Brodaczek rdzawołbisty
| Chalcostigma ruficeps[1] | |||
| (Gould, 1846) | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
brodaczek rdzawołbisty | ||
| Synonimy | |||
|
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
| |||
Brodaczek rdzawołbisty[4][5] (Chalcostigma ruficeps) – gatunek małego ptaka z rodziny kolibrowatych (Trochilidae). Występuje w Andach w zachodniej części Ameryki Południowej: na terenie Peru, Boliwii i Ekwadoru[6]. W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN klasyfikowany jest jako gatunek najmniejszej troski (LC, ang. Least Concern)[3].
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał angielski ornitolog John Gould w 1846 roku na łamach „Proceedings of the Zoological Society of London”. Autor nadał gatunkowi nazwę Trochilus ruficeps, a jako miejsce typowe podał Boliwię[2][7]. W 1945 roku gatunek ten został umieszczony w rodzaju Metallura, jednak późniejsze badania wykazały jego przynależność do rodzaju Chalcostigma[8]. Nie wyróżnia się podgatunków[9][10][11].
Etymologia[edytuj | edytuj kod]
- Chalcostigma: gr. χαλκος khalkos „brąz, miedź”; στιγμα stigma, στιγματος stigmatos „znak”, od στιζω stizō „tatuować”[12].
- ruficeps: łac. rufus – „czerwony, rumiany”, łac. -ceps – „głowy”[13].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Mały koliber o krótkim i prostym czarnym dziobie. Nogi i stopy szare. Występuje dymorfizm płciowy. Samiec ma górne części ciała butelkowozielone. Dolna część ciała rdzawa, cętkowana z zielonkawymi bokami. Na głowie czerwono-mahoniowa czapeczka. Na podgardlu i gardle wąski, wyraźny, szmaragdowozielony opalizujący śliniak. W dolnej części często przechodzący od barwy żółtozielonej poprzez żółtą do złotożółtej. Ogon matowy oliwkowozielony. Skrzydła ciemniejsze oliwkowozielone przechodzące w brązowe. Samica ma gardło i pierś ochrowo-pomarańczowe z oliwkowozielonymi plamkami, które na brzuchu są nieco jaśniejsze. Różni się także ubarwieniem ogona. Młode osobniki są podobne do samic. Długość ciała około 10,5 cm, masa ciała 3,3–3,9 g[6][14].
Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]
Zasięg występowania (EOO, Extent of Occurrence) według szacunków organizacji BirdLife International obejmuje około 568 tys. km²[15]. Brodaczek rdzawołbisty występuje na wschodnich stokach Andów od południowo-wschodniej części Ekwadoru (prowincja Zamora-Chinchipe) poprzez Peru do środkowej Boliwii do departamentu Cochabamba. Gatunek ten występuje głównie w zakresie wysokości od 1400 do 3500 m n.p.m., jednak obserwowany był w także na wysokościach dochodzących do 3800 m n.p.m.[6][14] Odnotowano jedno stwierdzenie w Kolumbii, ale status występowania w tym kraju jest niepewny[6].
Ekologia i zachowanie[edytuj | edytuj kod]
Jego głównym habitatem są zarośla wtórnego wzrostu i zarośla łęgowe, obrzeża i polany w wilgotnych lasach górskich i porośniętych mchami lasach mglistych. Dieta składa się głównie z nektaru kwiatów roślin np. z rodziny zaczerniowatych (Melastomataceae), z rodzaju Vallea (Vallea stipularis) oraz rodzaju fuksja (Fuchsia canescens). Czasami przekuwa boki kwiatów z długimi kielichami lub korzysta z nacięć wykonanych przez gatunki ptaków z rodzaju Diglossa. Odżywia się także owadami[6]. Długość pokolenia jest określana na 4,2 roku[15].
Rozmnażanie[edytuj | edytuj kod]
Nie ma wielu informacji o rozmnażaniu tego gatunku. Okres lęgowy w Boliwii trwa od grudnia do marca. Ptaki z powiększonymi gonadami odłowiono w Boliwii w sierpniu, a w Peru w okresie od lipca do października. W lęgu zazwyczaj dwa białe jaja, które wysiadywane są tylko przez samicę[6].
Status[edytuj | edytuj kod]
W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN brodaczek rdzawołbisty jest klasyfikowany jako gatunek najmniejszej troski (LC, ang. Least Concern). Liczebność populacji nie jest oszacowana, ale gatunek ten opisywany jest jako rzadki. Ze względu na brak dowodów na spadki liczebności bądź istotne zagrożenia dla gatunku BirdLife International ocenia trend liczebności populacji jako prawdopodobnie stabilny[3][15].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Chalcostigma ruficeps, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c Denis Lepage: Rufous-capped Thornbill Chalcostigma ruficeps (Gould, J 1846). Avibase. [dostęp 2023-12-14]. (ang.).
- ↑ a b c Chalcostigma ruficeps, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Trochilidae Vigors, 1825 – kolibrowate – Hummingbirds (wersja: 2023-03-25). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2023-12-13].
- ↑ P. Mielczarek & W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40. Zeszyt specjalny, s. 156, 1999.
- ↑ a b c d e f Martin Heindl & Peter F. D. Boesman: Rufous-capped Thornbill Chalcostigma ruficeps, version 1.0. [w:] Birds of the World (red. J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie & E. de Juana) [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2020. [dostęp 2023-12-15]. (ang.).
- ↑ J. Gould, On twenty new species of Trochilidae or Humming Birds, „Proceedings of the Zoological Society of London”, 14 (164), 1846, s. 89 (ang.).
- ↑ J.V. Remsen jr. i inni, Version 27 November 2023. A classification of the bird species of South America [online], Museum of Natural Science, Louisiana State University [dostęp 2023-12-13].
- ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v13.2). [dostęp 2023-12-13]. (ang.).
- ↑ Alan P. Peterson, APODIFORMES, Wersja 6.018 (2022-08-18) [online], Zoonomen Nomenclatural data [dostęp 2023-12-13] (ang.).
- ↑ HBW and BirdLife International, Handbook of the Birds of the World and BirdLife International digital checklist of the birds of the world. Version 8 [online], grudzień 2023 [dostęp 2023-12-18].
- ↑ Chalcostigma, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-12-15] (ang.).
- ↑ ruficeps, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-12-05] (ang.).
- ↑ a b Handbook of the Birds of the World. Josep del Hoyo, Andrew Elliott, Jordi Sargatal (red.). T. 5: Barn-owls to Hummingbirds. Barcelona: Lynx Edicions, 1999, s. 655. ISBN 84-87334-25-3. (ang.).
- ↑ a b c Rufous-capped Thornbill Chalcostigma ruficeps. BirdLife International, 2023. [dostęp 2023-12-15]. (ang.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zdjęcia, film i nagrania głosów. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
- Nagrania głosów. [w:] xeno-canto [on-line].