Boguszów-Gorce
50°45′22″N 16°12′18″E/50,756111 16,205000| miasto i gmina | |||||
.JPG) Ratusz w Boguszowie-Gorcach – najwyżej położony w Polsce | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||
| Powiat | |||||
| Aglomeracja | |||||
| Data założenia |
1973 | ||||
| Prawa miejskie | |||||
| Burmistrz |
Sylwia Dąbrowska | ||||
| Powierzchnia |
27,02 km² | ||||
| Wysokość |
520–750 m n.p.m. | ||||
| Populacja (01.01.2023) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
| Strefa numeracyjna |
74 | ||||
| Kod pocztowy |
58-370 do 58-372 | ||||
| Tablice rejestracyjne |
DBA | ||||
Położenie na mapie powiatu wałbrzyskiego  | |||||
Położenie na mapie Polski  | |||||
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |||||
| 50°45′22″N 16°12′18″E/50,756111 16,205000
| |||||
| TERC (TERYT) |
0221011 | ||||
| SIMC |
0983824 | ||||
Urząd miejski pl. Odrodzenia 158-370 Boguszów-Gorce | |||||
| Strona internetowa | |||||
| BIP | |||||
Boguszów-Gorce (Boguszów: niem. Gottesberg; Gorce: niem. Rothenbach) – miasto w Polsce, w województwie dolnośląskim, w powiecie wałbrzyskim.
W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa wałbrzyskiego. Według danych GUS z 1 stycznia 2023 r. miasto liczyło 14 349 mieszkańców[1] (299. miejsce w kraju). Od 2013 r. jest to największe miasto powiatu wałbrzyskiego.
Położenie[edytuj | edytuj kod]
Leży na pograniczu Gór Wałbrzyskich i Gór Kamiennych w Sudetach Środkowych.
Już Słownik geograficzny Królestwa Polskiego wskazywał Boguszów-Gorce (wówczas Gottesberg) jako najwyżej położone miasto na Śląsku[2].
Według danych z 1 stycznia 2010 r. powierzchnia miasta wynosiła 27,02 km²[3]. Wartość ta minimalnie odbiega od danych z roku 2002: obszar 27,01 km², w tym: użytki rolne: 42% użytki leśne: 41%[4]. Miasto stanowi 5,25% powierzchni powiatu.
Graniczy z:
- od południa z gminą Mieroszów
- od wschodu z Wałbrzychem
- od północnego wschodu ze Szczawnem-Zdrojem
- od północnego zachodu z gminą Stare Bogaczowice
- od zachodu z gminą Czarny Bór
Podział administracyjny[edytuj | edytuj kod]
_z_Mniszka_1.jpg)
Historia[edytuj | edytuj kod]
Miasto w dzisiejszej postaci powstało w 1973 z połączenia czterech odrębnych miejscowości: miasta Boguszów, miasta Gorce, osiedla miejskiego Kuźnice Świdnickie oraz wsi Stary Lesieniec.
Demografia[edytuj | edytuj kod]
Pod koniec XIX wieku Boguszów-Gorce liczył 4865 mieszkańców[2].
29 listopada 2006 liczył 16 815 mieszkańców[5]. Do 2021 liczba ludności skurczyła się do 14 349 osób[1].
Piramida wieku mieszkańców Boguszowa-Gorców w 2014 roku[6].
Polityka międzynarodowa[edytuj | edytuj kod]
Miasta partnerskie[7][edytuj | edytuj kod]
Gospodarka[edytuj | edytuj kod]
 |
Ta sekcja od 2009-03 wymaga zweryfikowania podanych informacji. |
W Boguszowie-Gorcach do początku lat 90 XX w. wydobywano węgiel kamienny oraz baryt. Na terenie Boguszowa-Gorców[8] istniały dwie kopalnie należące do Kopalni Węgla Kamiennego Victoria. Były to szyby Witold (Gorce) i Barbara (Kuźnice Świdnickie) oraz kopalnia wydobywająca baryt: Baryt (Boguszów). Tradycje miejskie związane z wydobyciem surowców były kontynuowane przez setki lat począwszy od roku 1499 do 1994, okres prawie 500 lat ciągłego wydobycia zakończył się wraz z decyzją Ministra Skarbu Państwa o zamknięciu kopalń. Główną gałęzią gospodarki w Boguszowie-Gorcach są przede wszystkim usługi, lecz większość mieszkańców Boguszowa-Gorców znajduje zatrudnienie poza obszarem gminy, m.in. w Wałbrzyskiej Specjalnej Strefie Ekonomicznej.
