Bitwa pod Szmańkowcami

Bitwa pod Szmańkowcami

najazdy tatarskie na Rzeczpospolitą
Czas	6 lutego 1624
Miejsce	Szmańkowce
Terytorium	Rzeczpospolita Obojga Narodów
Wynik	zwycięstwo Rzeczypospolitej
Strony konfliktu
I Rzeczpospolita Imperium Osmańskie Orda Budziakska
Dowódcy
Stanisław Koniecpolski Kantymir Murza
Siły
c. 5000 c. 5000
brak współrzędnych

Bitwa pod Szmańkowcami – bitwa pomiędzy wojskami Rzeczypospolitej i Imperium Osmańskiego stoczona 6 lutego 1624 roku w pobliżu wsi Szmańkowce. Zakończyła się zwycięstwem połączonych sił Rzeczypospolitej.

Historia

Miejscem bitwy była wieś Szmańkowce (obecnie rejon czortkowski, obwód tarnopolski na Ukrainie). Wojska polskie pod dowództwem hetmana polnego koronnego Stanisława Koniecpolskiego starły się z hordą tatarską dowodzoną przez synów murzy Ordy Budziakskiej emir-ul-umara Kantymira Murzy, który wcześniej splądrował sześć miast i 70 wsi na ziemi halickiej województwa rosyjskiego. Nogajowie próbowali uprzedzić atak na swój obóz i zaczęli szturmować obóz polski piechotą, jednak kontratak ciężkiej kawalerii dowodzonej przez samego hetmana doprowadził do ich klęski i śmierci dwóch synów Kantymira – Dżantymira i Mehmeda (według innej wersji jeden z braci, prawdopodobnie Mehmed, uciekł). Jazda polska ścigała Tatarów aż do lasu za wsią Oryszkowce. Uciekinierzy z pola bitwy ostrzegli inną hordę dowodzoną przez Alego Murzę, która miała obóz w pobliżu miasta Jazłowiec (obecnie wieś w rejonie buczackim), o zbliżaniu się wojsk królewskich i Murza tego samego dnia nakazał odwrót na Bukowinę. Wiadomo, że podczas bitwy panowały tak silne mrozy, że ręce żołnierzy przymarzały do broni, a sam hetman polny stracił palec na skutek odmrożenia.

Niektórzy historycy wskazują na udział w tej bitwie rotmistrza Stefana Chmieleckiego, choć de facto jego jednostką dowodził Jan Dzik. Stało się tak, ponieważ Chmielecki został ranny strzałą podczas zwycięskiej bitwy gdzieś na Podolu z dużą hordą Nogajów dowodzoną przez Sarmasza-Murzę. W liście epistolarnym wojewody kijowskiego Tomasza Zamoyskiego błędnie wskazane jest inne miejsce bitwy – sąsiednia wieś Zalesie.

Zestawienie sił

Wojsko Polskie:

• żołnierze – 3500
• ochotnicy – 1500

Oddziały Imperium Osmańskiego:

• około 5000 osób

Źródła

• Іван Тимів, Напад татар на Поділля і Прикарпаття взимку 1624 р. // Наукові записки з української історії: збірник наукових статей. 2015. Вип. 37. С. 13–16.
• Diariusze o walkach z Tatarami. Rozprawa szczęśliwa z Tatary Jego Mości Pana Stanisława Koniecpolskiego Hetmana Polnego Koronnego na Podolu pod Szymańkowcami w roku 1624, 6 Februarii, wyd. A. Czołowski, „Kwartalnik Historyczny” 1892, R. VI, s. 97–99.
• Horn M., Chronologia i zasięg najazdów tatarskich na ziemie Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1600–1647, Białystok 1962, s. 45.
• Korzon T., Dzieje wojen i wojskowości w Polsce. Epoka przedrozbiorowa, T. II, Warszawa–Kraków–Lwów 1923, s. 219.
• Podhorodecki L., Chanat Krymski i jego stosunki z Polską w XV-XVIII w., Warszawa 1987, s. 142–143.
• Podhorodecki L., Stanisław Koniecpolski, Warszawa 1978, s. 117–120.
• Żurkowski S., Żywot Tomasza Zamoyskiego kanclerza wielkiego koronnego, Lwów 1860, s. 93–94.
• Максим Огородник, Остання битва під Шманьківцями, або невідома сторінка Чортківщини // Чортківський Вісник, № 44 (17.11.2017), s. 4.