Czesław Gawlikowski

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Czesław Gawlikowski w mundurze wojskowym z odznaczeniami ok1937

Czesław Gawlikowski (ur. 25 lutego 1899 w Petersburgu, zm. 15 marca 1984 w Łodzi) – polski wojskowy, lekarz i członek ruchu oporu[1].

Gawlikowski był plutonowym w Pierwszej Kompanii Batalionu Szturmowego Piątej Dywizji Syberyjskiej podczas I wojny światowej. W okresie międzywojennym, zdobył wykształcenie w Warszawie (Uniwersytet Warszawski), a następnie praktykował medycynę ze specjalizacją chirurga w Warszawie i Przemyślu (był kapitanem Wojska Polskiego i lekarzem w latach 1937–1939 w 10 Szpitalu Okręgowym). W trakcie II wojny światowej pracował w Szpitalu Powiatowym w Pruszkowie (od 1 stycznia 1940 r. do 30 czerwca 1943 r.), a następnie, po klęsce Powstania Warszawskiego, w którym brał udział, pracował w szpitalu w Legionowie. W 1941 r. wstąpił do Armii Krajowej. W latach 1946–1953 pełnił rolę dyrektora Szpitala Miejskiego w Gorzowie Wielkopolskim następnie ordynator oddziału chirurgii szpitala w Suwałkach aż do przejścia na emeryturę w 1977 r.

Otrzymał liczne odznaczenia wojskowe i cywilne, m.in. Krzyż Niepodległości, Krzyż Walecznych i Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski.

Biografia[edytuj | edytuj kod]

Czesław Gawlikowski jest synem Wiktora i Kazimiery z domu Szening. Jest najstarszym rodzeństwem Witolda, Wiktora, Zofii, Janusza i Zbigniewa. Dorastał w Petersburgu w rodzinie polskich intelektualistów (jego ojciec był matematykiem). Rodzina pochodziła z Wieliczki pod Krakowem. W latach 1911–1918 uczęszczał do V Liceum w Petersburgu, które ukończył z maturą i złotym medalem (valedictorian).

Pierwsza wojna światowa[edytuj | edytuj kod]

25 czerwca 1918 r. jako ochotnik (19 lat) wstąpił do Legionu Polskiego w Omsku i wstąpił do 5 Dywizji Strzelców Polskich (Syberia). We wrześniu 1918 r. ukończył szkołę podoficerską w Ufie, a 3 października 1918 r. został mianowany plutonowym. Służył najpierw w 9. kompanii 1. Pułku Strzelców Polskich im. T. Kościuszki, następnie w 3. kompanii 2. Pułku Strzelców, a od marca 1919 r. w Batalionie Szturmowym.

Służył tam do kapitulacji 10 stycznia 1920 r. pod Klukwienną. Uciekł tego samego dnia i podjął współpracę z Polską Tajną Organizacją, która pomagała polskim jeńcom wojennym na Syberii i repatriowała ich do Polski[2]. W marcu 1920 r. został aresztowany i uwięziony w Krasnojarsku i w Omsku, gdzie był przesłuchiwany przez CzeKa. Został aresztowany, gdy pomagał w ucieczce Janowi Papisowi – sierżantowi batalionu szturmowego. Po zachorowaniu na tyfus został przewieziony do więzienia w Czelabińsku, gdzie był zmuszany do pracy przymusowej w towarzystwie dowódców Jana Medwadowskiego[3] i Jana Dojan-Surówki. Uciekł 5 lipca 1920 r. i ukrywał się pod nazwiskiem Józef Maliszewski w młynie pod Czelabińskiem[4].