Teren miasta jest obsługiwany przez stację kolejową Boguszów-Gorce (w tym pociągi międzywojewódzkie) oraz Boguszów-Gorce Zachód i Boguszów-Gorce Wschód (komunikacja regionalna).
Transport[edytuj | edytuj kod]
Boguszów-Gorce jest położony wzdłuż drogi wojewódzkiej nr 367, na trasie z Wałbrzycha do Jeleniej Góry. Przez miasto przebiega linia kolejowa z Wrocławia do Jeleniej Góry, która zapewnia połączenia m.in. z Wrocławiem, Wałbrzychem, Jelenią Górą i Marciszowem[9]. Istnieją tu cztery stacje kolejowe – Boguszów-Gorce Wschód (w Kuźnicach Świdnickich), Boguszów-Gorce (w Boguszowie),Boguszów-Gorce Zachód (w Gorcach) i Boguszów-Gorce Dzikowiec (w Kuźnicach Świdnickich). Do 2004 r. istniało połączenie kolejowe z Lubawką[10]. Połączenie kolejowe z Mieroszowem i dalej z Meziměstí zostało wznowione 8 czerwca 2023[11]
Do Boguszowa-Gorców kursują autobusy komunikacji miejskiej z Wałbrzycha[12][13]. Do miejscowości można dostać się także prywatnymi mikrobusami, które jeżdżą na trasach Wałbrzych – Boguszów-Gorce, Wałbrzych – Kuźnice – Stary Lesieniec oraz Boguszów – Kuźnice – Stary Lesieniec.
Architektura[edytuj | edytuj kod]
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
.JPG)
Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[14]:
- miasto
- kościół parafialny pw. Świętej Trójcy, gotycko-barokowy, wzniesiony w 1535 r. i przebudowany w 1723 r.; jednonawowy, na planie krzyża, ze sklepieniem kolebkowym. Obecny wygląd świątyni pochodzi z 1723, wewnątrz rokokowa ambona z 1770 i chrzcielnica, w murze pięć epitafiów renesansowych barokowych[15]
- dawny kościół ewangelicki, barokowy, z lat 1770–1775, z późniejszą klasycystyczną wieżą (początek XIX wieku); jednonawowy, z mansardowym dachem i bogatym wystrojem barokowym; jeden z najcenniejszych zabytków miasta, wzniesiony w stylu chłodnego, protestanckiego baroku pruskiego; po 1945 pełnił funkcję sali sportowej i magazynu, a następnie nieużytkowany i niezabezpieczony popadał w ruinę, w 2011 roku za symboliczną kwotę 2 tys. zł kupiła go gmina zielonoświątkowców, ul. Kasprzaka 13
- kościół starokatolicki, obecnie kościół polskokatolicki pw. św. Pawła Apostoła, neogotycki, wzniesiony w latach 1900–1904, ul. Adama Mickiewicza 2
- barokowy ratusz z l. 1723–37, przebudowany w drugiej połowie XIX wieku, pl. Odrodzenia 1 – Rynek
- dom mieszkalny, ul. Główna 9, z końca XVIII w., przebudowany w XIX w.
- dom cechu gwarków, ob. dom mieszkalny, ul. Główna 31, z 1870 r.
- dom mieszkalny z końca XVIII w., ul. Główna 37
- dom Diakonistek z drugiej połowy XVIII wieku, ul. Kasprzaka 7
- dom kantora, kościół ewangelicki, ul. Grota-Roweckiego 2, z 1753 r.
