Cmentarze przy ul. Sadowej w Elblągu
 nr rej. 334/94 z dn. 23 lutego 1994
| |
 Brama wjazdowa na cmentarz ewangelicki parafii Trzech Króli | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość |
Elbląg |
| Adres |
Sadowa 58/60, Bema 56 |
| Typ cmentarza |
wyznaniowe |
| Wyznanie |
ewangelicyzm |
| Stan cmentarza |
nieczynny |
| Data otwarcia |
po 1880, 1910 |
| Data ostatniego pochówku |
1945 |
| Data likwidacji |
zamknięte w 1953 |
Położenie na mapie Elbląga  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego  | |
 54°09′24,6″N 19°25′48,8″E/54,156833 19,430222
| |
Cmentarze przy ul. Sadowej w Elblągu – znajdujący się przy ul. Sadowej i gen. J. Bema w Elblągu zespół cmentarzy ewangelickich, w skład którego wchodzą:
- cmentarz nowomiejskiej parafii ewangelickiej Trzech Króli[1],
- cmentarz baptystyczny,
- cmentarz ewangelicko-reformowany im. św. Jana[2].
23 lutego 1994 zespół cmentarny razem z dawną kaplicą i bramą wjazdową wpisano do rejestru zabytków pod nr 334/94[3].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Przed 1945[edytuj | edytuj kod]
Cmentarz parafii Trzech Króli i cmentarz baptystyczny powstały w latach 80. XIX wieku, gdy całkowicie zakazano pochówków na cmentarzach przykościelnych w centrum miasta. Ulokowano je na zboczach Góry Napoleona (Napoleonsberg), a główne wejścia znajdowały się od obecnej ulicy Sadowej (wówczas Baumschulenweg). Zespół cmentarzy ogrodzono żeliwnym parkanem wzdłuż którego posadzono szpaler drzew lipowych. W 1910 otworzono dla pochówków cmentarz ewangelicko-reformowany im. św. Jana[4]. Na cmentarzu parafii ewangelickiej Trzech Króli wybudowano obszerną kaplicę, w której odbywały się nabożeństwa pogrzebowe. W 1923 urządzono kwaterę, na której pochowano ekshumowane z innych miejsc ciała poległych w I wojnie światowej, a w centralnej części umieszczono metalowy krzyż[5]. Na cmentarzu tym spoczęło wielu zasłużonych Elblążan m.in. Franz Komnick, a także Emma i Emil Drange – dziadkowie kanclerz Niemiec Angeli Merkel, Hermann Schroeter[6], Ernst Winkler.
Czasy współczesne[edytuj | edytuj kod]
Po II wojnie światowej cmentarze uległy dewastacji, teren cmentarza baptystów został splantowany. Uszkodzoną kaplicę cmentarną przekazano w 1949 parafii Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego, który przebudował świątynię na cerkiew św. Marii Magdaleny. W latach 80. XX wieku dobudowano do niej przedsionek zwieńczony kopułą w stylu bizantyjskim[7]. Z kwatery wojennej pozostał postument, na którym znajdował się krzyż, natomiast w celu uchronienia przed profanacją grób Franza Komnicka przeniesiono w 2008 do środkowej części zespołu cmentarnego, gdzie urządzono lapidarium rzeźby nagrobnej[8]. Umieszczono tam pamiątkową tablicę z napisem "Lapidarium Pamięci Mieszkańców Miasta Elbląga Pochowanych do 1945 r. Elbląg 2000"[4]. Na terenie dawnego cmentarza baptystów znajduje się pasieka. Część cmentarza dawnej parafii ewangelickiej Trzech Króli podlega od 2007 Parafii Ewangelicko-Reformowanej w Warszawie, która wybudowała nowe ogrodzenie i odpowiada za jego utrzymanie[9].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Cmentarz ewangelicki przy ul. Bema, Polska Niezwykła
- ↑ Jarosław Grabarczyk "Spacerkiem po starych i nieistniejących cmentarzach" Moje Mazury 29 października 2010
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo warmińsko-mazurskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023.
- ↑ a b Cmentarz ewangelicki przy ul. Sadowej, Polska Niezwykła. polskaniezwykla.pl. [dostęp 2016-03-28].
- ↑ "Ulice Elbląga cz. 2" Elbląg - historie mało znane. [dostęp 2016-03-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-02)].
- ↑ Lech Słodownik "Elbląg mlekiem płynący…" Dziennik Elbląski 10 marca 2013
- ↑ "Historia elbląskich ulic: Sadowa" Portel.pl 2 listopada 2014
- ↑ "Pamięć o dawnych elblążanach" Portel 31 października 2013
- ↑ Ines Kuraś "Nekropolia na Sadowej. Kto dba o porządek na tym cmentarzu?" Elbląg Net 31 stycznia 2014