Biłka Dolna

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Biłka Dolna
Ilustracja
Mieszkańcy Biłki wychodzą z kościoła (1934), pierwszy z lewej ppor. Franciszek Gruszka
Państwo

 Ukraina

Obwód

 lwowski

Rejon

pustomycki

Powierzchnia

2,1 km²

Populacja (2001)
• liczba ludności
• gęstość


503
240 os./km²

Nr kierunkowy

+380 3230

Kod pocztowy

81141

Położenie na mapie obwodu lwowskiego
Mapa konturowa obwodu lwowskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Biłka Dolna”
Położenie na mapie Ukrainy
Mapa konturowa Ukrainy, po lewej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Biłka Dolna”
Ziemia49°50′39″N 24°17′08″E/49,844167 24,285556
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku

Biłka Dolna, Biłka Królewska (ukr. Нижня Білка, Nyżnia Biłka) – wieś na Ukrainie, w obwodzie lwowskim, w rejonie pustomyckim, nad rzeczką Białką. W 2001 roku liczyła 503 mieszkańców[1].

W 1939 roku obejmowała 770 ha powierzchni na trakcie gliniańskim, nad dopływem Pełtwi, a zamieszkana była przez polskie rodziny Borków, Domeredzkich, Gruszków, Kasperskich, Karpów, Kuźniarów, Łukaszyńskich, Wojdyłów, Popów, Łupaków, Woźniaków i innych. Dawna królewszczyzna; dzierżawa polskich rodów magnackich: Herburtów, Sapiehów i Uruskich. W drugiej połowie XIX wieku posiadłość hrabiny Komorowskiej.

Położenie[edytuj | edytuj kod]

Wieś leży ok. 16 km na wschód od centrum Lwowa, nad rzeczką Białką, dopływem Pełtwi.

Zachodnia część wsi zlokalizowana jest na terenie równinnym, niemal płaskim, położonym na wysokości 235 m n.p.m.; wschodnia (na wschód od Białki) znajduje się na terenie pagórkowatym ze wzniesieniami do 260 m n.p.m. Główną ulicą wsi jest dawny trakt gliniański, który już w XII wieku stanowił ważny szlak handlowy w tym regionie. Łączył Lwów z Glinianami – miasteczkiem położonym około 35 km na wschód od Lwowa i dalej ze Złoczowem i Tarnopolem. Przed rokiem 1945 przy tej ulicy znajdowały się kościół, szkoła, dom ludowy i młyn. Z kilku bocznych ulic najważniejsza była ta prowadząca (obok dworu i folwarku) w kierunku Biłki Górnej. Wraz z wybudowaniem w latach sześćdziesiątych XX wieku nowoczesnej drogi Lwów−Tarnopol dawny trakt gliniański całkowicie stracił na znaczeniu[2].

Warunki klimatyczne[edytuj | edytuj kod]

Biłka Dolna leży w strefie klimatu umiarkowanego kontynentalnego. W oparciu o wyniki badań stacji meteorologicznych we Lwowie (17 km od wsi) i Dublanach (15 km) należy przyjąć, że średnia temperatura w latach 1925-1938 wynosiła 8,85 °C, zaś temperatury skrajne +31,6 °C i -20,4 °C[3].

Średnie wieloletnie ciśnienie atmosferyczne w latach 1897-1899 wynosiło na tym obszarze 735,7 mm Hg. Brak jakichkolwiek danych z lat późniejszych[4]. Średnia opadów w latach 1897-1899 wynosiła 771,7 mm, zaś w latach 1925-1938 610 mm. Wieloletnia średnia dni z opadami w roku 1938 wynosiła 182. Dane z okresu II wojny światowej i lat następnych są niedostępne[4].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Zgodnie z miejscową tradycją nazwa wywodziła się stąd, że w czasie jednej z wojen obozowały tu wojska królewskie, czyli kwarta, podczas gdy pospolite ruszenie stało w sąsiedniej Biłce Szlacheckiej. Znacznie prostsze i bardziej prozaiczne wyjaśnienie może wywodzić nazwę od tego, że była to – w odróżnieniu od drugiej wsi o tej samej nazwie – królewszczyzna. Wieś była wielokrotnie niszczona przez zagony tatarskie zapuszczające się w te strony. W roku 1441 Tatarzy doszli pod mury Lwowa, a „we wsiach palili i ludzi bardzo wiele nabrali”[5]. W roku 1512 Tatarzy niszczyli dobra królewskie w ziemi lwowskiej, aż pokonano ich 23 kwietnia „koło Biełki”[6]. Od sierpnia 1605 do czerwca 1633 roku, tj. na przestrzeni dwudziestu ośmiu lat, większych najazdów na ziemię lwowską odnotowano 15; mniejszych nikt nie liczył. Napastnicy spustoszyli w tym czasie 80 osad miejskich i 842 wiejskie, niektóre wielokrotnie[7]. Rezultatem tych najazdów były straty w wysokości ponad 55 tysięcy zamordowanych bądź uprowadzonych w jasyr mieszkańców[8].

Nie mniej groźne w skutkach były wojny kozackie: rok 1648 należałoby naprawdę czarną kreską albo też krwią naznaczyć... Chmielnicki razem z Kozakami i Tatarami oblegali Lwów i pustoszyli ziemię lwowską – mordy, rabunki, ogień znaczyły ich pochód[9].

Oprócz wojen ogromne spustoszenie powodowały epidemie chorób zakaźnych: dżumy, cholery, tyfusu i innych. Na ziemi lwowskiej występowały one (w latach 1603-1927) średnio co dziesięć lat[10], a towarzyszyły im częstokroć klęski głodu[11].