Był przed młynem, kiedy przyjechali czekiści (po donosie w Czelabińsku). Chłopiec z rodziny pobiegł przekazać wiadomość, że jego ojciec zostanie aresztowany i rozstrzelany, jeśli uciekinier z obozu nie stawi się w młynie. Czesław Gawlikowski pobiegł do młyna, aby się zadenuncjować. Mimo to czekiści aresztowali nie tylko jego, ale i młynarza. Ten przyznał się w Czelabińsku, że nie nazywa się Maliszewski i że uciekł z obozu z głodu[3]. Został uwięziony i oskarżony o udział w polskiej tajnej organizacji, ucieczkę z obozu i skazany na śmierć za popełnienie tych czynów i zamknięty w najgorszych warunkach w oczekiwaniu na zatwierdzenie wyroku przez Kalinina. Na szczęście 18 października 1920 r. został podpisany traktat wstępny (tymczasowe zawieszenie broni) między Polską a Rosją Sowiecką do czasu zawarcia pokoju w Rydze (Łotwa) 18 marca 1921 roku. Traktat ten przewidywał amnestię dla więźniów skazanych na karę śmierci. Czesław Gawlikowski ponownie uciekł i zorganizował własną repatriację, pieszo, do Moskwy, gdzie został przejęty przez Polski Czerwony Krzyż i repatriowany do Polski[5].

Od maja do grudnia 1921 służył w 82 Syberyjskim Pułku Piechoty w Brześciu Litewskim[6]. Po przeniesieniu do rezerwy i zdaniu matury z języka polskiego rozpoczął studia prawnicze na Uniwersytecie Warszawskim, a następnie medyczne[1].

Okres międzywojenny[edytuj | edytuj kod]

Po czterech semestrach studiów prawniczych przeniósł się na warszawską medycynę. 16 sierpnia 1928 r. został powołany do służby czynnej w Wojsku Polskim, a 1 września 1928 r. wyjechał do Oficerskiej Szkoły Medycznej w Warszawie. 18 grudnia 1928 r. został awansowany na kierownika wszystkich nauk medycznych i otrzymał stopień podporucznika[7]. W styczniu 1929 r. został przeniesiony na stanowisko lekarza pomocniczego 60 Pułku Piechoty w Wielkopolsce, a 1 stycznia otrzymał przydział do Pierwszego Szpitala Okręgowego im J. Piłsudskiego w Warszawie. 1 stycznia 1931 r., nie uzyskawszy na czas skierowania do szpitala wojskowego w „kategorii specjalności”, na własną prośbę został zwolniony ze służby czynnej, pozostając jednak rezerwistą.

Od kwietnia 1929 r. do 1 czerwca 1930 r. pracował jako asystent w Miejskim Szpitalu Położniczym św. Zofii w Warszawie, specjalizując się w chirurgii położniczej. Od 1 lutego 1931 r. pracował w Szpitalu Dzieciątka Jezus w Warszawie, najpierw (do 30 października 1932 r.) jako asystent wolontariusz, a następnie jako asystent[8] dr. Zdzisława Sławińskiego[9] na oddziale chirurgii[10].

Spotkanie kampanijne BBWR. Pruszków 1933, na pierwszym planie na pierscym planie Stanisław Bułak-Bałachowicz

Od 1929 r. mieszkał w Pruszkowie. Burmistrz Pruszkowa pisał o nim, że był bardzo aktywnym społecznikiem w mieście[11]: był prezesem BBWR, prezesem Związku Byłych Ochotników Wojska Polskiego, a od 1934 r. radnym miejskim w Pruszkowie. W wyborach samorządowych w 1934 r. z ramienia BBWR kierował kampanią wyborczą, a po wyborach został radnym miejskim, był przewodniczącym klubu Bloku Jedności Gospodarczej. Jako lekarz pracował jako wolontariusz z niepełnosprawnymi dziećmi i matkami w placówkach prowadzonych przez Siostry Samarytanki.

29 grudnia 1936 r. poprosił o ponowne przyjęcie do służby czynnej, co uczynił 4 maja 1937 r. w stopniu kapitana[12] ze starszeństwem od 1 stycznia 1936 r. Został oddelegowany do szpitala X okręgu w Przemyślu, gdzie objął stanowisko ordynatora[13].

Wielu lekarzy na tym zdjęciu z 1938 roku zostało zamordowanych w Katyniu.

II wojna światowa[edytuj | edytuj kod]

We wrześniu 1939 r. został oddelegowany do I Szpitala Okręgowego im. Piłsudskiego w Warszawie na stanowisko starszego ordynatora, a następnie ewakuowany wraz z nim do Chełma Lubelskiego, gdzie na krótko dostał się do niewoli Wehrmachtu. Po zwolnieniu wrócił do Pruszkowa „pod prąd”.

