Diecezja ukraińska (Apostolski Kościół Ormiański)
49°50′36″N 24°01′51″E/49,843333 24,030833 Wnętrze katedry ormiańskiej we Lwowie | |
| Państwo | |
|---|---|
| Siedziba | |
| Data powołania | |
| Wyznanie | |
| Kościół | |
| katolikosat | |
| katedra | |
| Biskup diecezjalny | |
| Dane statystyczne | |
| Liczba kapłanów |
14[2] |
Położenie na mapie Lwowa  | |
Położenie na mapie Ukrainy  | |
Położenie na mapie obwodu lwowskiego  | |
| 49°50′36″N 24°01′51″E/49,843333 24,030833
| |
Diecezja ukraińska – diecezja Apostolskiego Kościoła Ormiańskiego na Ukrainie utworzona 13 stycznia[3][4] 1997 przez katolikosa wszystkich Ormian Karekina I. Obecnym (2022) ordynariuszem diecezji jest biskup Markos Howannisjan.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Pierwsze wspólnoty religijne Ormian powstały na Krymie w VIII wieku[5], gdy terytorium to znajdowało się pod kontrolą Bizancjum. We Lwowie gmina ormiańska powstała w XII wieku, kiedy poświęcono kościół Matki Boskiej i św. Grzegorza Oświeciciela (prezbiterium obecnej katedry)[6]. W 1356 r. powstała diecezja ormiańska z siedzibą we Lwowie, a w 1367 r. król Kazimierz Wielki zezwolił ich biskupowi Grzegorzowi na wykonywanie jurysdykcji biskupiej i budowę katedry w mieście. W 1630 r. diecezja przekształciła się w archidiecezję ormiańskokatolicką.
Liczebność Ormian na Ukrainie zmniejszyła się, kiedy Ormianie krymscy zostali w 1778 r. (w ramach przygotowań do aneksji Chanatu Krymskiego przez Imperium Rosyjskie) przesiedleni przez Aleksandra Suworowa nad Don, gdzie powstało miasto Nowy Nachiczewan (obecnie w granicach Rostowa nad Donem).
W czasie II wojny światowej wielu polskich Ormian uległo eksterminacji ze strony Sowietów, hitlerowców i UPA. Ci, którzy przeżyli, zostali wysiedleni wraz z resztą ludności polskiej. Tym samym faktycznie ustała działalność archidiecezji ormiańskokatolickiej we Lwowie.
Także Ormianie krymscy zostali w 1944 r. przesiedleni w głąb ZSRR, wraz z innymi narodami zamieszkującymi Krym.
Współcześni Ormianie ukraińscy mają niewiele wspólnego z poprzednim osadnictwem[7]. Większość z nich zamieszkuje wschodnią część kraju, gdzie w czasach radzieckich wielu Ormian (wraz z przedstawicielami innych narodowości ZSRR) przybyło w poszukiwaniu pracy w przemyśle ciężkim. Największy odsetek stanowią w obwodzie donieckim, charkowskim, dniepropetrowskim, w Republice Autonomicznej Krymu (od 2014 pod władzą Rosji) oraz w obwodzie odeskim[8]. Posługują się głównie językiem armeńskim i rosyjskim, rzadko ukraińskim[9].
W październiku 1991 r. katolikos wszystkich Ormian Wasken I powierzył wartabedzie Nathanowi Hovhannisianowi (Oganesianowi[10]) misję organizacji diecezji Apostolskiego Kościoła Ormiańskiego i mianował go locum tenens na Ukrainie. W 1997 Karekin I udzielił Hovhannisianowi sakry biskupiej[11]. Diecezja ukraińska powstała 13 stycznia 1997 przez wydzielenie jej terytorium z diecezji nowonachiczewańskiej i rosyjskiej[3].
Wraz z organizacją diecezji rozpoczęto starania o budowę nowych świątyń i o pozyskanie dawnych świątyń ormiańskich. Niewielka wspólnota ormiańskokatolicka we Lwowie (20-30 osób), zarejestrowana w 1991 r., nie była w stanie przejąć tutejszej katedry[7][12], którą w l. 2000-2003 przekazano Apostolskiemu Kościołowi Ormiańskiemu[10].
Obecnie siedzibą diecezji jest Lwów[1]. Planuje się jednak przeniesienie siedziby do Kijowa, gdzie mieszka 40 tys. Ormian[2] i gdzie rozpoczęto budowę nowej katedry[13].
