Cukrownik czarnobrody

Cukrownik czarnobrody
	Dacnis nigripes
	von Pelzeln, 1856
	; Samiec
	; Samica
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	wróblowe
Podrząd	śpiewające
Rodzina	tanagrowate
Podrodzina	cukrowniki
Rodzaj	Dacnis
Gatunek	cukrownik czarnobrody
Synonimy
	Dacnis nigriceps von Pelzeln, 1856;
	Dacnis nigriceps von Pelzeln, 1856;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; bliski zagrożenia
	Zasięg występowania
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Cukrownik czarnobrody^[4]^[5] (Dacnis nigripes) – gatunek małego ptaka z rodziny tanagrowatych (Thraupidae). Samiec jest bardzo podobny do cukrownika niebieskiego. Występuje w Ameryce Południowej – jest endemitem południowo-wschodniej Brazylii. W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN klasyfikowany jest jako gatunek bliski zagrożenia (NT, Near Threatened)^[3].

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Pierwszego naukowego opisu gatunku dokonał austriacki ornitolog August von Pelzeln w 1856 roku, nadając mu nazwę Dacnis nigripes. Opis ukazał się na łamach czasopisma „Sitzungsberichte der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften. Mathematisch-Naturwissenschaftliche Classe”. Jako miejsce typowe autor wskazał Nova Friburgo w Brazylii^[2]^[6]. Nie wyróżnia się podgatunków^[7]^[8]^[9].

Etymologia[edytuj | edytuj kod]

Dacnis: greckie δακνις daknis – rodzaj ptaka z Egiptu, dotychczas niezidentyfikowany, wymieniony przez Hezychiusza i Pompejusza Festusa^[10].
nigripes: łac. niger „czarny”, łac. pes, pedis „stopa, stopy”^[11].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Mały ptak o krótkim, stożkowym, ostro zakończonym i lekko zaokrąglonym czarnym dziobie; górna szczęka nieco dłuższa. Nogi czarne lub szarawe. Tęczówki w kolorze od czerwonobrązowych do ciemnobrązowych. Występuje dymorfizm płciowy. Samce są dosyć jednolicie ubarwione. Przeważa kolor od zielonkawoniebieskiego do turkusowego. Pokrywy ogonowe i podogonowe od jasnoturkusowych do zielonkawoniebieskich, dolne części ciała jasnoturkusowe. Pokrywy skrzydłowe i lotki pierwszego rzędu czarne, lotki drugiego rzędu czarne z dosyć szeroką niebieską obwódką. Okolice dzioba, oka i cienka smuga brwiowa czarne, na gardle i podgardlu cienki czarny śliniak, reszta głowy turkusowa. Ogon krótki, czarny, z zewnętrznymi sterówkami o niebieskich krawędziach. Samice ubarwione bardziej jednolicie, przeważają kolory brązowo-oliwkowe na grzbiecie z zielonkawymi i turkusowo-niebieskimi odcieniami na głowie, pokrywach skrzydeł i kuprze. Dolne części ciała płowożółte. Młode osobniki są bardzo podobne do dorosłej samicy, ale z nieregularnymi plamami zielonkawoniebieskimi lub turkusowymi na dolnej części ciała^[12].

Długość ciała 11 cm, masa ciała: samce 12–15 g, samice 11–15,5 g. Długość dzioba 11–12 mm, długość ogona 34–38 mm, długość skrzydła: samce 60–62 mm, samice 59–62 mm^[12].

Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]

Cukrownik czarnobrody występuje na terenach położonych na wysokości od poziomu morza do 800 m n.p.m.^[3]^[13], jednak sporadycznie spotykany jest do 1700 m n.p.m.^[12] Jego zasięg występowania, według szacunków organizacji BirdLife International, obejmuje około 250 tys. km²^[13]. Występuje punktowo w całym regionie przybrzeżnym południowo-wschodniej Brazylii od stanu Espírito Santo do stanu Santa Catarina^[12].

Ekologia[edytuj | edytuj kod]

Jego głównym habitatem są wilgotne lasy tropikalne, głównie nizinne^[12] (tzw. „las atlantycki”^[13]). Gatunek ten zasiedla obrzeża lasów, zarówno pierwotnych jak i wtórnych, szczególnie w obszarach sąsiadujących z terenami podmokłymi. Jest gatunkiem osiadłym, chociaż obserwowane są niewielkie migracje wysokościowe^[12]. Długość pokolenia jest określana na 3,7 roku^[13]. Cukrownik czarnobrody jest gatunkiem wszystkożernym. Jego dieta składa się z owoców, nektaru, owadów i niektórych nasion. Żeruje od średniego piętra do koron drzew. Zazwyczaj obserwowany jest w niewielkich, liczących 2–5 osobników grupach w godzinach porannych, w późniejszym czasie dołącza do większych stad mieszanych^[12].

Rozmnażanie[edytuj | edytuj kod]

Okres lęgowy przypada na okres letni od listopada do lutego. Gniazda znajdują się w niewielkiej odległości od siebie i zakładane są w miejscach z dużą dostępnością pożywienia. Budowane są przez oboje rodziców, z tym że wstępne prace przeprowadza samiec. Tkane są na gałęziach drzew na wysokości od 5 do 9 m nad ziemią, mają średnicę około 8 cm i wysokość około 25 cm, ze względu na zwisające porosty i epifity używane do ich budowy, które także służą ich zamaskowaniu^[14]. W lęgu dwa jaja wysiadywane tylko przez samicę, która w tym czasie karmiona jest przez samca. Czas inkubacji to około dwa tygodnie, pisklęta przebywają w gnieździe 13–14 dni^[12].