W czasie okupacji, w latach 1940–1943, pełnił funkcję dyrektora szpitala i ordynatora oddziału chirurgicznego Szpitala Powiatowego w Pruszkowie gdzie pracowali również dr Izabela Wolfram i dr Kazimierz Szupryczyński.

Karta Wojskowa X Szpital Okregowy, Przemysl

W 1941 r. złożył przysięgę i wstąpił do konspiracji zwerbowany przez swojego przyjaciela Jana Papisa, z którym utrzymywał kontakt od lat dwudziestych.

Oddział podlegał dyrektorowi Szpitala Czesławowi Gawlikowskiemu, który prowadził chirurgi i położnictwo w budynku przy ulicy Pięknej nr 4. (...) Powróciłem do Pruszkowa z Wołynia w tym czasie, gdy podziemie było ju zorganizowane, zarówno wojskowe jak i cywilne. Przez dłuższy czas czułem si nieswojo, dostrzegając niezupełnie zrozumiałe dla mnie wydarzenia i ludzkie postawy. Intendentem Szpitala był taki właśnie nie rozszyfrowany przeze mnie osobnik o nazwisku Papieski, które uważałem za przybrane. Doktor Gawlikowski był zżyty z Papieskim, nawet zaprzyjaźniony, ale w tym powiązaniu było coś, co kazało przypuszczać, że intendent wobec dyrektora działał często jakby z wyższego szczebla. Miał sporo zaję wiążących si ze szpitalem, ale miewał często niekontrolowane wolne dni, a nawet większe przerwy, niezrozumiałe dla nie wtajemniczonych. Wiosn 1943 roku Papieski został aresztowany przez gestapo wraz z grup osób, które uczestniczyły w uroczystości ślubnej w kościele św. Aleksandra w Warszawie. Wydarzenie to znane jest powszechnie. Papieski zdąrzył wyrzuci kartkę, któr dostarczono niezwłocznie do Szpitala do rąk dyrektora Gawlikowskiego. Dopiero w związku z aresztowaniem okazało się, że Papieski, działający pod przybranym nazwiskiem, był poważnie zaangażowany w pracach podziemia. Zginął szybko po aresztowaniu. W obawie przed rewizj trzeba było usuną wszystko, co mogło rzuci podejrzenie na inne osoby. Zajęła si tym przełożona Gordonowa. Tymczasem dyrektor Gawlikowski opuścił Szpital, przenosząc si na inny, nie znany mi teren. Powrócił dopiero po zakończeniu działa wojennych. Ju w dniu jego odejścia zjawił si inny lekarz chirurg. Był nim pułkownik Michał Dobulewicz z łódzkiego szpitala okręgowego, w tym czasie pracujący w Szpitalu Ujazdowskim w Warszawie. Na mnie spadł obowiązek przejęcia odpowiedzialności za Szpital. Dopiero po upływie około dwóch tygodni przyjechał lekarz powiatowy Dorożyński, który oświadczył mi, że obowiązki dyrektora powierzaj doktorowi Dobulewiczowi, który jako chirurg i wojskowy bardziej odpowiada stanowisku w czasach wojny i okupacj[14]

W swoim szpitalu ukrywał poszukiwanego wówczas przez gestapo Jana Papisa-Papiewskiego[15], zatrudniając go pod fałszywym nazwiskiem jako asystenta. Musiał przerwać pracę, ponieważ w 1941 r. był członkiem podziemnej armii AK i był poszukiwany przez gestapo po aresztowaniu grupy do której zalezal „Osa-Kosa 30”. 5 czerwca 1943 r. Na ślub zorganizowany w kościele św. Aleksandry przybył bardzo późno, ponieważ został zatrzymany w swojej praktyce na ul. Żelaznej przez pacjenta. Idąc w kierunku placu, zobaczył samochody gestapo i natychmiast zawrócił do swojego gabinetu. Tam otrzymał telefon nakazujący mu natychmiastowe ukrycie się. Dwa dni później kontynuował pracę, ukrywając się pod fałszywym nazwiskiem Jan Zawada.

Personel kadrowe szpitala w Pruszkowie ok. 1943, dr Czesław Gawlikowski na dole po lewej, dr Izabela Wolfram nad nim i dr Szupryczynski w środku na dole.

