Elwira Lisowska

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Elwira Lisowska
Ilustracja
Prof. Elwira Lisowska (2012)
Data i miejsce urodzenia

6 maja 1930
Przemyśl

Profesor nauk biologicznych
Doktorat

1962
Instytut Immunologii i Terapii Doświadczalnej PAN im. Ludwika Hirszfelda

Habilitacja

1970
Instytut Immunologii i Terapii Doświadczalnej PAN im. Ludwika Hirszfelda

Profesura

1980

Praca naukowa
Instytut

Instytut Immunologii i Terapii Doświadczalnej PAN im. Ludwika Hirszfelda

Stanowisko

profesor zwyczajny

Zastępca dyrektora do spraw naukowych
Instytut

Instytut Immunologii i Terapii Doświadczalnej PAN im. Ludwika Hirszfelda

Okres spraw.

1992–2000

Odznaczenia
Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski

Elwira Lisowska (ur. 6 maja 1930 w Przemyślu[1]) – polska biochemik, profesor nauk biologicznych[2].

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Ukończyła studia na Wydziale Chemicznym Politechniki Wrocławskiej w 1952 r. Już jako studentka brała udział w pracach badawczych zespołu prof. Tadeusza Baranowskiego, a w 1955 r. rozpoczęła pracę w Instytucie Immunologii i Terapii Doświadczalnej PAN we Wrocławiu. Pracę doktorską obroniła w r. 1962, a habilitowała się w r. 1970. W latach 1969–1970 odbyła staż podoktorski w laboratorium dr. Rogera W. Jeanloza w Massachussetts General Hospital w Bostonie, USA.  Została profesorem nadzwyczajnym w 1980 r,  a profesorem zwyczajnym w 1986 r. Była kierownikiem Laboratorium Immunochemii Tkankowej (później Laboratorium Immunochemii Glikokoniugatów) w latach 1973–2000. W latach 1992–2000 była zastępcą dyrektora Instytutu Immunologii i Terapii Doświadczalnej PAN do spraw naukowych. Dorobek naukowy obejmuje 130 artykułów naukowych i rozdziałów w książkach, głównie z dziedziny biochemii, glikobiologii i nauki o grupach krwi. Była promotorem 9  prac doktorskich (m.in. prof. Marcina Czerwińskiego[2]), a 6 jej współpracowników uzyskało habilitację. Była członkiem rad redakcyjnych czasopism: Archivum Immunologiae et Therapiae Experimentalis (1980–2016), European Journal of Biochemistry (1979–1987), Glycoconjugate Journal (1984–1990) Acta Biochimica Polonica (1977–2015) i Advances of Clinical and Experimental Medicine (2000–2003)[1]. W 2001 roku przeszła na emeryturę.

Działalność naukowa[edytuj | edytuj kod]

Jej zainteresowania badawcze dotyczyły początkowo układu grupowego MN erytrocytów ludzkich ulokowanych w głównej sjaloglikoproteinie krwinek, glikoforynie A (GPA). W tym czasie uważano, że podobnie jak w układzie grupowym ABO, podstawą zróżnicowania antygenowego erytrocytów są cukry. Późniejsze badania zespołu Elwiry Lisowskiej wykazały jednak, że różnica między antygenami M i N wynika z różnych reszt aminokwasowych w pozycjach 1 i 5 łańcucha polipeptydowego glikoforyny A[3].

Inne jej badania dotyczyły antygenu NOR, który jest przyczyną rzadkiej formy poliaglutynacji NOR[4]. Wyjaśniła strukturę tego antygenu, który jest nietypowym glikosfingolipidem należącym do ludzkiego układu grupowego P1PK[5] oraz wykazała, że antygen ten jest rozpoznawany przez przeciwciała powszechnie występujące w ludzkiej surowicy[6]. Ponadto wykazała, że antygen rakowo-płodowy (karcynoembrionalny, CEA) tworzy dimery w roztworze[7], a ludzkie białko pasma 3 (Band 3) ulega degradacji proteolitycznej w czasie życia erytocytu, co wiąże się z usuwaniem starych erytrocytów z obiegu[8]. Scharakteryzowała kilka lektyn, w tym lektynę z Vicia graminea, która jest swoista wobec antygenu grupowego N[9]. Opisała nowe metody modyfikacji lektyn[10] i przedstawiła możliwości ich zastosowania w badaniach nad glikokoniugatami[11]. Brała też udział w wyjaśnieniu struktury i funkcji łańcuchów cukrowych glikoforyny A[12][13] oraz glikoforyny C erytrocytów ludzkich[14]. Otrzymała i scharakteryzowała wiele przeciwciał monoklonalnych, które rozpoznają antygeny M i N[15] oraz inne fragmenty glikoforyn[16], a także antygen T (receptor Thomsena-Friedenreicha)[17]. Badania te miały duże znaczenie w określeniu antygenowych właściwości ludzkiej glikoforyny A[18].