Status[edytuj | edytuj kod]

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN cukrownik czarnobrody jest klasyfikowany jako gatunek bliski zagrożenia (NT, Near Threatened). Liczebność populacji jest szacowana na 6700 dorosłych osobników, w nie więcej niż 100 odrębnych lokalizacjach; ptak ten opisywany jest jako rzadki. Trend populacji uznawany jest za spadkowy z powodu zagrożeń związanych z degradacją i zmniejszaniem się habitatu^[3]^[13].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Dacnis nigripes, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b Denis Lepage: Black-legged Dacnis Dacnis nigripes Pelzeln, A 1856. Avibase. [dostęp 2023-02-05]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d Dacnis nigripes, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ P. Mielczarek & W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40. Zeszyt specjalny, s. 392, 1999.
↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: THRAUPIDAE Cabanis, 1847 - TANAGROWATE - TANAGERS (wersja: 2022-11-06). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2023-02-05].
↑ August von Pelzeln. Neue und wenig gekannte Arten der kaiserlichen ornithologischen Sammlung. „Sitzungsberichte der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften. Mathematisch-Naturwissenschaftliche Classe”. 20, s. 154 + Taf. 1 (Fig. 1 & 2), 1856. Wiedeń: K.-K. Hof-und Staatsdruckerei. (niem.).
↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Tanagers and allies. IOC World Bird List (v13.1). [dostęp 2023-02-05]. (ang.).
↑ Alan P.A.P. Peterson Alan P.A.P., PASSERIFORMES, THRAUPIDAE, Tanangers & associated taxa Wersja 5.012 (2021-12-25) [online], Zoonomen Nomenclatural data, 2022 [dostęp 2023-02-05] (ang.).
↑ Josep del Hoyo, Andrew Elliott, David Christie (red.): Handbook of the Birds of the World. T. 16: Tanagers to New World Blackbirds. Barcelona: Lynx Edicions, 2011, s. 246–247. ISBN 978-84-96553-78-1. (ang.).
↑ Dacnis, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-02-05] (ang.).
↑ nigripes, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-02-05] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Cathryn O'Hara, Casey H. Richart & Kevin J. Burns: Black-legged Dacnis Dacnis nigripes, version 1.0. [w:] Birds of the World (red. T.S. Schulenberg) [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2020. [dostęp 2023-02-05]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Black-legged Dacnis Dacnis nigripes. BirdLife International, 2023. [dostęp 2023-02-05]. (ang.).
↑ Andrew Whittaker, Ricardo Parrini & Kevin J. Zimmer. First nesting records of the Black-legged Dacnis Dacnis nigripes, with notes on field identification, ecology, conservation and recent records from Espírito Santo. „Cotinga”. 32, s. 65–73, 2010. (ang.).

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
Nagrania głosów. [w:] xeno-canto [on-line].

[itis-1] Dacnis nigripes, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[AviBase-2] Denis Lepage: Black-legged Dacnis Dacnis nigripes Pelzeln, A 1856. Avibase. [dostęp 2023-02-05]. (ang.).

[iucn-3] Dacnis nigripes, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[mc-4] P. Mielczarek & W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40. Zeszyt specjalny, s. 392, 1999.

[Mielczarek&Kuziemko-5] Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: THRAUPIDAE Cabanis, 1847 - TANAGROWATE - TANAGERS (wersja: 2022-11-06). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2023-02-05].

[Pierwszy-6] August von Pelzeln. Neue und wenig gekannte Arten der kaiserlichen ornithologischen Sammlung. „Sitzungsberichte der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften. Mathematisch-Naturwissenschaftliche Classe”. 20, s. 154 + Taf. 1 (Fig. 1 & 2), 1856. Wiedeń: K.-K. Hof-und Staatsdruckerei. (niem.).

[ioc-7] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Tanagers and allies. IOC World Bird List (v13.1). [dostęp 2023-02-05]. (ang.).

[Zoon-8] Alan P.A.P. Peterson Alan P.A.P., PASSERIFORMES, THRAUPIDAE, Tanangers & associated taxa Wersja 5.012 (2021-12-25) [online], Zoonomen Nomenclatural data, 2022 [dostęp 2023-02-05] (ang.).

[HBW_16-9] Josep del Hoyo, Andrew Elliott, David Christie (red.): Handbook of the Birds of the World. T. 16: Tanagers to New World Blackbirds. Barcelona: Lynx Edicions, 2011, s. 246–247. ISBN 978-84-96553-78-1. (ang.).

[10] Dacnis, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-02-05] (ang.).

[11] nigripes, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-02-05] (ang.).

[botw-12] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Cathryn O'Hara, Casey H. Richart & Kevin J. Burns: Black-legged Dacnis Dacnis nigripes, version 1.0. [w:] Birds of the World (red. T.S. Schulenberg) [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2020. [dostęp 2023-02-05]. (ang.).

[birdlife-13] Black-legged Dacnis Dacnis nigripes. BirdLife International, 2023. [dostęp 2023-02-05]. (ang.).

[Whittaker2010-14] Andrew Whittaker, Ricardo Parrini & Kevin J. Zimmer. First nesting records of the Black-legged Dacnis Dacnis nigripes, with notes on field identification, ecology, conservation and recent records from Espírito Santo. „Cotinga”. 32, s. 65–73, 2010. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]