- szyb „Józef” – wieża nadszybowa, z 1926 r., Kuźnice
- zespół powierzchni szybu „Witold”, z 1914 r.:
- nadszybie, budynek łaźni
- maszynownia szybu i hala kompresorów, Gorce
inne zabytki według gminnej ewidencji zabytków[16]:
- dawny klasztor Sióstr Elżbietanek z 1903 r., ul. Władysława Jagiełły 4
- stajnie z częścią mieszkalną z 1870/1893 r., ul. Kolejowa 33
- siedziba Bractwa Strzeleckiego z końca XIX w., ob. bud. produkcyjny ZPO Rafio, ul. 1 Maja 55
- hotel z salą koncertową z 1908 r., ob. bud. biurowo-prod. ZPO Rafio, ul. Kolejowa 13
- dworzec kolejowy Boguszów Gorce z 1874 r., przebudowany 1924 r., ul. Dworcowa 6
- dworzec kolejowy Boguszów Gorce Zachód z przełomu XIX i XX w., Gorce
- kościół ewangelicki, ob. polskokatolicki z pocz. XX w., ul. Tadeusza Kościuszki (Gorce) – należy do parafii św. Pawła Apostoła
- kościół par. pw. Niepokalanego Pocz. NMP z 1914–1917 r., Kuźnice
- plebania z 1916 r., ul. Żeromskiego 23, Kuźnice
- kaplica mszalna pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa i dom mieszkalny z pocz. XX wieku, ul. Górnicza 31, Kuźnice
- willa Treutla z przełomu XIX i XX w., obecnie Nadleśnictwo Wałbrzych, ul. Miła 2, Kuźnice
- kościół pomocniczy pw. Św. Barbary z 1922 r., Stary Lesieniec
- ruiny wieży Bismarcka
Oświata i nauka[edytuj | edytuj kod]
Lista szkół w Boguszowie-Gorcach[17]:
- Szkoły podstawowe
- Publiczna Szkoła Podstawowa nr 1 z oddziałami przedszkolnymi
- Publiczna Szkoła Podstawowa nr 2
- Publiczna Szkoła Podstawowa nr 6
- Publiczne Gimnazjum nr 1
- Zespół Szkół Samorządowych (Gorce)
- Publiczna Szkoła Podstawowa z oddziałami przedszkolnymi
- Publiczne Gimnazjum
Religia[edytuj | edytuj kod]
- Chrześcijańska Wspólnota Ewangeliczna:
- placówka misyjna w Boguszowie-Gorcach[18]
- Kościół Boży w Polsce:
- Kościół Boży „Arka”[19]
- Kościół Polskokatolicki:
- parafia św. Pawła Apostoła[20] (na terenie parafii znajdują się dwa kościoły: parafialny św. Pawła Apostoła[21] i filialny w dzielnicy Gorce[22])
- Kościół rzymskokatolicki:
- Kościół Zielonoświątkowy:
- zbór „Boża Góra”[24]
- Świadkowie Jehowy:
- zbór Boguszów-Gorce (Sala Królestwa ul. Krakowska 5A)[25][26]
Sport i rekreacja[edytuj | edytuj kod]
W Boguszowie-Gorcach działają trzy kluby sportowe:
- Górnik Boguszów-Gorce – klub piłkarski, w sezonie 2016/2017 drużyna bierze udział w rozgrywkach klasy okręgowej[27], przy klubie działa też sekcja bularska.
- SKF „Sudety Petanque Boguszów-Gorce” – klub pétanque, w 2012 roku w II lidze Polskiej Federacji Pétanque[28][29][30]
- Szczyt Boguszów-Gorce – reaktywowany klub piłkarski z sekcją koszykarską.
W miejscowości działa Ośrodek Sportowo-Rekreacyjny „Góra Dzikowiec” z wyciągiem krzesełkowym i trasą narciarską.
Miasto co roku jest organizatorem ultramaratonu „Sudecka Setka”.
W roku 2012 w mieście zorganizowane zostały mistrzostwa Polski juniorów w petanque. Podczas tego turnieju padł oficjalny rekord Polski w strzale precyzyjnym. Zdobył go zawodnik KSP Jedlina-Zdrój Sergiusz Gądek[31].
Galeria[edytuj | edytuj kod]
_COS.jpg)
.jpg)
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c GUS, Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2023 roku [online], stat.gov.pl [dostęp 2023-07-23] (pol.).
- ↑ a b Gottesberg (niem.), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 755.
- ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2013 r.. „Powierzchnia i Ludność w Przekroju Terytorialnym”, 2013-07-26. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny. ISSN 1505-5507.
- ↑ Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
- ↑ Baza Demograficzna – Tablice predefiniowane – Wyniki badań bieżących; Stan i struktura ludności; Ludność według płci i miast. GUS. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
- ↑ Boguszów-Gorce w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-06], liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ Lista miast partnerskich na oficjalnej stronie Boguszowa-Gorców. [dostęp 2012-06-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (27 sierpnia 2013)].
- ↑ Jedyna obowiązująca postać dopełniacza w języku ogólnopolskim to Boguszowa-Gorców. Ludność miejscowa używa formy dopełniacza Boguszowa-Gorc – jest to regionalizm fleksyjny. Por. Wielki słownik ortograficzny PWN Poradnia językowa PWN.
- ↑ Rozkład stacyjny dla stacji Boguszów Gorce. [dostęp 2012-06-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (12 maja 2014)]. (pol.).
- ↑ Ogólnopolska Baza Kolejowa. [dostęp 2012-06-27].
- ↑ Boguszów-Gorce ma nowy przystanek kolejowy. Zatrzymują się na nim dwa pociągi dziennie [online], Dziennik.walbrzych.pl, 9 czerwca 2023 [dostęp 2023-10-09] [zarchiwizowane z adresu 2023-06-12].
- ↑ Walbrzych.naszemiasto.pl: Wałbrzych: linia autobusowa nr 2 do Boguszowa-Gorc jest potrzebna!, dostęp: 2014-09-29.
- ↑ ŚKA Wabrzych: Rozkład jazdy i mapa komunikacyjna ZDKiUM Wałbrzych, dostęp: 2014-09-29.
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 186. [dostęp 2012-10-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-03-27)].
- ↑ Janusz Czerwiński, Ryszard Chanas, Dolny Śląsk – przewodnik, Warszawa: Wyd. Sport i Turystyka, 1977, s. 270.
- ↑ Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków we Wrocławiu: Wykaz zabytków ujętych w rejestrze zabytków i ewidencji zabytków. Załącznik do studium zagospodarowania przestrzennego. Boguszów-Gorce. [dostęp 2012-08-27].
- ↑ Szkoły, przedszkola. boguszow-gorce.pl. [dostęp 2014-02-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (22 lutego 2014)].
- ↑ Zbory i placówki [online], chwe.pl [dostęp 2023-08-15].
- ↑ Adresy kościołów [online], kosciolbozy.pl [dostęp 2023-03-29].
- ↑ Diecezja wrocławska [online], polskokatolicki.pl [dostęp 2023-03-29].
- ↑ Kościoły [online], boguszow-gorce.pl [dostęp 2023-03-29] [zarchiwizowane z adresu 2017-10-04].
- ↑ Zabytki [online], boguszow-gorce.pl [dostęp 2023-03-29].
- ↑ a b c Dekanat Wałbrzych-Południe [online], diecezja.swidnica.pl [dostęp 2023-03-29].
- ↑ Kontakt [online], kzbg.pl [dostęp 2023-03-29].
- ↑ Sala Królestwa, ul. Krakowska 5a. tygodnik.walbrzyski.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-06-06)]..
- ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-10-08].
- ↑ Skarb – Górnik Boguszów-Gorce. 90 minut. [dostęp 2011-08-28].
- ↑ Klubowe Mistrzostwa Polski – Liskowiak Lisków najlepszy w kraju. petanque.net, 2011-07-11. [dostęp 2011-08-28]. (pol.).
- ↑ Kluby zrzeszone w Polskiej Federacji Petanque. [dostęp 2011-08-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (31 grudnia 2014)]. (pol.).
- ↑ Klubowe Mistrzostwa Polski Polskiej Federacji Petanque. [dostęp 2011-08-10]. (pol.).
- ↑ Relacja z Mistrzostw Polski Juniorów w Petanque 2012. [dostęp 2014-01-15]. (pol.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Archiwalne widoki miejscowości w bibliotece Polona
| Części miasta wg TERYT | |
|---|---|
| Dzielnice |
