Christen Christensen
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Zawód, zajęcie |
przedsiębiorca, przemysłowiec |
| Odznaczenia | |
| |
Christen Christensen (ur. 9 września 1845 w Sandefjord, zm. 16 listopada 1923 tamże) – norweski przedsiębiorca, przemysłowiec, właściciel stoczni i przedsiębiorstw wielorybniczych; odegrał kluczową rolę w rozwoju połowów wielorybów na obszarach Antarktyki na początku XX wieku.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
_from_Narve_S%C3%B8rensen.jpg)
Christen Christensen urodził się 9 września 1845 r. w Sandefjordzie[1]. Jego ojcem był armator Søren Lorentz Christensen (1810–1862), a matką Othilie Juliane Kruge (1820–1903)[2]. Uczęszczał do szkoły z internatem w Szkocji, a po jej ukończeniu uczestniczył w swojej pierwszej wyprawie morskiej[2]. W wieku 17 lat rozpoczął studia w szkole handlowej w Kopenhadze[2]. Po studiach zaczął pracę w rodzinnej firmie w Sandefjord, która zajmowała się przede wszystkim budową statków[2].
W 1868 r. Christensen przejął stocznię ojca „Rødsverven”[1]. Rok później ożenił się z córką armatora Larsa Christensena, Augustą Frederikke Christensen (1851–1888), z którą miał m.in. syna Larsa Christensena (1884–1965)[2].
Po zakupieniu kilku stoczni w okolicy Rødstangen Christensen w 1878 r. utworzył przedsiębiorstwo „Framnæs Mekaniske Værksted”[2]. Firma wyspecjalizowała się w budowie statków przystosowanych do warunków arktycznych i antarktycznych[2].
Wyprawy na Ocean Południowy[edytuj | edytuj kod]
W latach 80. i 90. XIX wieku Christensen angażował się także w polowania w wodach arktycznych na foki i butlonosy[2]. W 1882 r. został współwłaścicielem firmy Skjold & Værge[2]. Pod koniec lat 80. XIX wieku pojawiły się pierwsze oznaki, że populacje wielorybów na północy zaczęły zanikać wskutek ich nadmiernego odłowu[2]. Christensen zaangażował się w zbadanie możliwości połowów wielorybów na południu[2]. W 1887 r. został współzałożycielem firmy A/S Oceana, która zorganizowała dwie wyprawy na Ocean Południowy na statku „Jason” dowodzonym przez norweskiego wielorybnika Carla Antona Larsena (1860–1924)[2].
Celem pierwszej wyprawy w latach 1892–1893 było sprawdzenie raportów Jamesa Clarka Rossa (1800–1862) o mnogości waleni na Morzu Weddella[3]. Według Millsa, podczas wyprawy nie zaobserwowano żadnych waleni[3], natomiast według Basberga walenie widziano, lecz ich nie upolowano[4].
W drugiej wyprawie w latach 1893–1894 obok statku Larsena uczestniczyły dwie inne jednostki „Castor” i „Hertha”[3]. Według Millsa, podczas wyprawy znowu nie zaobserwowano żadnych waleni[5]. Larsen widział jednak wiele fałdowców, na które można było polować przy zastosowaniu systemu połowu Svenda Foyna[5]. Miało to zainspirować go do rozwinięcia nowoczesnego wielorybnictwa na wodach południowych[5]. Wyprawy zwiadowcze zapoczątkowały długoletnią współpracę Christensena z Larsenem[2].
Wielorybnictwo w Antarktyce[edytuj | edytuj kod]
Christensen początkowo skupiał się na Arktyce[2]. W 1903 r. założył firmę A/S Ørnen, która prowadziła połowy na wodach Finnmarku i Svalbardu[2]. W tym celu przybudował statek „Telegraf” w pierwszy na świecie statek-przetwórnię do przetwarzania wielorybów – jednostka została nazwana „Kogeri No. 1”[2]. W 1904 r. przybudował kolejną jednostkę „Admiralen”, która w 1905 r. została wysłana na wody Antarktyki[2]. W 1904 r. Larsen rozpoczął połowy ze stacji wielorybniczej w Georgii Południowej i razem z Christensenem stali się prekursorami nowoczesnego wielorybnictwa w Antarktyce[2].
