Brodaczka zwyczajna
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
brodaczka zwyczajna |
| Nazwa systematyczna | |
| Usnea filipendula Stirt. Scott. Natural. 6: 104 (1881) | |
.JPG)
.JPG)
Brodaczka zwyczajna (Usnea filipendula Stirt.) – gatunek grzybów z rodziny tarczownicowatych (Parmeliaceae)[1]. Ze względu na współżycie z glonami zaliczany jest do porostów[2].
Systematyka i nazewnictwo[edytuj | edytuj kod]
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Usnea, Parmeliaceae, Lecanorales, Lecanoromycetidae, Lecanoromycetes, Pezizomycotina, Ascomycota, Fungi[1].
Niektóre synonimy naukowe[3]:
- Usnea dasypoga var. fibrillosa (Motyka) Keissl. 1960
- Usnea fibrillosa Motyka 1936
- Usnea muricata Motyka 1936
Nazwa polska według Krytycznej listy porostów i grzybów naporostowych Polski[2].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Plecha krzaczkowato-nitkowata, zwisająca. Zawiera glony protokokkoidalne. Do podłoża przyczepia się mniej lub bardziej zaczernioną nasadą. Plecha osiąga długość do 30 cm. Powierzchnia barwy szarej, słomkowożółtej lub zielonawej i jest matowa lub nieco tylko błyszcząca. Posiada wyraźną oś zbudowaną z nibytkanki i jest silnie rozgałęziona. Główne gałązki plechy mają grubość 1-2 mm, są dość sztywne, obłe i cienieją stopniowo, gałązki drugiego rzędu mają grubość 0,5-0,8 mm. Liczne gałązki boczne mają różną długość i zaostrzone końce; te krótsze odstają niemal pionowo, te dłuższe łukowato zginają się lub zwisają. Powierzchnia gałązek pokryta jest licznymi, drobnymi brodawkami o wałeczkowatym lub półkulistym kształcie[4].
Na plesze zawsze (z wyjątkiem okazów w początkowej fazie wzrostu) występują brodawkowate soralia z izydiowymi urwistkami. Owocniki natomiast powstają bardzo rzadko. Mają średnicę 5-10 mm i wyrastają z nich liczne gałązeczki o różnej długości. Tarczki owocników mają cielistą barwę i są lekko oprószone. W jednym worku powstaje po 8 jednokomórkowych, bezbarwnych zarodników o rozmiarach 9,5× 7 μm[4].
Występowanie i siedlisko[edytuj | edytuj kod]
Występuje tylko na półkuli północnej, w Ameryce Północnej i Środkowej, Europie i Azji[5]. W Polsce był gatunkiem ściśle chronionym[6], od 17 października 2014 podlega ochronie częściowej[7]. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status VU – gatunek w niektórych regionach narażony na wymarcie[8].
Rośnie w lasach oraz na otwartych terenach na korze drzew liściastych i iglastych: jodła, olsza, brzoza, grab, buk, jesion, modrzew, świerk, sosna, topola, dąb, wierzba, jarząb, lipa[2].
Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]
Plecha brodaczek ma własności lecznicze. Zawiera kwas usninowy i inne substancje o silnym działaniu antybakteryjnym i antywirusowym. Otrzymywane z niej preparaty mają działanie wykrztuśne, przeciwzapalne, przeciwgorączkowe, przeciwpasożytnicze, przeciwdrobnoustrojowe, pobudzające trawienie, rozkurczowe, przeciwnowotworowe[9].
Gatunki podobne[edytuj | edytuj kod]
Rozróżnienie poszczególnych gatunków brodaczek jest bardzo trudne i wymaga korzystania ze specjalistycznych opracowań. W przypadku brodaczki zwyczajnej pewną wskazówką może być jej długość – większość brodaczek nie osiąga takich rozmiarów[4].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Index Fungorum. [dostęp 2013-11-12]. (ang.).
- ↑ a b c Wiesław Fałtynowicz: The Lichenes, Lichenicolous and allied Fungi of Poland.Krytyczna lista porostów i grzybów naporostowych Polski. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2003. ISBN 83-89648-06-7.
- ↑ Species Fungorum. [dostęp 2013-11-12]. (ang.).
- ↑ a b c Hanna Wójciak: Porosty, mszaki, paprotniki. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010. ISBN 978-83-7073-552-4.
- ↑ Discover Life Maps. [dostęp 2014-04-18].
- ↑ Załączniki nr 1 i 2 do rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących grzybów objętych ochroną (Dz.U. z 2004 r. nr 168, poz. 1765)
- ↑ Dz.U. z 2014 r. poz. 1408 – Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej grzybów
- ↑ Zbigniew Mirek: Red list of plants and fungi in Poland = Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany. Polish Academy of Sciences, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
- ↑ Dr H. Różański. Usnea – brodaczka w leczeniu infekcji i jako amarum. [dostęp 2014-05-30].