Dydelf andyjski

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Dydelf andyjski
Didelphis pernigra[1]
J.A. Allen, 1900[2]
Ilustracja
Dydelf andyjski schwytany na wysokości około 2600 m n.p.m. w wiejskim obszarze Cotacachi w Ekwadorze
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Infragromada

ssaki niższe

Rząd

dydelfokształtne

Rodzina

dydelfowate

Podrodzina

dydelfy

Plemię

Didelphini

Rodzaj

dydelf

Gatunek

dydelf andyjski

Kategoria zagrożenia (CKGZ)[13]

Zasięg występowania
Mapa występowania
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Dydelf andyjski[14] (Didelphis pernigra) – gatunek ssaka z podrodziny dydelfów (Didelphinae) w obrębie rodziny dydelfowatych (Didelphidae), występujący w północno-zachodniej Ameryce Południowej; według IUCN nie jest zagrożony wyginięciem.

Taksonomia[edytuj | edytuj kod]

Pierwszego opisu tego zwierzęcia dokonał w 1845 roku niemiecki przyrodnik Johann Jakob von Tschudi pod nazwą Didelphis azarae Tem. uznając, że jest to dydelf wielkouchy (D. aurita)[4]. Gatunek zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1900 roku amerykański zoolog Joel Asaph Allen nadając mu nazwę Didelphis pernigra[2]. Allen określił miejsce typowe odłowu holotypu na Juliaca, w Peru, na wysokości 7000 ft (2134 m)[2]; w 1902 roku poprawił na „Inca Mines” (obecnie Santo Domingo), w regionie Puna, w Peru[15][16]. Allen opis gatunku oparł na dwóch dorosłych samicach i młodym samcu, holotypem zaś była dorosła samica (czaszka i skóra; numer katalogowy AMNH 16071) odłowiona 12 lutego 1900 przez amerykańskiego kolekcjonera Herberta Henry’ego Keaysa[2]. Zapis podany przez amerykańską teriolożkę Barbarę Brown[17] jako AMNH D. albiventris schwytanego w 1925 roku przez George’a Tate’a w Cumanacoa, w stanie Sucre, w Wenezueli, wydaje się być błędny[18]. Według amerykańskiego teriologa Roberta Vossa, katalog Tate’a nie zawiera wpisu o odłowie okazu z rodzaju Didelphis z Cumanacoa i Voss nie był w stanie odnaleźć w kolekcji AMNH żadnego dydelfa andyjskiego z tego miejsca[18].

Didelphis pernigra należy do grupy gatunkowej albiventris[19]. Wcześniej zaliczany do D. albiventris[20], ale jego status gatunkowy potwierdzają analizy genetyczne i morfometryczne[21][22][23]. Bernardo Lemos i Rui Cerqueira w 2002 roku wykazali, że istnieje ostra nieciągłość między parapatrycznymi D. albiventris i D. pernigra w Boliwii, co sugeruje ograniczony lub żaden przepływ genów między nimi[21]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten takson za gatunek monotypowy[19].

Fragment kladogramu za Dias & Perini, 2018[23]:

Didelphis



D. aurita



D. marsupialis






D. albiventris



D. imperfecta




D. pernigra






D. virginiana




Etymologia[edytuj | edytuj kod]

  • Didelphis: gr. δι- di- „podwójny”, od δις dis „dwukrotny”, od δυο duo „dwa”; δελφύς delphys „łono, macica”[24].
  • pernigra: łac. perniger „bardzo czarny”, od per- „bardzo”; niger „czarny”[25].

Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]

Dydelf andyjski występuje w północno-zachodniej części Ameryki Południowej zamieszkując zalesione zbocza Andów w północno-zachodniej Wenezueli, Kolumbii, Ekwadorze, Peru i zachodniej Boliwii[19][13]. Jego zasięg dociera do wybrzeża Oceanu Spokojnego w Callao, w regionie Lima, w Peru[3]. Prawdopodobnie może występować w północnej Argentynie, ale wymaga to potwierdzenia[13][3].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Wygląd zewnętrzny[edytuj | edytuj kod]