Diecezja posiada swojego przedstawiciela w ramach Wszechukraińskiej Rady Kościołów i Organizacji Religijnych[14].
Biskupi ordynariusze[edytuj | edytuj kod]
- Nathan Hovhannisian 1997-2000 (następnie ordynariusz diecezji Wielkiej Brytanii i Irlandii)[11]
- abp Grigoris Buniatian 2001-2015 (od 1981 wikariusz generalny i biskup Argentyny[15], od 1990 do 1997 biskup diecezji szirackiej, od 1999 biskup armawirski[16])
- Markos Howannisjan (od 2015)
Świątynie[edytuj | edytuj kod]
Niektóre świątynie i klasztory diecezji ukraińskiej (znaczna część obiektów znajduje się obecnie w budowie, np. w Ługańsku i w Zaporożu):
- katedra ormiańska we Lwowie, XIV w.
- kościół Zaśnięcia Matki Bożej w Białogrodzie nad Dniestrem,
- kościół Zmartwychwstania Pańskiego w Charkowie, 2004
- kościół św. Grzegorza Oświeciciela w Dnieprze, 1996
- kościół św. Mikołaja w Eupatorii, XIX w.
- kościół w Jałcie (początek XX w.)
- kościół św. Grzegorza Oświeciciela w Odessie, 1995
- monaster Świętego Krzyża (Surb Chacz) w Starym Krymie, XIV w.
- kościół Świętych Archaniołów Michała i Gabriela w Teodozji, XV w.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b The Armenian Church Today – Dioceses – Europe. [w:] Armenian Church – Mother See of Holy Etchmiadzin [on-line]. Armenianchurch.org. [dostęp 2014-10-11]. (ang.).
- ↑ a b Архиепископ Григорис Буниатян: Церковь помогает верующим быть добросовестными и ответственными гражданами своей страны. Karabah88.ru, 2008-12-04. [dostęp 2014-10-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-05-26)]. (ros.).
- ↑ a b Епархия Украины Армянской Апостольской Церкви. [w:] Газета "Ноев ковчег" [on-line]. Noev-kovcheg. [dostęp 2014-10-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-10-15)]. (ros.).
- ↑ Украинская епархия армянской апостольской церкви. armenianreligion.am. [dostęp 2014-10-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-10-17)]. (ros.).
- ↑ A History of Armenians in Crimea. Asbarez.com. [dostęp 2014-10-11]. (ang.).
- ↑ Andrzej Bohosiewicz: Historia Ormian w Polsce. [dostęp 2014-10-11].
- ↑ a b Вірменська Католицька Церква. [w:] Релігійно-інформаційна служба України [on-line]. risu.org.ua. [dostęp 2014-10-11]. (ukr.).
- ↑ Ethnic composition of Ukraine 2001. pop-stat.mashke.org. [dostęp 2014-10-11].
- ↑ Armenians. [w:] Internet Encyclopedia of Ukraine [on-line]. Encyclopediaofukraine.com. [dostęp 2014-10-11]. (ang.).
- ↑ a b Jurij Smirnow w: Culture.pl: Mozaiki Józefa Mehoffera i malowidła Jana Henryka Rosena w Katedrze Ormiańskiej we Lwowie. [dostęp 2014-10-11].
- ↑ a b Archbishop Nathan Hovhannisian. [w:] Armenian Church – Mother See of Holy Etchmiadzin [on-line]. Armenianchurch.org. [dostęp 2014-10-11]. (ang.).
- ↑ Grzegorz Rąkowski: Lwów. Przewodnik krajoznawczo-historyczny po Ukrainie Zachodniej. Część IV. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2008, s. 129. ISBN 978-83-89188-70-8.
- ↑ Армяне построят в Киеве один из самых больших православных храмов Европы. Podrobnosti.ua, 2012-02-04. [dostęp 2014-10-11]. (ros.).
- ↑ Information about UCCRO [online], vrciro.org.ua [dostęp 2023-02-26] (ang.).
- ↑ Григорис (Буниатян). [w:] Релігійно-інформаційна служба України [on-line]. risu.org.ua. [dostęp 2014-10-11]. (ros.).
- ↑ Archbishop Grigoris Buniatian. [w:] Armenian Church – Mother See of Holy Etchmiadzin [on-line]. Armenianchurch.org. [dostęp 2014-10-11]. (ang.).