Dyskusja portalu:Biologia/Człowiek i medycyna

Propozycje[edytuj kod]

Wykorzystane[edytuj kod]

Domowe leczenie jest niejednokrotnie wystarczające by pozbyć się wielu chorób bez pomocy lekarza, lub złagodzić ich objawy przed udaniem się do niego. Od wieków ludzie obserwowali działanie różnych substancji na ludzi. W ten sposób udało się wyróżnić rośliny jadalne i rośliny trujące. Dotyczyło to także grzybów i zwierząt. Powstała nauka- zielarstwo. Dzięki substancjom zawartym w roślinach lub produktach zwierzęcych można ledczyć nawet impotencje i stany lękowe. Niektóre rośliny z rodziny kaktusowatych mogą nawet wspomagać prace serca. Obmywanie ciała naparem z rumianku łagodzi świąd pojawiający się przy ospie wietrznej. W czasie epidemii groźnych chorób ludzie uciekali się do wszystkich możliwych sposobów ratowania życia. Największa w historii pandemia dżumy nazwana Czarną Śmiercią sprawiła wielkie spustoszenie w Europie. Mimo to, dzięki obserwacji niektórzy ludzie zauważyli, że dotyka ona głównie miasta i większe wioski. Nie wiedziano wtedy, że przenoszą ją szczury, ale niektórzy zaczeli żyć w odosobnieniu, dzięki czemu przeżyli. Również zioła znalazły wtedy zastosowanie. Dzięki nim dało się zamaskować odór rozkładających się zwłok i chorych. Miód, który stosunkowo łatwo nabyć w naszych czasach zawiera dużo witamin i pomoga leczyć wiele chorób. Najbardziej znane rośliny lecznicze to mięta i rumianek. Oprócz nich istnieje jednak wiele innych, np. nagietek, melisa i niezbyt popularna w dzisiejszych czasach mandragora.

Przeszczepianie narządów, transplantacja (z łac. transplantare - szczepić i plantare - sadzić) - przeszczepienie narządu w całości lub części, tkanki lub komórek z jednego ciała na inne (lub w obrębie jednego ciała). Przeszczepianiem narządów zajmuje się medyczna dziedzina naukowa nazywana transplantologią.

Przeszczep (transplantat) - komórki, tkanki (skóra, rogówka, kości) lub narząd (serce, nerka) pobrane od dawcy, podlegające chirurgicznemu przeszczepieniu do organizmu biorcy. Niektóre tkanki i narządy mogą być konserwowane i przechowywane w tzw. bankach.

Najczęściej przeszczepianymi narządami są: skóra, serce, nerki, płuca, wątroba, trzustka, jelita, szpik kostny, tętnica. Do przeprowadzenia przeszczepu konieczne są: zgodność tkankowa, właściwy dobór dawcy i biorcy, zastosowanie dobrego płynu prezerwacyjnego i metody prezerwacji dla transplantu, odpowiednie leczenie immunosupresyjne, umiejętność rozpoznania i leczenia procesu odrzucania narządu przez organizm biorcy i zapobieganie powikłaniom i ich leczenie. Pierwszy przeszczep miał miejsce w 1954. Pierwszy udany przeszczep wątroby miał miejsce w 1967 roku.

Zabiegi tego typu są bardzo skomplikowane i pracochłonne (niektórzy twierdzą, że to najtrudniejsze zabiegi chirurgiczne), ponadto występuje ryzyko, że wszczepiony narząd nie przyjmie się - to znaczy, że organizm będzie traktował go jako ciało obce i próbował zwalczyć (reakcja odrzucenia przeszczepu). W rzadkich przypadkach mamy do czynienia z sytuacją odwrotną czyli przeszczep zwraca się przeciw gospodarzowi i stara się go zniszczyć (ang. Graft vs host disease, GvHD) jest to tzn. choroba przeszczep przeciw gospodarzowi.

Przeczytaj więcej o przeszczepianiu narządów...

