Eriofil

Eriofil
	; Eriofil darniowy
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	astrowce
Rodzina	astrowate
Podrodzina	Asteroideae
Rodzaj	eriofil
	Nazwa systematyczna
	Eriophyllum Lagasca; Gen. Sp. Pl. Nov. 28. Jun-Dec 1816
	Typ nomenklatoryczny
	E. staechadifolium Lagasca
Synonimy
	Actinolepis DC.; Antheropeas Rydb.; Bahia Lag.; Eremonanus I.M.Johnst.; Phialis Spreng.; Stylesia Nutt.; Trichophyllum Nutt.;
	Actinolepis DC.; Antheropeas Rydb.; Bahia Lag.; Eremonanus I.M.Johnst.; Phialis Spreng.; Stylesia Nutt.; Trichophyllum Nutt.;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Eriofil^[5]^[6] (Eriophyllum Cass.) – rodzaj roślin z rodziny astrowatych. Obejmuje 14 gatunków^[4]. Większość występuje w zachodniej części Ameryki Północnej, na obszarze od północno-zachodniego Meksyku po Kolumbię Brytyjską^[7]^[8]^[4], ale jeden gatunek (E. ambrosiodes) występuje także w północnym i środkowym Chile oraz na Archipelagu Juan Fernández^[4].

Rośliny te zasiedlają rozmaite formacje od brzegów morskich, poprzez chaparral, formacje trawiaste, po lasy, piętro alpejskie w górach i pustynie^[8]. Niektóre gatunki uprawiane są jako ozdobne^[7], w tym eriofil darniowy E. lanatum^[5]^[6].

Naukowa nazwa rodzajowa utworzona została z greckich słów erion znaczącego wełna i phyllon znaczącego liść^[8].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Pokrój: Zielne rośliny jednoroczne i byliny oraz półkrzewy i krzewy osiągające 2 m wysokości^[9]^[8]. Pędy wzniesione lub płożące i podnoszące się na końcach, rozgałęzione u nasady, na szczycie lub na całej długości^[8].
Liście: Skrętoległe, równowąskie do jajowatych lub rombowatych w zarysie^[9], całobrzegie (u roślin rocznych^[6]), ząbkowane do pierzastodzielnych (pojedynczo lub podwójnie), nagie lub owłosione, rzadko lub gęsto^[9]^[8], siedzące lub ogonkowe^[8].
Kwiaty: Zebrane w koszyczki, a te zwykle w luźne lub gęste wierzchotkowate lub wiechowate kwiatostany złożone^[9]^[6]. Okrywy są półkuliste do walcowatych^[9], o średnicy od 3 do kilkunastu mm^[8], z jednym, rzadziej dwoma rzędami listków, często gęsto owłosionymi^[9]. Dno koszyczka płaskie lub wypukłe, nagie, gładkie lub dołkowane^[8]. Brzeżne kwiaty języczkowe występują w liczbie od 4 do 15 (czasem brak ich zupełnie), są żeńskie i płodne^[8], mają barwę żółtą lub białą, na końcach języczki są całobrzegie lub płytko trójklapowe^[9]. We wnętrzu koszyczka występują zawsze żółte (cytrynowe do złocistych) kwiaty rurkowe^[9]. Są one obupłciowe i także płodne, jest ich od kilku do 300^[8]. Ich korona w dole tworzy krótką rurkę, wyżej rozszerza się lejkowato, zwieńczona jest 5 trójkątnymi łatkami^[8].
Owoce: Niełupki równowąsko-maczugowate do pryzmatycznych^[8], obłe lub 4–5-kanciaste, czarne, nagie lub z rzadka owłosione^[9]. Puchu kielichowego brak lub wykształcony w postaci kilku postrzępionych łusek^[9].

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Pozycja systematyczna

Rodzaj z rodziny astrowatych (Asteraceae), podrodziny Asteroideae i plemienia Madieae^[10].

Wykaz gatunków^[4]

Eriophyllum ambiguum A.Gray
Eriophyllum ambrosiodes (Lag.) Kuntze
Eriophyllum confertiflorum (DC.) A.Gray
Eriophyllum congdonii Brandegee
Eriophyllum jepsonii Greene
Eriophyllum lanatum (Pursh) J.Forbes – eriofil darniowy
Eriophyllum lanosum (A.Gray) A.Gray
Eriophyllum latilobum Rydb.
Eriophyllum mohavense Jeps.
Eriophyllum multicaule A.Gray
Eriophyllum nubigenum Greene ex A.Gray
Eriophyllum pringlei A.Gray
Eriophyllum staechadifolium Lag.
Eriophyllum wallacei A.Gray

Zastosowanie i uprawa[edytuj | edytuj kod]

Rośliny bywają uprawiane jako ozdobne w ogrodach bylinowych lub na dużych skalniakach. Wymagają stanowisk nasłonecznionych i suchych, z podłożem przepuszczalnym, mineralnym. Rozmnażane są za pomocą nasion lub przez podział kęp i przez sadzonki^[6].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2022-07-31] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2022-07-31] (ang.).
↑ ^a ^b Eriophyllum. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2022-07-31].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Felicia Cass.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-07-31].
↑ ^a ^b Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 79. ISBN 978-83-925110-5-2.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Beata Grabowska, Tomasz Kubala: Encyklopedia bylin tom I, A-J. Poznań: Zysk i S-ka, 2011, s. 352. ISBN 978-83-7506-845-0.
↑ ^a ^b David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 341, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m Dale E. Johnson, John S. Mooring: Eriophyllum Lagasca. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-07-31].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j K. Kubitzki (red.): The Families and Genera of Vascular Plants. Vol. VIII. Flowering Plants. Eudicots: Asterales. Berlin, Heidelberg, New York: Springer-Verlag, 2007, s. 495-496. ISBN 978-3-540-31050-1.
↑ Genus Eriophyllum Lag.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-07-31].

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2022-07-31] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2022-07-31] (ang.).

[ing-3] Eriophyllum. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2022-07-31].

[powo-4] Felicia Cass.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-07-31].

[gawrys-5] Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 79. ISBN 978-83-925110-5-2.

[grabowska-6] Beata Grabowska, Tomasz Kubala: Encyklopedia bylin tom I, A-J. Poznań: Zysk i S-ka, 2011, s. 352. ISBN 978-83-7506-845-0.

[mabb-7] David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 341, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .

[america-8] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m Dale E. Johnson, John S. Mooring: Eriophyllum Lagasca. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-07-31].

[kubitzki-9] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j K. Kubitzki (red.): The Families and Genera of Vascular Plants. Vol. VIII. Flowering Plants. Eudicots: Asterales. Berlin, Heidelberg, New York: Springer-Verlag, 2007, s. 495-496. ISBN 978-3-540-31050-1.

[grin-10] Genus Eriophyllum Lag.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-07-31].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]