Odznaczenia i wyróżnienia[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c Hubert Krotkiewski i inni, Professor Elwira Lisowska Celebrates Her 90th Birthday. AITE Editor (1975–1980), Member of AITE Advisory Board (1980–2016), „Archivum Immunologiae et Therapiae Experimentalis”, 68 (4), 2020, s. 22, DOI: 10.1007/s00005-020-00589-z (ang.).
  2. ↑ a b Prof. zw. dr hab. Elwira Lisowska, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI PIB) [dostęp 2020-08-19].
  3. ↑ Kazimiera Waśniowska, Zofia Drzeniek, Elwira Lisowska, The amino acids of M and N blood group glycopeptides are different, „Biochemical and Biophysical Research Communications”, 76 (2), 1977, s. 385–390, DOI: 10.1016/0006-291X(77)90736-7, PMID: 1027437 (ang.).
  4. ↑ Elwira Lisowska, Maria Duk, Polyagglutination NOR: new glycosphingolipid antigens recognized by a new type of common human anti-α-galactosyl antibodies, „Archives of Biochemistry and Biophysics”, 426 (2), Highlight Issue on Glycobiology Dedicated to the Memory of Victor Ginsburg, 2004, s. 142–147, DOI: 10.1016/j.abb.2004.02.035, PMID: 15158664 (ang.).
  5. ↑ Maria Duk i inni, Structure of a Neutral Glycosphingolipid Recognized by Human Antibodies in Polyagglutinable Erythrocytes from the Rare NOR Phenotype, „Journal of Biological Chemistry”, 276 (44), 2001, s. 40574–40582, DOI: 10.1074/jbc.M102711200, PMID: 11504714 (ang.).
  6. ↑ Maria Duk i inni, Specificity of human anti-NOR antibodies, a distinct species of “natural” anti-α-galactosyl antibodies, „Glycobiology”, 13 (4), 2003, s. 279–284, DOI: 10.1093/glycob/cwg036, PMID: 12626386 (ang.).
  7. ↑ Elwira Lisowska, Anna Krop-Watorek, Pawełl Sedlaczek, The dimeric structure of carcinoembryonic antigen (CEA), „Biochemical and Biophysical Research Communications”, 115 (1), 1983, s. 206–211, DOI: 10.1016/0006-291X(83)90990-7 (ang.).
  8. ↑ Marcin Czerwiński i inni, Degradation of the human erythrocyte membrane band 3 studied with the monoclonal antibody directed against an epitope on the cytoplasmic fragment of band 3, „European Journal of Biochemistry”, 174 (4), 1988, s. 647–654, DOI: 10.1111/j.1432-1033.1988.tb14147.x (ang.).
  9. ↑ Maria Duk i inni, Studies on the Specificity of the Binding Site of Vicia graminea Anti-N Lectin, „European Journal of Biochemistry”, 123 (1), 1982, s. 105–112, DOI: 10.1111/j.1432-1033.1982.tb06505.x, ISSN 1432-1033, PMID: 7067692 [dostęp 2020-08-26] (ang.).
  10. ↑ M. Duk i inni, The Biotin/Avidin-Mediated Microtiter Plate Lectin Assay with the Use of Chemically Modified Glycoprotein Ligand, „Analytical Biochemistry”, 221 (2), 1994, s. 266–272, DOI: 10.1006/abio.1994.1410, PMID: 7810865 (ang.).
  11. ↑ Albert M. Wu i inni, Lectins as tools in glycoconjugate research, „Glycoconjugate Journal”, 26 (8), 2008, s. 899, DOI: 10.1007/s10719-008-9119-7, PMID: 18368479 (ang.).
  12. ↑ Sten-Åke Fredriksson i inni, ABH blood group antigens in N-glycan of human glycophorin A, „Archives of Biochemistry and Biophysics”, 498 (2), 2010, s. 127–135, DOI: 10.1016/j.abb.2010.04.017, PMID: 20434428 (ang.).
  13. ↑ Hubert Krotkiewski i inni, An improved approach to the analysis of the structure of small oligosaccharides of glycoproteins: application to the O-linked oligosaccharides from human glycophorin A, „Carbohydrate Research”, 239, 1993, s. 35–50, DOI: 10.1016/0008-6215(93)84201-G, PMID: 8384526 (ang.).
  14. ↑ David J. Ashline i inni, The structures of glycophorin C N-glycans, a putative component of the GPC receptor site for Plasmodium falciparum EBA-140 ligand, „Glycobiology”, 25 (5), 2015, s. 570–581, DOI: 10.1093/glycob/cwu188, PMID: 25552259, PMCID: PMC4840387 (ang.).
  15. ↑ Elwira Lisowska i inni, A monoclonal anti-glycophorin a antibody recognizing the blood group M determinant: Studies on the subspecificity, „Molecular Immunology”, 24 (6), 1987, s. 605–613, DOI: 10.1016/0161-5890(87)90041-1, PMID: 2443838 (ang.).
  16. ↑ Kazimiera Waśniowska i inni, Analysis of peptidic epitopes recognized by the three monoclonal antibodies specific for the same region of glycophorin a but showing different properties, „Molecular Immunology”, 29 (6), 1992, s. 783–791, DOI: 10.1016/0161-5890(92)90188-4, PMID: 1376415 (ang.).
  17. ↑ Iga Steuden i inni, The monoclonal antibody, anti-asialoglycophorin from human erythrocytes, specific forβ-d-Gal-1-3-α-d-GalNAc-chains (Thomsen-Friedenreich receptors), „Glycoconjugate Journal”, 2 (3), 1985, s. 303–314, DOI: 10.1007/BF01049276 (ang.).
  18. ↑ Elwira Lisowska, Antigenic Properties of Human Glycophorins – An Update, [w:] Albert M. Wu (red.), Advances in Experimental Medicine and Biology, Boston, MA: Springer US, 2001, s. 155–169, DOI: 10.1007/978-1-4615-1267-7_12, ISBN 978-1-4615-1267-7, PMID: 14533797 (ang.).
  19. ↑ Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 27 maja 2014 r. o nadaniu orderów i odznaczeń (M.P. z 2014 r. poz. 917).
  20. ↑ Pani Prof. Elwira Lisowska @IITDPAN otrzymuje Diplome d'Honneur Polskiego Towarzystwa Biochemicznego z rąk Prezesa PTBioch, prof. Legockiego [online], Twitter [dostęp 2020-08-19].
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Elwira_Lisowska&oldid=73730279”