Dramat liturgiczny

Dramat liturgiczny – odmiana dramatu, popularna w średniowieczu i renesansie, poruszająca tematykę ewangeliczną i ściśle związana z liturgią katolicką.

Charakterystyka

Dramat liturgiczny pojawił się w X stuleciu, szczyt popularności osiągnął w XII-XIII wieku, ostatnie formy tego gatunku pochodzą z wieku XVI, kiedy to został oficjalnie zakazany na soborze trydenckim w 1563 roku. Stanowił element powiązany z liturgią: odgrywany był w kościele lub na cmentarzu, jako rekwizyty służyły szaty liturgiczne, teksty wyśpiewywano, kompilując na kształt centonu łacińskie modlitwy. Dramat liturgiczny pokazywał wydarzenia z życia Chrystusa, zależnie od aktualnych świąt liturgicznych: narodziny lub śmierć i zmartwychwstanie, zdarzały się także elementy niekanoniczne, stanowiące uzupełnienie głównych treści przedstawienia. Stopniowe uniezależnienie dramatu liturgicznego od obrzędów liturgicznych doprowadziło do pojawienia się ogromnych widowisk scenicznych, zwanych misteriami.

Zachowane dramaty liturgiczne

Pierwszy zachowany w całości dramat Quem quaeritis znajduje się w Troparium winchesterskim.

Polska

W Polsce zachowały się jedynie teksty dramatu liturgicznego związane z obchodami Wielkiego Tygodnia:

• Processio in Ramis Palmarum (Procesja na Niedzielę Palmową) – najstarszy polski rękopis dramatu liturgicznego, pochodzący z przełomu XII i XIII wieku;
• Mandatum (Ostatnia Wieczerza);
• Depositio Crucis (Złożenie Krzyża);
• Visitatio Sepulchri (Nawiedzenie Grobu) – najpopularniejszy na terenach polskich dramat liturgiczny, zachował się w ponad dwudziestu kopiach, najstarszy egzemplarz datowany na połowę XIII wieku pochodzi z Krakowa, pozostałe m.in. Gniezna, Kielc, Płocka, Poznania; pokazywał trzy Marie spotykające anioła u wejścia do pustego grobu Pańskiego, a następnie sprowadzające do grobu apostołów: Piotra i Jana; włączony później do Historyi o chwalebnym Zmartwychwstaniu Pańskim;
• Elevatio Crucis (Podniesienie Krzyża lub Zmartwychwstanie).

Współczesna recepcja

Próbą ożywienia dramatu liturgicznego w XX wieku była wystawiona w 1981 roku w katedrze w Warszawie Gra o Męce Kazimierza Dejmka w opracowaniu Juliana Lewańskiego.

Bibliografia

• Nieznanowski S., Dramat liturgiczny, w: Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny. T. 1: A-M, Warszawa 1989, s.206–207. ISBN 83-01-01520-9. ISBN 83-01-05368-2.
• Raszewski Z., Krótka historia teatru polskiego, Warszawa 1978, s. 11–13.