Statek-przetwórnia Christensena wraz z łodziami do połowu wielorybów operował na południe od Szetlandów Południowych[6], w Zatoce Admiralicji[7]. Pierwszy rok na wodach południowych był trudny i Christensen rozważał sprzedaż wyposażenia wielorybniczego[2][8]. Statki Christensena przybyły zbyt późno do Antarktyki, by łowić wieloryby podczas ich dorocznej wędrówki i pogoda nie sprzyjała połowom[8].
Statki-przetwórnie okazały się jednak sukcesem[2]. Były rozbudowywane i usprawniane, m.in. w 1910 r. Christensen uzyskał patent na stałe zbiorniki na olej z wielorybiego tłuszczu montowane bezpośrednio na statkach[9]. W 1907 r. syn Christensena, Lars, założył własną firmę zajmującą się połowami wielorybów, która stała się jedną z czołowych w branży[2]. W 1913 r. Christensen wzniósł w Norwegii pierwszą fabrykę produkującą olej z wielorybiego tłuszczu[1].
Zmarł 16 listopada 1923 r. w rodzinnym Sandefjordzie[1].
Odznaczenia[edytuj | edytuj kod]
- 1911 – Order Świętego Olafa (komandor II klasy)[2]
Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]
Na cześć Christensena nazwano jeden z nunataków po północno-wschodniej stronie Wyspy Robertsona – Christensen Nunatak[10].
W 1917 r. syn Christensena, Lars, stworzył w Sandefjordzie muzeum wielorybnictwa nazwane imieniem jego ojca – Kommandør Chr. Christensens Hvalfangstmuseum, które obecnie nazywane jest Hvalfangstmuseet[11].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d Store norske leksikon 2019 ↓.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v Basberg 2009 ↓.
- ↑ a b c Mills 2003 ↓, s. 373.
- ↑ Basberg 2007 ↓, s. 584.
- ↑ a b c Mills 2003 ↓, s. 374.
- ↑ Lewander 2007 ↓, s. 584.
- ↑ Lewander 2007 ↓, s. 1073.
- ↑ a b Tønnessen i Johnsen 1982 ↓, s. 173–174.
- ↑ Tønnessen i Johnsen 1982 ↓, s. 267.
- ↑ SCAR Composite Gazetteer of Antarctica: Christensen Nunatak. [dostęp 2020-08-21]. (ang.).
- ↑ Om Hvalfangstmuseet. [w:] vestfoldmuseene.no [on-line]. [dostęp 2020-08-21]. (norw. bokmål).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Bjørn Lorens Basberg: Larsen, Carl Anton. W: Beau Riffenburgh: Encyclopedia of the Antarctic,. Taylor & Francis, 2007, s. 583–585. ISBN 978-0-415-97024-2. [dostęp 2020-08-15]. (ang.).
- Bjørn Lorens Basberg: Christen Christensen. W: Norsk biografisk leksikon. 2009-02-13. (norw. bokmål).
- Lisbeth Lewander: Swedish South Polar Expedition (1901–1904). W: Beau Riffenburgh: Encyclopedia of the Antarctic,. Taylor & Francis, 2007, s. 975–977. ISBN 978-0-415-97024-2. [dostęp 2020-08-21]. (ang.).
- Larsen, Carl Anton. W: William James Mills: Exploring Polar Frontiers. ABC-CLIO, 2003, s. 373–375. ISBN 978-1-57607-422-0. [dostęp 2020-08-15]. (ang.).
- Christen Christensen. W: Store norske leksikon. 2019-11-01. (norw. bokmål).
- Johan Nicolay Tønnessen, Arne Odd Johnsen: The History of Modern Whaling. University of California Press, 1982. ISBN 978-0-520-03973-5. [dostęp 2020-08-21]. (ang.).