Długość ciała (bez ogona) 34–44 cm[26], długość ogona 32–41,2 cm[26], długość ucha 45 mm[27], długość tylnej stopy 56 mm[27]; masa ciała 0,72–2 kg[26]. U dydelfa andyjskiego występuje dymorfizm płciowy w kształcie czaszki[26]. Futro na grzbiecie, z wyjątkiem głowy, jest intensywnie czarne, z dwiema wyraźnymi warstwami: miękkim, wełnistym podszerstkiem składającym się z bladych żółtawo-białych włosów (na ich podstawowej połowie) z czarnymi końcówkami, pod obfitymi, długimi, niezbyt sztywnymi, całkowicie czarnymi włosami okrywowymi. Biała część podszerstka ukryta jest pod gęstą czarną warstwą wierzchnią. Głowa jest biała, z wyraźnie zaznaczoną czarną maską oczną, ciągnącą się od nosa do nieco za oczami, a dalej do nasady uszu jako niewyraźna, ciemna linia. Policzki są rdzawobrunatne lub białe, a na środku czoła znajduje się czarna linia zwężająca się do punktu między oczami[26]. Długość ogona jest mniej więcej taka sama jak długość głowy i tułowia lub nieco krótsza, zaś ogon jest zasadniczo owłosiony, w kierunku proksymalnym od dwóch piątych do trzech piątych czarny, a w pozostałej części biały[26]. Futro na stronie brzusznej jest płowobiałe, z czarnymi końcówkami włosów; gardło jest rdzawo-popielate. Stopy są czarne, a uszy duże, u żywych osobników całkowicie różowobiałe (w wysuszonych skórach są koloru żółtawobiałego), ostro kontrastujące z czarną sierścią grzbietową[26]. Samice mają marsupium, ale liczba gruczołów mlekowych jest nieznana[26].

Genetyka[edytuj | edytuj kod]

Kariotyp u dydelfa andyjskiego wynosi 2n = 22, FN = 20, ze wszystkimi autosomami akrocentrycznymi i małym chromosomem akrocentrycznym X i Y[26].

Ekologia[edytuj | edytuj kod]

Dydelf andyjski zamieszkuje górskie wilgotne i suche siedliska leśne na mniejszych wysokościach do co najmniej 1500 m n.p.m. w Andach[26][28][18]. W Ekwadorze zakres wysokości wynosi od 2000 do 3700 m n.p.m.[13] Widywany jest również w subparamo i paramo w Wenezueli oraz na mniejszych wysokościach w siedliskach nadbrzeżnych na suchych nizinach pacyficznych w Peru[26][18]. Dydelf andyjski nie ma specjalnych wymagań siedliskowych i występuje w lasach wtórnych, na terenach otwartych, terenach uprawnych oraz obszarach podmiejskich[26][18]. W zachodniej Wenezueli dydelf andyjski jest łapany znacznie częściej na ziemi (86%) niż na drzewach (14%)[26].

W stanie Mérida, w Wenezueli, zaobserwowano gotowe do reprodukcji samice w okresie od lutego do marca, a następnie w okresie od czerwca do lipca, z miotami liczącymi do pięciu młodych (jeśli były widoczne)[26]. W Kolumbii długość ciąży oszacowano na około 12 dni, a średnia wielkość miotu wynosiła 4,2 młodych, w zakresie od 2 do 7 młodych[26].

Brak danych na temat składu pożywienia oraz wzorców aktywności[26].

Status zagrożenia i ochrona[edytuj | edytuj kod]

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii LC (ang. Least Concern „najmniejszej troski”)[13]. Dydelf andyjski jest szeroko rozpowszechniony, przypuszczalnie jego globalna populacja jest duża oraz występuje na wielu obszarach chronionych[13]. Nie stwierdzono większych zagrożeń dla tego gatunku[13].

