Chrośle

Chrośle

wieś
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	nowomiejski
Gmina	Nowe Miasto Lubawskie
Liczba ludności (2022)	288
Strefa numeracyjna	56
Kod pocztowy	13-304
Tablice rejestracyjne	NNM
SIMC	0847104
Położenie na mapie gminy wiejskiej Nowe Miasto Lubawskie Chrośle
Położenie na mapie Polski Chrośle
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Chrośle
Położenie na mapie powiatu nowomiejskiego Chrośle
53°28′49″N 19°34′18″E

Chrośle (dawniej Chróśle) – wieś w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie nowomiejskim, w gminie Nowe Miasto Lubawskie. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa toruńskiego.

W Chroślu znaleziono siekierę kamienną, pochodzącą z neolitu (4000–15000 p.n.e.).

W państwie krzyżackim Chrośle było wsią ludną z własną parafią, w skład której wchodziły także wsie: Nowy Dwór i młyn Ruda. Drewniany kościół, pod wezwaniem św. Wawrzyńca, wzmiankowany jest w dokumentach z roku 1340, kiedy to wójt z Bratiana – Kuno Liebenstein – przeznaczył na utrzymanie kościoła cztery włóki. W późniejszym latach ten kościół został spalony. Po wojnie polsko-krzyżackiej został odbudowany. W 1490 roku wymieniany w dokumentach jest proboszcz Mikołaj Teodorici. W kościele znajdował się kamień grobowy z napisem "Jan Działyński, syn Mikołaja, wojewody chełmińskiego, starosty bratiańskiego, umarł 1588. Żył cztery miesiące i kilka dni.". W XVI w. Chrośle należały do starostwa w Bratianie. Ostatni proboszcz – o imieniu Walenty – zmarł około 1600 roku, a kościół pozostał bez opieki i uległ zniszczeniu. W latach 1610–1612, proboszcz Paweł ze Skarlina wybudował w Chroślach nowy kościół. Materiał budowlany pochodził z rozebranego, z polecenia biskupa Gębickiego, kościółka św. Jerzego w Nowym Mieście Lubawskim oraz kaplicy św. Wawrzyńca. Kościół był murowany (pruski mur), kryty dachówką, niewielki i położony na wzgórzu. Na wieży znajdowały się trzy dzwony. Wyposażenie kościoła w Chroślu pochodziło z rozebranego kościółka św. Jerzego. Posadzka była z cegły, główny ołtarz z obrazem Najświętszej Marii Panny Bolesnej. w 1616 r., decyzją bp. Kuczboskiego, kościół w Chroślu, jako filialny został przyłączony do parafii w Skarlinie, a w 1730 – decyzją bp. Kretkowskiego – do parafii w Radomnie. W czasie kolejnych wojen został uszkodzony, a w 1776 rozebrany. Proboszcz Stępowski próbował go odbudować w 1787 r., udało się jedynie wybudować ściany. Odbudowa nie została dokończona, po roku 1791 drewno zgniło i nie nadawało się do użytkowania.

W czasie przynależności wsi do Rzeczypospolitej istniała w Chroślach szkoła przykościelna. Budynek szkolny został spalony w czasie wojen szwedzkich.

Urodził się tu Leonard Marchlewski – polski prezbiter katolicki, ofiara niemieckiego terroru w okresie II wojny światowej, Sługa Boży Kościoła katolickiego, męczennik.

Bibliografia

• Nowe Miasto. Z dziejów Miasta i Powiatu. Pojezierze, Olsztyn 1963, str.: 23, 61, 210-211.
• ks. Jakub Fankidejski, Utracone kościoły i kaplice w dzisiejszej diecezji chełmińskiej podług urzędowych akt kościelnych. Region, Gdynia 2011 ISBN 978-83-7591-220-3, reprint książki wydanej w 1880 w Pelplinie (uwspółcześniony i opatrzony komentarzami)

Linki zewnętrzne

• Chrośle, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 646 .
• Chrośle, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 328 .