Rak (łac. carcinoma, z łac. cancer – "rak, krab", z gr. καρκινος /karkinos/ – "rak, krab morski") to nazwa grupy chorób nowotworowych będących nowotworami złośliwymi wywodzącymi się z tkanki nabłonkowej.
Nazwa ta odnosi się do guzów powstających z nabłonków pochodzenia ekto- lub endodermalnego. Nie wielu ludzi wie, że nie każdy nowotwór jest rakiem, ale każdy rak jest nowotworem. Nazwa rak była używana przez Hipokratesa z Kos (460 p.n.e.–370 p.n.e.), Aulusa Corneliusa Celsusa (53 p.n.e.–7 n.e.) i Pawła z Eginy (ok. 625–690) i została rozpropagowana przez perskiego lekarza Ibn Sinę, znanego jako Awicenna (980–1037). Nazywano tak wszystkie rozrosty złośliwe. Niektórzy powiadają, że choroba zawdzięcza swoją nazwę temu, iż przytwierdza się do części ciała, którą zawładnie tak uporczywie, jak to czyni krab. Ogólną ich przyczyną jest uszkodzenie mechanizmów kontrolujących rozrost komórek na poziomie genetycznym i molekularnym i kumulacja błędów genetycznych w kolejnych pokoleniach komórek potomnych. W przypadku raków uszkodzenie dotyczy komórek nabłonków tworzących dany narząd, który ulega niekontrolowanemu rozrostowi, wtórnie wciągając w rozrost tkanki podścieliska, odżywiające patologiczny twór (tzw. angiogeneza nowotworowa). Zwykle rozwój raka trwa nawet przez okres 20-30 lat. Metody leczenia raków są podobne jak w innych chorobach nowotworowych i opierają się na leczeniu:

chirurgicznym,
radioterapii,
chemioprewencji i chemioterapii (niekiedy uzupełnianej leczeniem

hormonalnym)

immunoterapii.

Szczepionka - preparat pochodzenia biologicznego, zawierający żywe, o osłabionej zjadliwości (atenuowane) lub zabite drobnoustroje chorobotwórcze lub fragmenty ich struktury, czy metabolity; stosowany w celu wywołania odpowiedzi immunologicznej (odporności poszczepiennej - sztucznej czynnej).

W lecznictwie, szczepionki stosuje się w celach profilaktycznych (zapobieganie chorobom, np. odra, gruźlica) oraz leczniczych (zwalczanie chorób, np. pryszczyca).

Szczepionki dzielimy na:

szczepionki swoiste - zapobiegające konkretnym jednostkom chorobowym (bruceloza, wścieklizna, ospa)
szczepionki nieswoiste - zwiększające poziom ogólnej odporności (np. preparat Panodina lub Wetastymina)

Stetoskop (od gr. stēthos - pierś, wnętrze i skopein - oglądać), rzadziej nazywany także fonendoskopem, to lekarski przyrząd diagnostyczny służący do osłuchiwania chorego, głównie jego klatki piersiowej, serca i jamy brzusznej.

Pierwotnie była to słuchawka w postaci lejkowatej rurki z płaskim zakończeniem od strony usznej.

Koncepcję stetoskopu używanego obecnie wynalazł francuski lekarz Rene Laennec w 1816 roku. Dziś większość stetoskopów ma część z membraną i z lejkiem, między którymi można się przełączać. Dalej prowadzą przewody elastyczne biegnące do uszu badającego. Tego rodzaju stetoskop charakteryzuje się silnym wzmocnieniem sygnału akustycznego.

Inne zastosowania stetoskopu membranowego to wykrywanie lub badanie mechanizmów zegarowych, np. mechanicznych zegarowych zapalników bomb, mechanizmów zamków w skarbcach i sejfach. Istnieją również stetoskopy, gdzie membranę zastąpiono elementem sztywnym, służące do osłuchiwania pracujących głośnych mechanizmów - np. silników. W skrajnym przypadku w roli stetoskopu w maszynowni używa się stalowego pręta.

Odra (po łacinie morbili, ang. measles, rubeola) to choroba zakaźna wieku dziecięcego wywoływana przez morbilliwirus z rodziny paramyksowirusów.