W czerwcu 1915 roku, podczas cofania się armii rosyjskiej po przełamaniu frontu pod Gorlicami, deportowano ze wsi w głąb Rosji wszystkich mężczyzn w wieku od 16 lat wzwyż, a nadto zarekwirowano wszystkie konie, bydło i trzodę chlewną[12]. W okresie walk polsko-ukraińskich i wycofywania się wojsk Zachodnioukraińskiej Republiki Ludowej (ZURL) spod Lwowa w 1918 roku, Ukraińcy spalili w Biłce 96 gospodarstw i wymordowali ponad pięćdziesięciu jej polskich mieszkańców[13].

Wieś została odbudowana w okresie międzywojennym. W II Rzeczypospolitej miejscowość należała początkowo do gminy wiejskiej Biłka Królewska. 1 sierpnia 1934 roku w ramach reformy na podstawie ustawy scaleniowej została włączona do gminy wiejskiej Biłka Szlachecka w powiecie lwowskim, w województwie lwowskim. W 1921 roku gmina Biłka Królewska liczyła 920 mieszkańców (463 kobiety i 457 mężczyzn) i znajdowały się w niej 153 budynki mieszkalne. 919 osób deklarowało narodowość polską, 1 – żydowską. 870 osób deklarowało przynależność do wyznania rzymskokatolickiego, 29 – do prawosławnego, 21 – do mojżeszowego[14]. W 1939 roku wieś liczyła 1160 mieszkańców, w tym 97% Polaków oraz 34 (3%) Ukraińców i Żydów[15].

W czasie minionej wojny Biłka Królewska stała się jednym z głównych ośrodków samoobrony przeciw ukraińskim akcjom OUN/UPA w okolicach Lwowa. Mimo kilku prób, nigdy nie została skutecznie zaatakowana. Podczas przetaczania się frontu w dniach 23-25 lipca 1944 roku wschodnia jej część, zajęta już przez Armię Czerwoną, została ostrzelana pociskami zapalającymi przez Niemców i w większości spłonęła[16].

Po zakończeniu działań wojennych, w ramach przymusowych wysiedleń ludności polskiej, mieszkańcy Biłki zostali w roku 1945 zmuszeni do wyjazdu na Zachód. Część osiedliła się w okolicach Krosna, część zaś na Opolszczyźnie, w okolicach Góry Świętej Anny[17].

Po II wojnie światowej wieś została zasiedlona ukraińskimi przesiedleńcami z okolic Lubaczowa. W 1989 roku Biłka Dolna liczyła 571 mieszkańców (306 kobiet i 265 mężczyzn)[18].

We wsi urodził się Franciszek Gruszka – porucznik pilot Wojska Polskiego i F/O Royal Air Force w Wielkiej Brytanii, uczestnik bitwy o Anglię. Jeden z pierwszych lotników polskich latających na samolotach Supermarine Spitfire[19].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ с Нижня Білка, Львівська область, Пустомитівський район. Офіційний портал Верховної Ради України. [dostęp 2014-07-15]. (ukr.).
  2. ↑ Łukaszyński 1996 ↓, s. 7-8.
  3. ↑ Łukaszyński 1996 ↓, s. 9.
  4. ↑ a b Łukaszyński 1996 ↓, s. 11.
  5. ↑ Szajnocha 1969 ↓, tom 3, s. 194.
  6. ↑ Walawender 1935 ↓, s. 116.
  7. ↑ Horn 1964 ↓, s. 120-121.
  8. ↑ Horn 1964 ↓, s. 182.
  9. ↑ Józefowicz 1854 ↓, s. 79, 130.
  10. ↑ Horn 1964 ↓, s. 18-20.
  11. ↑ Urban 1964 ↓, s. 94.
  12. ↑ Łukaszyński 1996 ↓, s. 29.
  13. ↑ Rzemieniuk 1998 ↓, s. 198.
  14. ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej. Tom XIII. Województwo lwowskie. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, 1924, s. 24.
  15. ↑ Urban 1964 ↓, s. 101.
  16. ↑ Łukaszyński 1996 ↓, s. 191.
  17. ↑ Łukaszyński 1996 ↓, s. 192-209.
  18. ↑ Таблиця: 19A050201_021_046. Склад наявного та постійного населення за статтю, Львівська область (1,2,3,4). Офіційна сторінка Всеукраїнського перепису населення. [dostęp 2014-07-15]. (ukr.).
  19. ↑ Sarkar 1998 ↓, s. 43-49.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Maurycy Horn: Skutki ekonomiczne najazdów tatarskich w latach 1605-1633 na Ruś Czerwoną. Wrocław: Ossolineum, 1964.
  • Tomasz Józefowicz: Kronika miasta Lwowa od roku 1634 do 1690. Lwów: 1854.
  • Władysław Łukaszyński: Biłka Królewska (pow. Lwów): zarys dziejów wsi. Rzeszów: Wydawnictwo FOSZE, 1996.
  • Florentyna Rzemieniuk: Unici Polscy 1596-1949. Siedlce: 1998.
  • Dilip Sarkar: Missing in Action Resting in Peace?. Worcester: Bayhouse, 1998. ISBN 0-9519832-5-3.
  • Karol Szajnocha: Jadwiga i Jagiełło. T. 3. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1969.
  • Władysław Urban: Szkice z dziejów rzymsko-katolickiej parafii Biłka Szlachecka. Wrocław: 1964.
  • Antoni Walawender: Kronika klęsk elementarnych w Polsce i krajach sąsiednich w latach 1450-1585. Lwów: 1935.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Biłka_Dolna&oldid=69608234”