Emil Torosiewicz

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Emil Torosiewicz
Data i miejsce urodzenia

24 listopada 1828
Lwów

Data i miejsce śmierci

9 lutego 1901
Lwów

poseł Sejmu Krajowego Galicji
Okres

od 1870
do 1901

Emil Torosiewicz, herbu własnego (ur. 24 listopada 1828 we Lwowie, zm. 9 lutego 1901 tamże)[1] – ziemianin, poseł do austriackiej Rady Państwa i galicyjskiego Sejmu Krajowego.

Pochodził z rodziny ormiańskiej, syn sędziego apelacyjnego Jakuba Tomasza (1784–1855) i Łucji z Krzeczunowiczów (1803–1882). Żonaty z Gertrudą z Abrahamowiczów (1842–1917), działaczką Stowarzyszenia dam patriotycznej pomocy Czerwonego Krzyża w Galicji, dzieci nie mieli, szwagier Dawida Abrahamowicza[2].

Ziemianin, właściciel dóbr Zastawce (pow. Podhajce)[2][3] i Brodki (pow. lwowski) oraz Wolica (pow. brzeżański). Wraz ze swym bratem Aleksandrem był także współwłaścicielem Wierzbowa (pow. Podhajce)[4]. Był również właścicielem domu we Lwowie[5]. Od lutego 1854 r. członek Galicyjskiego Towarzystwa Gospodarskiego, działacz oddziału brzeżańsko-podhajeckiego (1854–1888)[6]. Członek zarządu oddziału powiatowego w Podhajcach Galicyjskiego Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego (1869–1880)[7]. Członek Rady Nadzorczej Galicyjskiego Banku Hipotecznego we Lwowie (1886–1901)[8]. Członek Rady Nadzorczej ormiańskiego banku „Mons Pius” (1899–1901)[9]. Był także rzeczoznawcą w zakresie większych dóbr rolnych i leśnych Sądu Krajowego we Lwowie (1899–1901)[10].

Był uważany za autora broszury „Głos do ziomków obrządku ormiańskiego”, opublikowanej w 1861 r. anonimowo. Wywołała ona wiele komentarzy, gdyż po raz pierwszy za likwidacją obrządku opowiedział się publicznie rodowity Ormianin[11]. Przeciwko niej wystąpiło wiele osób, głównie księży, wśród których najlepszą repliką popisał się ks. Izaak Mikołaj Isakowicz, późniejszy arcybiskup. Broszura ks. Isakowicza spotkała się z pozytywnym przyjęciem ze strony większości Ormian. Jednak Emil Torosiewicz nie dał za wygraną. Jeszcze w tym samym roku wydrukował kolejną rozprawę zatytułowaną „Odpowiedź ks. Isakowiczowi”, w której napisał: „Ksiądz Isakowicz za daleko posunął się w obronie obrządku, chcąc obałamucić współziomków i opinię publiczną, a przytłumić prawdę, nie dającą się już w XIX wieku zakryć płaszczem fanatycznej i ponurej średniowieczyzny”.[12].

Uczestnik powstania styczniowego. Otrzymał nominację od Rządu Narodowego na komisarza wojskowego. W maju 1863 zebrał 40 osób i udał się do Radziwiłłowa, gdzie połączył się z szerszą grupą. Po nieudanym ataku wrócił do dóbr, lecz dalej zajmował się sprawami powstańczymi. Aresztowany w lutym 1864, odstawiony do Lwowa, potem Sambora. Uwolniony po 3 miesiącach[13][14].

