Bigemonia
Bigemonia[1] – koncepcja układu w stosunkach międzynarodowych, w której – w odróżnieniu od hegemonii – dominują dwa równorzędne mocarstwa współdziałające ze sobą w ramach symbiozy. Jest to rzadkie zjawisko, gdyż z reguły dwa największe mocarstwa raczej rywalizują między sobą.
Przykłady bigemonii[edytuj | edytuj kod]
- Ateny (lider Morskiego Związku Ateńskiego) i Sparta (stojąca na czele Związku Peloponeskiego).
- Dwie potęgi, które dominowały nad Grecją, zawarły w 445 p.n.e. sojusz tzw. "30-letni" który przetrwał jednak tylko 14 lat i oba lokalne mocarstwa powróciły do dawnej rywalizacji (II wojna peloponeska)[2].
- Hiszpania i Portugalia
- Podczas unii iberyjskiej oba te mocarstwa znajdowały się pod panowaniem jednego monarchy w l. 1580–1640 i miały dominujące znaczenie w świecie.
- Wielka Brytania i Francja
- Mocarstwa te zawarły w 1716 r. sojusz mający stabilizować sytuację w Europie i w koloniach. Trwał on do 1731 a oficjalnie zakończył się w 1744 kiedy to Wojna króla Jerzego rozpoczęła nowy etap rywalizacji kolonialnej między dwoma mocarstwami.
- Wielka Brytania i Stany Zjednoczone
- Na przełomie lat 20. i 30. XX wieku kształtowała się koncepcja Pax anglosaxonica, w myśl której oba te mocarstwa wspólnie sprawowałyby hegemonię w ramach anglosfery[3][4].
- Stany Zjednoczone i Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich
- W trakcie zimnej wojny doszło do wyjątkowego przypadku współdziałania między rywalizującymi supermocarstwami, które 1956 podczas kryzysu sueskiego poparły Egipt przeciwko koalicji Wielkiej Brytanii, Francji i Izraela.
- Czynnikiem zbliżającym ZSRR i USA było dążenie do zachowania kontroli nad bronią jądrową. Chęć utrzymania przez oba państwa monopolu w tej dziedzinie wywołała spore kontrowersje w obrębie poszczególnych bloków, powodując ich częściową dekompozycję. W 1964 Francja przystąpiła do tworzenia swych własnych sił nuklearnych, zaś w 1966 r. opuściła struktury wojskowe NATO[potrzebny przypis]. Z kolei Chiny i Albania w latach 60. i 70. XX wieku oskarżały ZSRR o współpracę z USA ("socjalimperializm").
- Stany Zjednoczone i Japonia
- W latach 80 XX wieku pojawiła się koncepcja układu utworzonego przez dwa silne państwa: Stany Zjednoczone – potęga militarna, polityczna i ekonomiczna – oraz Japonia, jako potęga gospodarcza. Duet mocarstw uzyskałby prymat na arenie międzynarodowej[1].
- Stany Zjednoczone i Chiny
- Tzw. "Chimeryka", "Grupa Dwóch" (G-2) – termin oznaczający wzajemne uzależnienia USA i Chin – wprowadzili w 2006 Niall Ferguson i Moritz Schularick. W ten sposób wskazali na to, że dla Chin rynek amerykański jest głównym rynkiem zbytu, a z kolei Chiny są głównym odbiorcą amerykańskich papierów skarbowych[5]. Niall Ferguson tak opisuje symbiozę między tymi państwami: "jedna ekonomia, która zawiera się na ok. 13% światowej powierzchni lądów, 1/4 populacji świata, trzeci produkt krajowy brutto i ok. połowy światowego wzrostu gospodarczego"[6]. Stany Zjednoczone i Chiny są pod wieloma względami konkurentami. Niemniej oba państwa są sobie także wzajemnie potrzebne, a ich gospodarki łączy coraz więcej współzależności[7].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Perspektywa nowego ładu europejskiego po upadku systemu komunistycznego. [dostęp 2011-04-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].
- ↑ Sparta od VI w. p.n.e. do Wojny Peloponeskiej (Wojny Perskie). [dostęp 2013-11-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-11-15)].
- ↑ "Pax anglosaxonica"Gazeta Lwowska 218/1929, s. 2.
- ↑ Discourses on Utopianism: Polanyi and the Search for World Order. [dostęp 2008-06-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-06-21)].
- ↑ Chimeryka na rozdrożu
- ↑ Niall Ferguson: The trillion dollar question: China or America?. [w:] The Daily Telegraph [on-line]. 2009-06-01.
- ↑ Stanisław A. Niewiński: Kłótnie w „chimerykańskiej” rodzinie, Konserwatyzm.pl. [dostęp 2016-03-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-06)].