Zakażenie przenosi się drogą kropelkową. Okres inkubacji około 2 tygodni. Zakaźność chorego pojawia się na 5 dni przed wystąpieniem wysypki.

W okresie prodromalnym choroby dominuje ostry ból gardła, nieżyt błony śluzowej nosa i spojówek, stan zapalny górnych dróg oddechowych. Występuje często suchy kaszel. Charakterystycznym dla odry jest pojawienie się na błonie śluzowej policzków na wysokości dolnych zębów trzonowych, białawych przebarwień tzw. plamek Koplika. Pojawia się wysoka gorączka. Po kilku dniach (do 5) pojawia się wysypka o charakterze gruboplamistym, kolorze różowym, zlewająca się. Najpierw umiejscawia się na twarzy za uszami i na czole, postępuje w dół obejmując całą powierzchnię ciała.

Elektrokardiografia - zabieg diagnostyczny wykorzystywany w medycynie w celu przede wszystkim rozpoznawania chorób serca.

Pomijając EKG wykonywane w czasie operacji na sercu, jest to metoda pośrednia polegająca na rejestracji elektrycznej czynności mięśnia sercowego z powierzchni klatki piersiowej w postaci różnicy potencjałów (napięć) pomiędzy dwoma elektrodami, co graficznie odczytujemy w formie krzywej elektrokardiograficznej, na specjalnym papierze milimetrowym bądź na ekranie monitora.

Tomografia komputerowa, TK (ang. Computed Tomography - CT) jest rodzajem tomografii rentgenowskiej, metodą diagnostyczną pozwalającą na uzyskanie obrazów tomograficznych (przekrojów) badanego obiektu. Wykorzystuje ona złożenie projekcji obiektu wykonanych z różnych kierunków do utworzenia obrazów przekrojowych (2D) i przestrzennych (3D). Urządzenie do TK nazywamy tomografem, a uzyskany obraz tomogramem. Tomografia komputerowa jest szeroko wykorzystywana w medycynie i technice.

Pierwszy tomograf, tzw. EMI scanner, została zbudowany w 1968 roku przez sir Godfreya Newbolda Hounsfielda, z firmy EMI Ltd, z Wielkiej Brytanii. Podstawy matematyczne tego wynalazku są zasługą austryjackiego matematyka Johanna Radona. W 1917 roku udowodnił, że obraz dwu- i trzywymiarowego obiektu można odtworzyć w sposób zupełny z nieskończonej ilości rzutów tego przedmiotu. W 1956 roku, Ronald N. Bracewell użył tej metody od stworzenia map słonecznych. Pierwsze urządzenia próbujące wykorzystać idee Radona budowali: w 1961 William Henry Oldendorf, w 1963 Allan MacLeod Cormack (Tufts University), w 1968 David Kuhl i Roy Edwards. Wszyscy oni przyczynili się do końcowego efektu osiągniętego przez Hounsfielda, który jako pierwszy stworzył działający system do diagnostyki i zaprezentował jego unikalne możliwości. Hounsfield i Cormack otrzymali w 1979 roku Nagrodę Nobla za wynalezienie i budowe tomografu komputerowego.

Pierwszy zapis sygnału EEG, sporządzony w 1929 roku przez Hansa Bergera

Plik:EEG mit 32 Electroden.jpg (thumb|200 pxBadanie EEG) Elektroencefalografia (EEG) - nieinwazyjna metoda diagnostyczna służąca do badania bioelektrycznej czynności mózgu. Badanie polega na odpowiednim rozmieszczeniu na powierzchni skóry czaszki elektrod, które rejestrują zmiany potencjału (odprowadzenia jednobiegunowe) lub różnice w potencjale różnych części mózgu (odprowadzenie dwubiegunowe) i po odpowiednim ich wzmocnieniu tworzą z nich zapis - elektroencefalogram. Jeśli elektrody umieści się bezpośrednio na korze mózgu (np. podczas operacji) badanie nosi nazwę elektrokortykografii (ECoG).