Był nie tylko lekarzem grupy, ale także ukrył plan akcji Krüger w kotłowni szpitala[16] nr 13. Nosił pseudonim „Adam S-II”[17][18] i był dublerem (prawą ręką)[19] dr. Józefa Chojnowskiego „Adama I”[20] („S” oznacza batalion sanitarny). Wszyscy dyrektorzy szpitali mieli zaufanych „dublerów”, którzy znali dokumentację medyczną na wypadek ich aresztowania[21].

Następnie ukrywał się pod fałszywą tożsamością w Henrykowie u Sióstr Samarytanek[22]- był wieloletnim przyjacielem Stanisławy Umińskiej, Siostry Benigny - na Modlinska 257[23] tz. "Przystanek" aż do powstania warszawskiego[24]. Tam kontynuował pracę lekarza[25], w zakładzie ukrywał dzieci z getta przywiezione przez Żegotę, sieroty ze zbombardowanego zakładu księdza Boduena, całe rodziny wymagające ukrycia oraz żołnierzy wojsk wewnętrznych[26].

W stajni znajdował się również skład broni oraz tajny teatr prowadzony przez Léona Schillera[27].

26 października 1942 r. Czesław Gawlikowski ożenił się w Zakopanem z Anną Cwiklińską, z którą miał dwoje dzieci: Andrzeja Czesława i Elżbietę Annę. Dołącza ona do niego w Henrykowie tuż po przedwczesnych narodzinach ich syna Andrzeja.

Powstanie Warszawskie – 1 sierpnia 1944 r.[edytuj | edytuj kod]

Czesław Gawlikowski otrzymuje zlecenie opracowania planów zaplecza sanitarnego na Powstanie Warszawskie dla VII Obwodu „Brzozów/Legionowo”[28].

Poświadczenie szeregów i misji dr Czesława Gawlikowskiego w AK

W czasie Powstania Warszawskiego kapral Ludwik Drzewiecki „Organ” udał się specjalnie po odbiór doktora Czesława Gawlikowskiego „Adama S-II” z punktu zbornego Batalionu Sanitarnego. Na miejsce zbiórki zgłosiło się dwóch lekarzy, cztery sanitariuszki, ośmiu sanitariuszy i kleryk. Około północy oddział wyruszył konnym wozem sanitarnym, załadowanym sprzętem medycznym, lekami i apteczkami, w kierunku Jabłonny, gdzie miał powstać szpital polowy batalionu. Grupa była prowadzona przez „Organa” drogą przez Kępę Tarchomińską i dalej wzdłuż Wisły do parku pałacowego w Jabłonnie. 2 sierpnia około godz. 5 rano grupa dotarła ulicą Piaskową do Jabłonny, gdzie zamiast powstańczych punktów obserwacyjnych napotkała niemiecki patrol. Grupa nie została uprzedzona, że poprzedniego dnia Jabłonna została zajęta przez sprowadzoną w ostatniej chwili z Włoch dywizję desantu pancernego „H. Goering”. Niemcy, nie otrzymawszy odpowiedzi na hasło, otworzyli ogień. Oddział sanitarny zdołał uciec i ukryć się, ale jeden z nich, Jan Świątek „Piątek”, został schwytany i rozstrzelany przez Niemców na miejscu[29]

Od następnego dnia Czesław Gawlikowski pracował m.in. w szpitalu powstańczym w Legionowie[30], mieszczącym się w willi przy ul. Krasińskiego, uruchomionym 5 i 6 sierpnia 1944 r. w związku z napływem wielu rannych. Aby trzymać Niemców z dala od placówki, przy wejściu umieszczono tabliczkę z napisem: „Szpital zakaźny – tyfus plamisty”. Szpital został zorganizowany przez lekarza Władysława Bindera i felczera Kubicę. W szpitalu pracowali lekarze: Łukasz Bożęcki, Czesław Gawlikowski, Frydrychowicz i Sturmer. Helena Polska pracowała jako siostra oddziałowa. Szpital zatrudniał także 8 pielęgniarek, siostry zakonne, sanitariuszki i sanitariuszy. Średnia liczba personelu medycznego wynosiła około 22 osób. Szpital posiadał trzy oddziały z około 40 łóżkami. Posiadał salę zabiegową i salę operacyjną. Był dobrze wyposażony dzięki niemieckiemu pociągowi medycznemu wykolejonemu przez powstańców z II batalionu pod Chotomowem[31].