Z przekonań konserwatysta, politycznie związany najpierw ze stańczykami[15], a następnie z podolakami. Członek Rady Powiatowej (1867–1888) oraz członek (1872–1873) i prezes (1869–1871) Wydziału Powiatowego w Podhajcach[16]. Był także członkiem Rady Powiatowej we Lwowie (1892–1901)[17] oraz Rady Powiatowej w Cieszanowie (1894)[18]. Poseł do Sejmu Krajowego Galicji III, IV, V, VI i VII kadencji (1870–1901), wybierany w I kurii (wielkiej własności ziemskiej), z okręgu wyborczego Brzeżany-Przemyślany-Podhajce[19][20]. Nie zgadzał się na zwiększanie nakładów na rozwój szkolnictwa galicyjskiego, w tym szczególnie na podnoszenie uposażeń nauczycieli. 22 marca 1899 r. w wystąpieniu sejmowym stwierdził: „mimo całego uszanowania, jakie mam dla Rady szkolnej, muszę jej powiedzieć, że zanadto zapatruje się na system naukowy, który istnieje w innych krajach... Nie jest naszem zadaniem tworzyć malkontentów, którzy stają się ciężarem dla kraju, dla społeczeństwa naszego. I na to wydawać miliony?! Z tych więc powodów nie należy przeuczać nasze dzieci w szkołach, przede wszystkiem należy je wychowywać religijnie, a do zwykłej nauki nie potrzeba uczonych pedagogów na nauczycieli, którzy wielkie wymagania robią i stawiają żądania większej zapłaty“[21]. Zdecydowany przeciwnik odrębności narodowej Ukraińców. Dał temu wyraz m.in. w 1898 r., gdy sprzeciwił się powołaniu w Tarnopolu nowego ukraińskiego gimnazjum. Uważał on, że skoro miejscowa rada powiatowa nie wyraziła zgody na powołanie nowej placówki, to Sejm Krajowy nie powinien tego robić, gdyż rada, jak i mieszkańcy chcą, aby uczniowie pobierali naukę w tamtejszym gimnazjum utrakwistycznym. Tworzenie zaś osobnych ruskich gimnazjów to nic innego jak przykład szkodliwego separatyzmu. Torosiewicz domagał się też zaprzestania dawania Rusinom nowych koncesji, które, jego zdaniem, prowadziły tylko do wzmocnienia wśród nich radykalnych i antypolsko nastawionych żywiołów[22]. Poseł do austriackiej Rady Państwa III kadencji (15 września 1870 – 8 października 1871) z I kurii (wielkiej własności ziemskiej), IV kadencji (27 grudnia 1871 – 21 kwietnia 1873 – utracił mandat z powodu niestawienia się na obrady) oraz V kadencji (10 listopada 1873 – 17 lutego 1876) wybrany w galicyjskim okręgu nr 15 (Rohatyn-Bóbrka) w kurii I (wielkiej własności) z mandatu zrezygnował. W parlamencie austriackim należał do grupy konserwatystów w ramach Koła Polskiego[2].

W latach 1861–1896 członek wspierający Towarzystwa „Bratniej Pomocy” Słuchaczy Politechniki we Lwowie[23]. Prezes oddziału lwowskiego Galicyjskiego Towarzystwa Ochrony Zwierząt (1886–1887)[24]. Przez pewien czas kurator Zakładu im. Józefa Torosiewicza[12]. W 1875 r. ufundował stypendium szkolne dla ubogich dzieci, dla krewnych fundatora, względnie dla uczniów Polaków, bez różnicy obrządków – stypendium przyznawano uczniom szkół średnich aż do ukończenia studiów oraz na 2 lata na studia zagraniczne (Akt fundacji z 23 sierpnia 1875, zatwierdzony przez Namiestnictwo 4 lipca 1878)[25] zaś w 1890 wraz z tamtejszym Wydziałem Powiatowym Szpital Powszechny w Podhajcach, który nazwano jego imieniem[26].