W standardowym badaniu umieszcza się 19 z 10 - 20 zalecanych przez Międzynarodową Federację EEG:

osiem elektrod nad każdą półkulą
trzy elektrody w linii pośrodkowej

Są one oznaczane:

siedem elektrod na korą płatów czołowych: F_p1, F_p2, F₃, F₄, F₇, F₈, F_z
trzy elektrody na granicy płatów ciemieniowych i czołowych: C₃, C₄, C_z
trzy elektrody nad płatami ciemieniowymi: P₃, P₄, P_z
cztery elektrody nad płatami skroniowymi: T₃, T₄, T₅, T₆
dwie elektrody nad płatami potylicznymi: O₁, O₂

Oraz dwie elektrody obojętne przymocowane do płatka ucha: A₁, A₂

Ultrasonografia, USG, nieinwazyjna, atraumatyczna metoda diagnostyczna, pozwalająca na uzyskanie w czasie rzeczywistym obrazu przekroju badanego obiektu. Metoda ta wykorzystuje zjawisko rozchodzenia się oraz odbicia fali ultradźwiękowej (wykorzystywane są częstotliwości z zakresu 2-16 MHz) na granicy ośrodków, przy założeniu stałej prędkości fali w różnych tkankach równą 1540 m/s. Fala ultradźwiękowa generowana jest oraz przetwarzana w impulsy elektryczne przy użyciu zjawiska piezoelektrycznego (opisanego przez braci Curie na przełomie lat 1880-1881). W ultrasonografach nowej generacji wykorzystuje się również zjawisko Dopplera w celu pomiaru szybkości przepływu krwi.

Stosując niższe częstotoliwośi (2-5 MHz, np. podczas badania jamy brzusznej) uzyskuje się obrazy struktur głębiej położonych, uzyskując niższe rozdzielczości. Natomiast korzystając z częstotoliwości wyższych (7,5-16 MHz, np. badanie przezpochwowe, przezciemiączkowe, diagnostyka węzłów chłonnych, naczyń żylnych oraz tętniczych) uzyskuje się obrazy dokładniejsze, ale tylko struktur płyciej położonych.

Grupy krwi — w biologii pewne zestawy antygenów, czyli cząsteczek powodujących gwałtowną odpowiedź układu odpornościowego, które występują na powierzchni czerwonych krwinek. W ramach tego samego gatunku może istnieć wiele różnych grup takich antygenów. Różnice mogą być niewielkie i sprowadzać się do obecności pojedynczych aminokwasów budujących białka, które pokrywają krwinki. W innych przypadkach niektóre osobniki mogą cechować się występowaniem zupełnie innych cząsteczek antygenów nieobecnych w pozostałych grupach.

Istnienie grup krwi staje się widoczne w trzech przypadkach:

ciąża — jeżeli matka nie posiada pewnych antygenów, obecnych w krwi dziecka, może dojść do reakcji układu odpornościowego czyli konfliktu serologicznego,
transfuzja krwi — jeżeli pacjentowi przetoczona zostanie krew zawierająca niewłaściwe antygeny, spowoduje ona reakcję obronną organizmu, prowadząc do zgonu. Przetoczenie właściwej grupy krwi może uratować życie ofiary krwotoku.
przeszczepów — podobnie jak w czasie transfuzji konieczne jest zapewnienie zgodności grup krwi, ale ze względu na możliwość odrzutu, pasować muszą również inne antygeny. W efekcie niektórzy pacjenci, np. wymagający przeszczepu szpiku mają szansę na odszukanie odpowiedniego dawcy dopiero wśród milionów niespokrewnionych ochotników.

Antybiotyki (z greki anti - przeciw, bios - życie) - związki chemiczne - naturalne, wytwarzane przez drobnoustroje, ale także syntetyczne, produkowane przez człowieka, które są stosowane w lecznictwie jako leki przeciwdziałające infekcjom wywoływanym przez drobnoustroje (najczęściej bakterie, ale także grzyby i pierwotniaki; wbrew powszechnemu mniemaniu antybiotyki nie przeciwdziałają wirusom). Bywają także używane profilaktycznie w zapobieganiu zakażeniom bakteryjnym w przypadku osłabienia odporności, np. neutropenii, a także w profilaktyce bakteryjnego zapalenia wsierdzia.