Po wojnie[edytuj | edytuj kod]

W latach 1945 ponownie pełnił funkcję dyrektora szpitala w Pruszkowie, ale jako były uczestnik wojny polsko-bolszewickiej i były członek AK był poszukiwany przez władze sowieckie[32].

W latach 1945 ponownie pełnił funkcję dyrektora szpitala w Pruszkowie, ale jako były uczestnik wojny polsko-bolszewickiej i były członek AK był poszukiwany przez władze sowieckie[33].

Od listopada 1946 r. do 8 kwietnia 1954 r. był dyrektorem szpitala w Gorzowie Wielkopolskim i ordynatorem chirurgii. 11 grudnia 1951 r. uzyskał specjalizację II stopnia z chirurgii[34]. Po przyjeździe do Gorzowa odkrył, że szpital został doszczętnie splądrowany przez Armii Czerwonej. Placówka, która obejmuje region lubuski i przyległe powiaty województwa szczecińskiego, wymaga poważnych napraw[35]. Zniszczenia są nie tylko strukturalne, ale także prawie całkowity brak personelu, leków i sprzętu. Właśnie w obronie "swojego szpitala" dr Czesław Gawlikowski rozpoczyna nową batalię z aberracjami nowego komunistycznego systemu ochrony zdrowia[36]. Jego praca była systematycznie sabotowana przez sekretarza POP i wydział zdrowia PWRN[1], zwłaszcza, że jego przekonania, które nie były "poprawne politycznie" jak na tamte czasy, były wszystkim znane. Choć dr Czesław Gawlikowski mocno angażował się w sprawy szpitala, zarówno w zakresie poprawy infrastruktury, jak i obsady kadrowej, podejmowane przez niego działania nie mogły zakończyć się sukcesem ze względu na sytuację polityczną i ekonomiczną. Władze miasta szukały kozła ofiarnego, na którego można by zrzucić winę za zaistniałą sytuację. Naturalnym wyborem był dyrektor placówki. 24 stycznia 1953 r. odbyło się posiedzenie PMRN, którego jednym z tematów była ocena pracy dyrektora szpitala. Pretekstem do odwołania Czesława Gawlikowskiego była odmowa przekazania rzadkiego i niezbędnego sprzętu medycznego szpitala do szpitala w Zielonej Górze[37]. Czeslaw gawlikowski pracował również społecznie w nieistniejącym już „Domu Dziecka i Matki” przy ul. Walczaka.

Lekarze i pielęgniarki w starym szpitalu w Suwałkach, ok. 1960 r.

Decyzją Ministra Zdrowia z dnia 2 października 1954 r. został przeniesiony do Suwałk na stanowisko ordynatora oddziału chirurgii szpitala powiatowego im. Ludwika Rydygiera w Suwałkach. Przez ponad dwadzieścia lat zabiegał u władz Białegostoku o środki na budowę nowego szpitala w Suwałkach[38].

W 1958 r. został radnym Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku. Jest także wojewódzkim inspektorem orzecznictwa lekarskiego i przewodniczącym komisji lekarskiej do spraw rent i emerytur. Niemal do końca życia działał na rzecz poprawy stanu zdrowia ludności. W wieku 82 lat nadal przyjmował wiernych pacjentów w swoim gabinecie, mieszczącym się w domu przy ul. Kamedulskiej, do którego ustawiały się kolejki, zwłaszcza w dni targowe.

Necrolog
Necrolog

Bohater zdolny do największych poświęceń, aby uratować[39], dwoje dzieci cierpiących na bardzo ciężką postać błonicy. W kontakcie z młodym pacjentem lekarz zostaje skażony, a choroba doprowadzila do poważnej wady serca, która wymagała dożywotniej opieki nad odważnym lekarzem. Wyczerpany, Czeslaw Gawlikowski zmarł w Łodzi, gdzie spędził ostatnie dwa lata w otoczeniu rodziny. Został pochowany w Pruszkowie obok rodziców, siostry Zofii i brata Witolda.



