ziemski, wraz z folwarkami Bodzewo, Głamstawki (Gamzławki, Głamsławki, niem. Glamslack), Lejdy, Piergozy, Sądki, Styligi, Wola i Wornie, obejmował 1846 ha ziemi i należał do rodu von Oldenburg.
Szkoła powstała w połowie XVIII w. Uczęszczały do niej dzieci z Bezled i Lejd. W 1935 r. w szkole pracowało dwóch nauczycieli a uczyło się 132 uczniów. W 1983 r. ośmioklasowa szkoła podstawowa miała 11 izb. Obecnie do obwodu szkolnego Szkoły Podstawowej im. 20 Bartoszyckiej Brygady Zmechanizowanej w Bezledach należą miejscowości: Bezledy, Łojdy, Kiertyny Wielkie, Kiertyny Małe, Markiny, Piersele, Molwity, Solno, Lejdy, Piergozy[4].
W XIX w. wybudowano neogotycką kaplicę. Zachowały się fragmenty parku po istniejącym dawniej zespole pałacowo-parkowym.
W spisie z maja 1939 roku ludność z Bezled wliczona została do sołectwa Lejdy.
W 1954 r. Bezledy zostały siedzibą gromady i Gromadzkiej Rady Narodowej. W 1966 powstał w Bezledach Kombinat PGR, który przez pewien czas stanowił część Kombinatu PGR Bartoszyce. Za całokształt osiągnięć zakład odznaczono Orderem Sztandaru Pracy I klasy[5]. W 1983 r. we wsi były 32 domy w zwartej zabudowie z 823 mieszkańcami a ulice miały elektryczne oświetlenie. We wsi był urząd pocztowy, kino z miejscami dla 60 widzów, filia biblioteczna, punkt lekarski, klub, sklep wielobranżowy, kuźnia.
Przejście graniczne[edytuj | edytuj kod]
Niedaleko wsi znajduje się drogowe przejście graniczne z Rosją.
Parafia[edytuj | edytuj kod]
Do 1982 r. Bezledy należały do parafii w Żydowie, 10 października 1982 roku utworzono rzymskokatolicką parafię Bezledy, w wyniku podziału parafii Żydowo. Nowy kościół pw. św. Maksymiliana Marii Kolbe wybudowano w 1986 r.[6], staraniem pierwszego proboszcza, ks. Władysława Hnatczuka, według projektu architekta Kazimierza Grządki oraz inż. Piotra Iwaszkiewicza i Romualda Iwaszkiewicza z Olsztyna. W kościele znajdują się siedmiogłosowe organy, ufundowane przez ofiarodawczynię z Anglii.
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
- Zespół folwarczny z XIX/XX wieku.
- Neogotycka, murowana kaplica filialna pw. św. Jana Chrzciciela, pochodząca z XIX w, od 1945 r. w użytkowaniu katolików. Znajduje się przy drodze do Gamzławek, na dawnym cmentarzu.
Ludzie związani z Bezledami[edytuj | edytuj kod]
- Elard von Oldenburg (Elard von Oldenburg-Januschau), ur. w 1855 w Bezledach, poseł do parlamentu pruskiego w latach 1902–1912 i 1930–1933, reprezentował stronnictwo konserwatystów oraz Deutsch Nationale. Znany jest ze stwierdzenia z 1910 r. nawołującego Wilhelma II, żeby rozkazał jakiemuś porucznikowi, by ten z dziesięcioma szeregowcami rozpędził posłów z Reichstagu do domów.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 4051
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-06].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 18 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ http://sp-bezledy.gmina-bartoszyce.pl/obw_szkoly.htm (data odwiedzin, sierpień 2012).
- ↑ Jan Bałdowski "Warmia i Mazury, mały przewodnik" Wydawnictwo Sport i Turystyka Warszawa 1977 s. 56
- ↑ http://www.polskaniezwykla.pl/web/place/2130,bezledy-kosciol-sw--maksymiliana-marii-kolbego.html (data odwiedzin – sierpień 2012).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Bartoszyce. Z dziejów miasta i okolic. Wyd. drugie zmienione. Wyd. Pojezierze, Olsztyn 1987, 480 str., ISBN 83-7002-239-1.
- Tomasz Darmochwał, Marek Jacek Rumiński: Warmia Mazury, przewodnik. Białystok: Agencja TD, 1996. ISBN 83-902165-0-7, s. 93
- Kościoły i kaplice Archidiecezji Warmińskiej, tom II, Mieczysław Wieliczko, Bronisław Magdziarz (red.), Janina Bosko, Olsztyn: Kuria Metropolitalna Archidiecezji Warmińskiej, 1999, ISBN 83-912605-0-X, OCLC 831022246.
- Szkoła Podstawowa w Bezledach [1]