Eksedra
Eksedra (dawniej też egzedra) – otwarta, półkolista nisza.
Forma wykształcona w architekturze starożytnej Grecji jako zakończenie perystylu. Często wzbogacona kolumnadą. Przeznaczona była na dysputy i połączona zazwyczaj z gimnazjonem. W starożytnym Rzymie eksedra była stawiana także jako samodzielna budowla z niszami i posągami, np. w Olimpii. W architekturze ogrodowej używa się tego określenia dla półkolistej kolumnady, niszy lub pergoli z dostawioną ławką na obwodzie, osłoniętego miejsca do siedzenia położonego na zewnątrz budynku.
Otwarta do części środkowej, półkolista wnęka, często dwukondygnacyjna, występuje w centralnych kościołach bizantyjskich. W architekturze romańskiej eksedry występowały sporadycznie i szybko przekształciły się w empory.
W terminologii kościelnej jako eksedrę określa się niekiedy apsydę, kazalnicę, biskupią katedrę (siedzisko) w kościele i zabudowania zewnętrzne większych kościołów, jak baptysterium i secretanum.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Wilfried Koch, Style w architekturze, Waldemar Baraniewski (tłum.), Warszawa: „Świat Książki”, 1996, s. 346, 478, ISBN 83-7129-288-0, OCLC 69567835.
- Mała encyklopedia kultury antycznej, Warszawa 1983, s. 219.
- Słownik terminologiczny sztuk pięknych, Warszawa 2005, s. 99 ISBN 83-01-12365-6