Odznaczenia[edytuj | edytuj kod]

Wojskowe[edytuj | edytuj kod]

Inne[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c Piotr Ernst, Dr Czesław Gawlikowski (1899-1984) – lekarz, oficer, społecznik, „Acta Medicorum Polonorum”, 6, 2015, s. 35–48, ISSN 2083-0343 [dostęp 2024-01-12] (pol.).
  2. ↑ Wiosną 1920 r., według Scholze-Srokowskiego, grupa polskich oficerów i żołnierzy ukrywających się w Krasnojarsku i okolicach utworzyła tajną organizację w porozumieniu z rosyjskimi oficerami. Jej celem było przeprowadzenie przewrotu w mieście, połączenie się z ukrytymi w okolicznych lasach uzbrojonymi grupami "Białych" i ucieczka do Mongolii.
  3. ↑ a b Jan Aleksander Florian Medwadowski, Dariusz Radziwiłłowicz, Z ziemi rosyjskiej do Polski: generał Jan A. Medwadowski w swoich wspomnieniach, Olsztyn: Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, 2013, p 224, ISBN 978-83-935593-1-2 [dostęp 2024-01-16] (pol.).
  4. ↑ Bronislaw Prugier-Ketling, , Warszawa, 1939, p. 181-189
  5. ↑ Dariusz Radziwiłłowicz, Polskie formacje zbrojne we wschodniej Rosji oraz na Syberii i Dalekim Wschodzie w latach 1918-1920, Olsztyn: Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, 2009, ISBN 978-83-7299-594-0 [dostęp 2024-01-19].
  6. ↑ MSW-SG, Rocznik oficerski 1923, 1923 (pol.).
  7. ↑ Ryszard Rybka,, 1939.
  8. ↑ Wartość rozpoznawcza objawów w przewlekłem zapaleniu wyrostka robaczkowego / podał Czesław Gawlikowski ; z II Oddziału Chirurgicznego Szpitala Dz. Jezus w Warszawie. — [Warszawa : s.n., 1938] (Warszawa : Druk. Techniczna). — S. 568-577 : il., tab. ; 25 cm. Odb.: Polski Przegląd Chirurgiczny. 1938 t. 17 z. 6-7. Opis wg nagł.Bibliogr.BN 65629
  9. ↑ W Rudowski, [Zdzisław Sławiński, M.D., eminent Polish surgeon (1867-1936)], „Archiwum historii medycyny”, 31 (1), 1968, s. 1–20, ISSN 0004-0762, PMID: 4882689 [dostęp 2024-01-19].
  10. ↑ Andrzej Matusiewicz, Szpital w Suwalkach, dzieje i ludzie, pp198-199, ISBN 978-83-941971-0-0 (pol.).
  11. ↑ Andrzej Matusiewicz, Szpital w Suwałkach: dzieje i ludzie: 1842-1895-2015, Suwałki: Szpital Wojewódzki im. dr. Ludwika Rydygiera, 2015, ISBN 978-83-941971-0-0 [dostęp 2024-01-16].
  12. ↑ Ryszard Rybka, Kamil Stepan, Rocznik oficerski 1939: stan na dzień 23 marca 1939, Biblioteka Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego, Kraków: Księgarnia Akademicka : Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego, 2006, s. 383, 896, ISBN 978-83-7188-899-1 [dostęp 2024-01-17].
  13. ↑ Ryszard Rybka,, CINiBA (ISBN 8371888996), p. 383,896.
  14. ↑ Edward Steffen Jr., Pamiętniki z czasów II wojny światowej : lata 1942-1945 , Przegląd Pruszkowski, 1992, , 1, s. 39
  15. ↑ Agnieszka Biedrzycka, „Notatki z wielkich czasów” i „Pamiętniki z lat 1916–1918”. Ludomił German i jego zapiski z czasów I wojny światowej, „Polish Biographical Studies”, 10 (1), 2022, s. 181–210, DOI: 10.15804/pbs.2022.08, ISSN 2353-9291.
  16. ↑ Tomasz Strzembosz, , warszawa, PWN, 1982, 547 p. (ISBN 83-01-04203-6), p. 58,209,212,353,404
  17. ↑ Powstańcze Biogramy – Czesław Gawlikowski [online], www.1944.pl [dostęp 2024-01-12] (pol.).
  18. ↑ Czesław Gawlikowski [online], Encyklopedia Medyków Powstania Warszawskiego [dostęp 2024-01-17] (ang.).
