Dworek na Woli Siennieńskiej w Krzyżanówce
 nr rej. 518 z 4.12.1957 oraz 54/A z 7.05.1980
| |
 Dworek na Woli Siennieńskiej od frontu | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres |
ul. Krzyżanówka 1 |
Położenie na mapie powiatu lipskiego  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |
 51°08′27,3480″N 21°43′47,2739″E/51,140930 21,729798
| |
Dworek na Woli Siennieńskiej w Krzyżanówce – klasycystyczny dwór wzniesiony prawdopodobnie w pierwszej połowie XIX wieku mieszczący się w gminie Sienno, w powiecie lipskim.
Parterowy budynek nakryty dachem naczółkowym z centralnym portykiem doryckim, zwieńczonym trójkątnym tympanonem. Dworek został rozbudowany w II poł. XIX w. o dwukondygnacyjne skrzydło północne i wieżę nawiązując do typu willi włoskich z wieżą belwederem posiadającą tralkowy balkon od wschodu. Elewacje artykułowane są jedynie narożnymi lizenami. Wnętrze dwutraktowe z symetrycznym układem trójosiowym od południa i asymetrycznym od północy. Dworek otoczony jest parkiem o typie krajobrazowym założonym w XIX wieku. Drzewostan jest różnorodny, składa się głownie z dębów, jesionów, olch, lip, brzóz i klonów. Dwór otoczony jest stawami, z których większy znajduje się od wschodu, mniejszy zaś od południa[1][2].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Krzyżanówka (dawniej Wola Siennieńska) istniała w XV wieku jako wieś dzierżawna powiązana z Siennem i jego właścicielami. W 1576 roku była własnością Kaspra Siennickiego. W XVI dzierżawcami Woli Siennieńskiej byli kolejno Stanisław Okólski i Eustachiusz Krzyżanowski. Od nazwiska Krzyżanowskiego wzięła się obecna nazwa miejscowości – Krzyżanówka. W XVII wieku Wola Siennieńska należała do rodziny Małachowskich. W 1783 roku jej właścicielem był Piotr Małachowski, wojewoda krakowski. Dworek został zbudowany najprawdopodobniej przez rodzinę Małachowskich w I połowie XIX wieku[2][3].
W drugiej połowie XIX wieku dwór stał się własnością Antoniego Herniczka, który po swojej śmierci zostawił 600-hektarowy majątek Siennieńska Wola swojej czwartej żonie Izabeli. Izabela przekazała Wolę Siennieńską Janowi Jasieńskiemu po jego ślubie z Wandą, córką kobiety z pierwszego małżeństwa z Jakubem Zdziarskim[4]. Podczas gdy Jan Jasieński zarządzał Wolą Siennieńska, ta prężnie się rozwijała. Rocznik przemysłu i handlu Królestwa Polskiego z lata 1910–1913[5] wskazuje, że na tym terenie w tamtym czasie znajdowała się gorzelnia[3].
W 1915 Michał Jasieński, syn Jana, ożenił się z Zofią z Herniczków i od tamtej pory był gospodarzem Woli Siennieńskiej. Majątek zniszczony przez Niemców w wyniku rabunków i działań w I wojnie światowej, został odbudowany i unowocześniony. Sprowadzono nowe maszyny i urządzenia m.in. do gorzelni. Michał Jasieński czynnie uczestniczył w życiu lokalnej społeczności. Posiadał ponadto pasję artystyczną: malował obrazy, projektował meble artystyczne, kreślił plany kilku budynków gospodarczych. Wraz z żoną miał 3 synów, którzy od początku II wojny światowej zaangażowani byli w walkę o niepodległość kraju. Dwaj starsi: Włodzimierz (1915–1993), inż. kpt. w I Dywizji Pancernej generała Maczka i Zdzisław (1919–1945), podchorąży wojsk inżynieryjnych walczyli na Zachodzie. Najmłodszy Andrzej (1922–1943) porucznik Armii Krajowej, pseudonim Domrad, zginął w Warszawie. Po II wojnie światowej władze komunistyczne odebrały Michałowi Jasieńskiemu majątek podczas reformy rolnej, a ten zamieszkał u swojego przyjaciela, miejscowego proboszcza księdza Zdziebłowskiego[2][6].
Komunistyczne władze utworzyły w dworku Urząd Gminy oraz Izbę Porodową, a obok niego Spółdzielnię Kółek Rolniczych. Porodówka zajmowała połowę dolnej części budynku, pracowały w niej trzy salowe i jedna położna. Każdego miesiąca rodziło się tam około 15 dzieci. Kiedy w latach 70. zlikwidowano w dworku Urząd Gminy, budynek służył jako mieszkania komunalne. Budynek uległ dewastacji. Tynk odpadł, zawalił się dach, a okna, drzwi i drewniany parkiet zostały skradzione. W 1985 roku Rada Gminy w Siennie podjęła decyzję o sprzedaży całej posiadłości wraz ze stawami i gruntami. Nową właścicielką stała się Marianna Skowron, która powzięła się renowacji dworku[7].
Obecnie[edytuj | edytuj kod]
Obecnie w dworku istnieje gospodarstwo agroturystyczne. Dodatkowo posiadłość służy jako miejsce organizacji wydarzeń ważnych dla lokalnej społeczności. Zaliczają się do nich coroczne obchody „przedlata” zorganizowane przez powiatowy zarząd PSL w Lipsku, Koło Gospodyń Wiejskich w Rzeczniówku oraz Stowarzyszenie „Razem” z Kochanówki – Krzyżanówki. Podczas uroczystości, uczniowie Szkoły Muzycznej I stopnia w Siennie im. Jana Chorosińskiego dają koncerty dla lokalnej społeczności[8].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Uchwała Nr XXVII/183/2020 z dnia 29 grudnia 2020 [online], DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA MAZOWIECKIEGO, 29 grudnia 2020.
- ↑ a b c Piotr Libicki, Marcin Libicki, Dwory i pałace wiejskie na Mazowszu, Wydawnictwo: Rebis, 2009, s. 166.
- ↑ a b Barański Czesław, Ziemia Lipska Tom 1, Wydawnictwo Nobles-net, 2006, s. 78.
- ↑ Krzyżanówka – Wola Sienieńska [online].
- ↑ Biuro Pracy Społecznej pod kierunkiem Władysława Grabskiego, Rocznik Statystyczny Królestwa Polskiego, 1913.
- ↑ Barański Czesław, Ziemia Lipska Tom 2, Wydawnictwo Nobles-net, s. 45.
- ↑ Romek Grudniewski, Życie wraca do Sienieńskiej Woli, „Głos Sienna”, s. 26.
- ↑ Patryk Samborski, Kulturalne przedlato w Dworku” w Krzyżanówce. Piknik z poezją i muzyką, [w:] Gmina Sienno [online].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Barański Czesław, Ziemia Lipska Tom 1, Wydawnictwo Nobles-net Warszawa, 2006.
- Barański Czesław, Ziemia Lipska Tom 2, Wydawnictwo Nobles-net Warszawa, 2006.
- Piotr Libicki, Marcin Libicki Dwory i pałace wiejskie na Mazowszu, Wydawnictwo: Rebis, Warszawa, 2009.
- Uchwała nr XXVII/183/2020 Rady Gminy Sienno z dnia 29 grudnia 2020 w sprawie przyjęcia Gminnego programu opieki nad zabytkami, Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego
- Romek Grudniewski, Życie wraca do Sienieńskiej Woli, Głos Sienna