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b Nie Didelphis azarae Temminck, 1824[3].
  2. ↑ a b c d e f g h Kombinacja nazw.
  3. ↑ Miejsce typowe: „Loja”, Loja, Ekwador[3].
  4. ↑ Miejsce typowe: „Merida”, na wysokości około 6500 ft (1981 m), Mérida, Wenezuela[3].
  5. ↑ Niepoprawna późniejsza pisownia Didelphis albiventris, ale nie Didelphis albiventris Lund, 1840[3].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Didelphis pernigra, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. ↑ a b c d J.A. Allen. Descriptions of new American marsupials. „Bulletin of the American Museum of Natural History”. 13 (16), s. 191, 1900. (ang.). 
  3. ↑ a b c d e f Gardner 2005 ↓, s. 24.
  4. ↑ a b J.J. von Tschudi: Untersuchungen über die Fauna Peruana. St. Gallen: Scheitlin und Zollikofer, 1843, s. 143. (niem.).
  5. ↑ Allen 1902 ↓, s. 271.
  6. ↑ Allen 1902 ↓, s. 272.
  7. ↑ Allen 1902 ↓, s. 274.
  8. ↑ a b c É.L. Trouessart: Catalogus mammalium tam viventium quam fossilium. Quinquennale supplementum. Wyd. 2. Berolini: Friedländer, 1904–105, s. 853. (łac.).
  9. ↑ a b P. Matschie. Bemerkungen über die Gattung Didelphis L. „Sitzungsberichte der Gesellschaft Naturforschender Freunde zu Berlin”. Jahrgang 1916, s. 268, 1916. (niem.). 
  10. ↑ Á. Cabrera. Catalogo del los mamiferos de America del Sur. I (Metatheria – Unguiculata – Carnivora). „Revista del Museo Argentino de Ciencias Naturales "Bernardino Rivadavia" e Institutio Nacional de Investigación de las Ciencias Naturales”. 4 (1), s. 52, 1958. (hiszp.). 
  11. ↑ R. Cerqueira. The distribution of Didelphis in South America (Polyprotodontia, Didelphidae). „Journal of Biogeography”. 12 (2), s. 135, 1985. (ang.). 
  12. ↑ S. Solari, E. Vivar, J.J. Rodriguez, P. Velazco & E. Montesinos: Small mammals: Biodiversity assessment at the Pagoreni well site. W: A. Alonso & F. Dalmeier (redaktorzy): Biodiversity assessment and long-term monitoring, Lower Urubamba Region, Peru. Washington: Smithsonian Institution, 1999, s. 139, seria: SI/MAB Series #3. (ang.).
  13. ↑ a b c d e f g R. Pérez-Hernandez, S. Solari, T. Tarifa & D. Lew, Didelphis pernigra, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2021-3 [dostęp 2022-02-12] (ang.).
  14. ↑ Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 4. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  15. ↑ J.A. Allen. On a further collection of mammals from southeastern Peru, collected by Mr. H. H. Keays, with descriptions of new species. „Bulletin of the American Museum of Natural History”. 14 (3), s. 41, 1901. (ang.). 
  16. ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Didelphis pernigra. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2022-02-12].
  17. ↑ Brown 2004 ↓, s. 29.
  18. ↑ a b c d e Gardner 2005 ↓, s. 25.
  19. ↑ a b c C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 50. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
  20. ↑ Brown 2004 ↓, s. 26.
  21. ↑ a b B. Lemos & R. Cerqueira. Morphological Differentiation in the White-Eared Opossum Group (Didelphidae: Didelphis). „Journal of Mammalogy”. 83 (2), s. 354–369, 2002. DOI: 10.1644/1545-1542(2002)083<0354:MDITWE>2.0.CO;2. (ang.). 
  22. ↑ J. Ventura, M. Salazar, R. Pérez-Hernández & M.J. López-Fuster. Morphometrics of the Genus Didelphis (Didelphimorphia: Didelphidae) in Venezuela. „Journal of Mammalogy”. 83 (4), s. 1087–1096, 2002. DOI: 10.1644/1545-1542(2002)083<1087:MOTGDD>2.0.CO;2. (ang.). 
  23. ↑ a b C.A.R. Dias & F.A. Perini. Biogeography and early emergence of the genus Didelphis (Didelphimorphia, Mammalia). „Zoologica Scripta”. 47 (6), s. 645–654, 2018. DOI: 10.1111/zsc.12306. (ang.). 
  24. ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 229, 1904. (ang.). 
  25. ↑ pernigra, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-02-12] (ang.).
  26. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p D. Astúa: Family Didelphidae (Opossums). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 5: Monotremes and Marsupials. Barcelona: Lynx Edicions, 2015, s. 162. ISBN 978-84-96553-99-6. (ang.).
  27. ↑ a b T.E. Lee, Jr., A.R. Ritchie, S. Vaca-Puente, J.M. Brokaw, Ma.A. Camacho & S.F. Burneo. Small mammals of Guandera Biological Reserve, Carchi Province, Ecuador and comparative Andean small mammal ecology. „Occasional papers. Museum of Texas Tech University”. 334, s. 5, 2015. (ang.). 
  28. ↑ T.E. Lee, Jr., D. Alvarado-Serrano, R.N. Platt & G.G. Goodwiler. Report on mammal survey of the Cosanga river drainage, Ecuador. „Occasional papers. Museum of Texas Tech University”. 260, s. 4, 2006. (ang.). 

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Dydelf_andyjski&oldid=72685491”