  19. ↑ 7.kompania, 2 batalion: Służba medyczna: ppor. lek. med. dr Józef Chojnowski "Adam I"; lek. med. dr Czesław Gawlikowski "Adam II
  20. ↑ „Chotomów, Jabłonna w konspiracji i walce”, wydana pod redakcją Poli Cudnej-Kowalskiej przez Koło nr 11 Chotomów Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej, ukazała się w 2004 r. s150 i s 68
  21. ↑ Jolanta Pawnik, HELLO PIONIERKI: Jak Izabela Wolfram została Bożymirem II, by organizować opiekę medyczną dla jeńców i uciekinierów z powstańczej Warszawy [online], HelloZdrowie, 12 marca 2022 [dostęp 2024-01-16] (pol.).
  22. ↑ „… Dr Gawlikowski Cz., Dr J. Burawski, Dr Morawska J. – zakład miał w nich przyjaciół, którzy swoją fachową wiedzą i stosunkiem życzliwym pomagali dużo. Zakład dzięki tym osobom był powiązany „wieloma nićmi” z życiem i czerpał kulturę. To również przyczyniało się do tego, że zakład „tętnił życiem”. (z listu s. Benigny Umińskiej do s. Emanueli Dębowskiej, 10 VII 1954 r. – Hen. 72, str. 3-4).
  23. ↑ Anna Mieszkowska, Bartłomiej Włodkowski, Modlińska 257: miejsce magiczne, Warszawa: Fundacja Ave : na zlec. Urzędu Dzielnicy Białołęka m. st. Warszawy, 2015, ISBN 978-83-937754-8-4 [dostęp 2024-01-17].
  24. ↑ Anna Mieszkowska, Bartłomiej Włodkowski, Modlińska 257: miejsce magiczne, Warszawa: Fundacja Ave: na zlec. Urzędu Dzielnicy Białołęka m. st. Warszawy, 2015, ISBN 978-83-937754-8-4 [dostęp 2024-01-16].
  25. ↑ „… W Zakładzie Henrykowskim pomimo częstych odwiedzin gestapowców, szczęśliwie ukrywało się oprócz gromadki dzieci z getta kilka osób, którym groziła zagłada z rąk hitlerowców. Zawdzięczając niezwykle energicznej i opanowanej postawie Przełożonej Zakładu i współpracujących z Nią Sióstr, wszyscy ukrywający się szczęśliwie doczekali końca powstania i odzyskania niepodległości”. (Wspomnienia Anieli Puciatyckiej – Hen. 46, str. 3).
  26. ↑ Agata Puścikowska, Siostry z powstania: nieznane historie kobiet walczących o Warszawę, Wydanie I, Kraków: Wydawnictwo Znak, 2020, ISBN 978-83-240-6089-4, OCLC 1183373434 [dostęp 2024-01-16].
  27. ↑ Zdzisław Umiński, Album z rewolwerem, Wyd. 1, Warszawa: Czytelnik, 1984, ISBN 978-83-07-00936-0 [dostęp 2024-01-16].
  28. ↑ Rafał Degiel, Powstanie warszawskie na terenie I Rejonu Legionowo, Legionowo: Muzeum Historyczne, 2019, ISBN 978-83-944287-5-4 [dostęp 2024-01-16].
  29. ↑ Praca Zbiorowa, , Legionowo, Koło nr 11 Chotomów Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej, 2004, 319 p., p 68, p 150
  30. ↑ Szpitale polowe Rejonu „Brzozów” – Legionowo [online], fundacja szpital 1944 (pol.).
  31. ↑ Praca Zbiorowa,, Legionowo, Koło nr 11 Chotomów Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej, 2004, 319 p., p 68, p 150.
  32. ↑ Tajny centralny rozkaz NKWD nr 001223 z 11 października 1939 r. nakazywał organom NKWD Rosji i Ukraińskiej SRR sporządzenie i przekazanie tych list "elementów antysowieckich". Tajny dekret NKWD Litewskiej SRR z 28 listopada 1940 r., nr 0054, wymieniał te kategorie. W pierwszej kolejności na liście znaleźli się przywódcy BBWR i organizacji byłych ochotników, a także oficerowie i podoficerowie Wojska Polskiego, działacze społeczni i pracownicy Polskiego Czerwonego Krzyża.
