Elżbieta Zahorska
| |
| Data i miejsce urodzenia |
6 czerwca 1915 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Miejsce spoczynku | |
| Zawód, zajęcie |
student polonistyki |
| Narodowość | |
| Odznaczenia | |
| |
Elżbieta Maria Zahorska (ur. 6 czerwca 1915 w Krucicach koło Wiaźmy, zm. 2 listopada 1939 w Warszawie) – studentka Uniwersytetu Warszawskiego, rozstrzelana w pierwszej publicznej egzekucji w Warszawie[1]. Uchodzi za prekursorkę małego sabotażu[2].
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Elżbieta Maria Zahorska była córką polskiego szachisty i prawnika Eugeniusza Zahorskiego oraz pisarki Anny Zahorskiej ps. „Savitri” (zm. w 1942 w Auschwitz-Birkenau)[1][2]. Miała pięcioro rodzeństwa: Bronisława, Jerzego, Józefa, Wandę, Krystynę[3]. Wanda i Krystyna zginęły podczas powstania warszawskiego[4].
Rodzina przeniosła się do Polski w 1918 roku. Po zdaniu matury Elżbieta ukończyła kurs w Centrum Wyszkolenia Łączności w Zegrzu i pracowała jako juzistka w urzędzie pocztowym w Wilnie. Zaczęła studiować polonistykę na Uniwersytecie im. Stefana Batorego, a później na Uniwersytecie Warszawskim. Po agresji III Rzeszy na Polskę uczestniczyła w obronie Warszawy jako telegrafistka, łączniczka, a także obsługiwała ckm na jednym ze stanowisk obrony przeciwlotniczej, w czym pomogło jej przeszkolenie w ramach Przysposobienia Wojskowego Kobiet[1][2]. Jako łączniczka rozwoziła konno rozkazy do Sochaczewa i Rembertowa[2]. Dostała się do niewoli, z której uciekła za co była ścigana listem gończym[1].
Została schwytana, a później ponownie uciekła i po krótkim pobycie w Lublinie powróciła do Warszawy. Ponownie zatrzymana przez Niemców po zerwaniu propagandowego plakatu Anglio! Twoje dzieło! autorstwa Thea Matejki[5]. Uwięziono ją na Pawiaku i skazano na śmierć przez rozstrzelanie. Przed śmiercią pozwolono jej spotkać się z ojcem, który przekazał jej ciastka i rękawiczki[1]. 2 listopada 1939 roku Elżbieta Zahorska została rozstrzelana w pierwszej egzekucji w wolskim Forcie Bema w Warszawie (wraz z nią rozstrzelano Eugenię Włodarz za spoliczkowanie niemieckiego żołnierza)[2][6]. Data egzekucji jest w niektórych źródłach przesuwana na 3 lub 4 listopada[1], choć już 3 listopada Niemcy wydali obwieszczenie o egzekucji Zahorskiej i Włodarz[7]. Przy egzekucji był obecny ksiądz Stanisław Tworkowski, według relacji którego Elżbieta przed egzekucją była spokojna, nie pozwoliła sobie zawiązać oczu, a jej ostatnie słowa to: Noch ist Polen nicht verloren (Jeszcze Polska nie zginęła)[8].
.JPG)
Spoczywa w nieoznaczonym grobie na nowym cmentarzu na Służewiu w Warszawie, zaś grób symboliczny znajduje się na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 257c, rząd 1, grób 10)[9][10].
Została pośmiertnie odznaczona Krzyżem Walecznych przez Komendanta Związku Walki Zbrojnej generała Stefana Roweckiego[1].
Po jej śmierci matka poświęciła jej wiersz pt. Litka[4].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g Maksymilian Dura: Nieznana bohaterka bez grobu – Elżbieta Zahorska. defence24.pl, 2018-11-01. [dostęp 2023-09-14].
- ↑ a b c d e Kocot 1998 ↓, s. 46.
- ↑ Perkowska 2006 ↓, s. 34-35.
- ↑ a b Perkowska 2006 ↓, s. 35.
- ↑ Szarota 2010 ↓, s. 51.
- ↑ Szarota 2022 ↓, s. 120.
- ↑ Kocot 1998 ↓, s. 47.
- ↑ Tworkowski 1984 ↓, s. 29.
- ↑ Szarota 2022 ↓, s. 132.
- ↑ Cmentarz Stare Powązki: ELŻBIETA ZAHORSKA, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2021-05-07].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Jerzy Kocot: Juzistki. W: Elżbieta Zawacka (red.): Służba Polek na frontach II wojny światowej cz. 2.. Toruń: Fundacja „Archiwum Pomorskie Armii Krajowej”, 1998. ISBN 83-905659-8-6.
- Urszula Perkowska: Działalność niepodległościowa studentek Uniwersytetu Jagiellońskiego w latach 1900–1939. W: Katarzyna Minczykowska, Jan Sziling (red.): Służba Polek na frontach II wojny światowej cz. 9.. Toruń: Fundacja „Archiwum Pomorskie Armii Krajowej oraz Wojskowej Służby Polek”, 2006. ISBN 978-83-88693-11-3.
- Tomasz Szarota: Okupowanej Warszawy dzień powszedni. Studium historyczne. Warszawa: Czytelnik, 2010. ISBN 978-83-07-03239-9.
- Tomasz Szarota: Prekursorka „małego sabotażu”. Warszawa: Bellona, 2022. ISBN 978-83-11-16668-4.
- Stanisław Tworkowski: Ostatni zrzut. Kraków: 1984. ISBN 83-7019-003-0.