Pochowany na cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie[27][28], spoczywa w grobowcu rodzinnym rodziny Abrahamowiczów[12].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Kundmachungen Amstblatt zur Wienner Zeitung 1910 nr 101 s. 2
  2. ↑ a b c Parlament Österreich Republik, Franz Adlgasser, Kurzbiografie Torosiewicz Emil Ritter von. – Parlamentarier 1848–1918 online [17.11.2022]
  3. ↑ Handbuch des Lemberger Sttathalterei-Gebietes in Galizien für das Jahr 1857, s. 667, 1958, s. 535; 1959, s. 575; 1860, s. 583;
  4. ↑ Handbuch des Lemberger Sttathalterei-Gebietes in Galizien für das Jahr 1857, s. 647, 1958, s. 519,1959, s. 559, 1860, s. 567,
  5. ↑ Renata Maria Król-Mazur, Życie towarzyskie Ormian lwowskich od połowy XIX wieku do 1939 roku, „Res Historica” t. 42, 2016, s. 191
  6. ↑ Handbuch des Lemberger Sttathalterei-Gebietes in Galizien für das Jahr 1855, s. 481, 1856, s. 279, 1857, s. 367, 1958, s. 258, 1959, s. 257, 1860, s. 279, 1861, s. 405, 1862, s. 417, 1863, s. 438, 1864, s. 447, 1865, s. 460, 1866, s. 472, Galizisches Provinzial-Hanbuch für das Jahr 1867, s. 804; 1868, s. 806; 1868, s. 826, 1869, s. 535, Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1870, s. 574, 1871, s. 508, 1872, s. 506, 1873, s. 592, 1874, s. 566, 1875, s. 569, 1876, s. 578, 1877, s. 554, 1878, s. 542, 1879, s. 538, 1880. s. 545, 1881, s. 561, 1882, s. 563, 1883, s. 563, 1884, s. 547, 1885, s. 547, 1887, s. 548, 1888, s. 548,
  7. ↑ Galizisches Provinzial-Hanbuch für das Jahr 1869, s. 507, Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1870, s. 536, 1871, s. 475, 1872, s. 463, 1873, s. 473, 1874, s. 513, 1875, s. 518, 1876, s. 528, 1877, s. 510, 1878, s. 500, 1879, s. 495, 1880, s. 500,
  8. ↑ Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1886, s. 501, 1887, s. 502, 1888, s. 502, 1889, s. 586, 1890, s. 586, 1891, s. 586, 1892, s. 586, 1893, s. 586, 1894, s. 586, 1895, s. 586, 1896, s. 586, 1897, s. 586, 1898, s. 698, 1899, s. 698, 1900, s. 698, 1901, s. 698
  9. ↑ Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1899, s. 723, 1900, s. 723, 1901, s. 723
  10. ↑ Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1899, s. 58, 1900, s. 74, 1901, s. 76
  11. ↑ Jurij Smirnow, Postać księdza Sadoka Barcza w świetle mało znanych materiałów archiwalnych, „Biuletyn Ormiańskiego Towarzystwa Kulturalnego” nr 38/39 (2004), s. 12
  12. ↑ a b c Jurij Smirnow, Ormiańskie groby na Cmentarzu Łyczakowskim (część 3), „Kurier Galicyjski” z 29 stycznia – 15 lutego 2016 nr 2(246), s. 20 – wersja elektroniczna
  13. ↑ Nota pośmiertna Jana Turskiego „Kurjer Stanislawowski” z 22.09.1912
  14. ↑ Kądzielski Stanisław, Wspomnienia wolyńskie, Poznań 1909
  15. ↑ Kazimierz Chłędowski, Pamiętniki. T. 1, Galicja (1843–1880), oprac. Antoni Knot, Wrocław 1951, s. 268
  16. ↑ Galizisches Provinzial-Hanbuch für das Jahr 1867, s. 398; 1868, s. 429; 1869, s. 266, Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1870, s. 273, 1871, s. 272, 1872, s. 266, 1873, s. 264, 1874, s. 289, 1875, s. 288, 1876, s. 294, 1877, s. 272, 1878, s. 260, 1879, s. 249, 1880, s. 255, 1881, s. 255, 1882, s. 257, 1883, s. 261, 1884, s. 240, 1885, s. 240, 1886, s. 240, 1887, s. 240, 1888, s. 240,
  17. ↑ Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1892, s. 260, 1893, s. 260, 1894, s. 260, 1895, s. 260, 1896, s. 260, 1897, s. 260, 1898, s. 315, 1899, s. 315, 1900, s. 315, 1900, s. 315
  18. ↑ Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1894, s. 243,
  19. ↑ Stanisław Grodziski, Sejm Krajowy Galicyjski 1861–1914, Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 1993, ISBN 83-7059-052-7, OCLC 830051670
  20. ↑ Wykaz Członków Sejmu Krajowego Królestwa Galicyi i Lodomeryi, tudzież Wielkiego Xięstwa Krakowskiego. 1892. Lwów 1892
  21. ↑ Swiatłomir [Stefan Zaleski ], Ciemnota Galicyi W świetle cyfr i faktów. 1772–1902. Czarna księga szkolnictwa galicyjskiego. Lwów 1904, s. 60
  22. ↑ Tomasz Dudek, Konserwatyści galicyjscy wobec kwestii ukraińskiej w okresie rządów namiestnika księcia Eustachego Sanguszki (1895–1898), „Textus et Studia” nr 2(22), 2020, s. 75
  23. ↑ Księga pamiątkowa Towarzystwa „Bratniej Pomocy” słuchaczów Politechniki we Lwowie, Lwów 1897, s. 166 – wersja elektroniczna
  24. ↑ Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1886, s. 562, 1887, s. 563,
  25. ↑ Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1879, s. 673, 1883, s. 709, 1890, s. 818–819, 1891, s. 818–819, 1892, s. 808–809, 1893, s. 808–809, 1894, s. 846–847, 1895, s. 846–847
  26. ↑ Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1890, s. 679, 1891, s. 679, 1892, s. 679, 1893, s. 679, 1894, s. 679, 1895, s. 679, 1896, s. 679, 1897, s. 679,
  27. ↑ Emil Torosiewicz Czas 1901 nr 35 z 12 lutego s. 3
  28. ↑ Śp. Emil Torosiewicz, nekrolog, „Kraj”, nr 7, 1901, str. 22
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Emil_Torosiewicz&oldid=73152479”