  33. ↑ Tajny centralny rozkaz NKWD nr 001223 z 11 października 1939 r. nakazywał organom NKWD Rosji i Ukraińskiej SRR sporządzenie i przekazanie tych list "elementów antysowieckich". Tajny dekret NKWD Litewskiej SRR z 28 listopada 1940 r., nr 0054, wymieniał te kategorie. W pierwszej kolejności na liście znaleźli się przywódcy BBWR i organizacji byłych ochotników, a także oficerowie i podoficerowie Wojska Polskiego, działacze społeczni i pracownicy Polskiego Czerwonego Krzyża.
  34. ↑ Ernst Piotr, Funkcjonowanie ochrony zdrowia w Gorzowie Wielkopolskim w latach 1950–1956 [online], 2013, p.13,67,79,80,86,87,93,103,164 [dostęp 2024-01-16] (pol.).
  35. ↑ Trudne początki gorzowskiej służby zdrowia [online], ECHOGORZOWA.PL [dostęp 2024-01-26] (pol.).
  36. ↑ Bardzo brutalnie szykanowała go wicedyrektorka, która nie była lekarzem, tylko politykiem (nazywała siebie "dyrektorką do spraw kulturalno-oświatowych"), pani Vera C., która napisała dla partii szczegółowy raport o działalności szpitala doktora Gawlikowskiego, a zwłaszcza o tym, że zatrudnia on zakonnice. Działając na zlecenie partii, rozpuściła plotkę, że to ona faktycznie zarządza szpitalem. Dr Gawlikowski nie pozwolił jej na to, a personel nie był jej posłuszny. Dr. Dmitri Tarasevich in Piotr Ernst "Ochrona zdrowia w Gorzowie Wielkopolskim w latach 1950-1956" praca doktorska
  37. ↑ "Prezydium WRN w Zielonej Górze podjęło decyzję o zabraniu z gorzowskiego szpitala ortopedycznego stołu operacyjnego; mimo protestów władz miasta i lekarzy stół został zabrany, a dyrektor szpitala, dr Czesław Gawlikowski, który odmówił wydania sprzętu – usunięty." Echogorzowa 1952
  38. ↑ Andrzej Matusiewicz, Szpital w Suwałkach: dzieje i ludzie: 1842-1895-2015, Suwałki: Szpital Wojewódzki im. dr. Ludwika Rydygiera, 2015, p198-199 i innych, ISBN 978-83-941971-0-0 [dostęp 2024-01-16].
  39. ↑ Odpis notatka a gazety Nr.209/320#   . Znany chirurg gorzowski ratując życie dziecka sam się zaraził. W tych dniach do Miejskiego Szpitala w Gorzowie przywieziono chłopca i dziewczynkę nazwiskiem J.Maruszewicz i K.Szklarska zamieszkałych we wsiach Lubno iStrulce, których życie z powodu daleko posuniętego dyfterytu wisiało już na włosku i uratować je było można jedynie przez natychmiastowy zabieg chirurgiczny. Znajdujący się wówczas na szczęście w szpitalu chirurg dr.Gawlikowski po zbadaniu małych pacjentów, nie zwlekając zarządził operację, nie mając nawet czasu ani na zajodynowanie krtani w miej­scach           w jakich powstać miały cięcia, ani na założeniena twarz maski ochronnej. Po przecięciu dróg oddechowych opero­wana’ dziecmo kaszlnęło, opryskując śliną twarz pochylonego nad nim lekarza. Przeprowadzenie dezynfekcji skóry na twarzy i jamy ustnej było nie możliwe, gdyż dr.Gawlikowski zajęty był dalej ope,- racją. Kiedy odstąpił od stołu było juz za późno i na drugi dżień tak jak przypuszczano, chirurg położył się do łóżka.Aby się rato­wać dr.Gawlikowski musiał wyjechać do Poznania, w którym szczęśi liwie zdołano przerwać chorobę i już wkrótce spodziewać się należy że wierny swemu obowiązkowi zawodowemu lekarz, znowu zacznie ordy­nować w tutejszym Szpitalu..Dzięki bezwłocznie dokonanemu zabiegowi dyfteryt u obu dzieci zdołano zlikwidować.


Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Czesław_Gawlikowski&oldid=73170008”