Ewangeliarz Mirosława

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Karta z Ewangeliarza Mirosława

Ewangeliarz Mirosława – pisany cyrylicą manuskrypt, zawierający wybór tekstów z czterech Ewangelii, uważany za najstarszy zachowany do dzisiaj zabytek piśmiennictwa serbskiego[1]. Ewangeliarz został sporządzony najprawdopodobniej w latach 80. XII w.[1][2] na polecenie księcia Zahumla, Mirosława (brat Stefana Nemanii).

Opis zabytku[edytuj | edytuj kod]

Ewangeliarz zawiera 181 pergaminowych, zapisanych cyrylicą kart, zawierających wybór fragmentów z czterech ewangelii, ułożonych według porządku czytania w roku liturgicznym. Tekst pisany jest w dwu kolumnach, barwą czarną i brunatną, inicjały natomiast czerwoną. Ewangeliarz oprawiony jest w skórę, jednak nie jest to pierwotna, oryginalna oprawa, lecz została przełożona z innego rękopisu, najprawdopodobniej w XIV wieku[3]. Tekst przygotowany został przez dwu kopistów: jeden został zidentyfikowany przez rosyjskiego slawistę Stiepana Kulbakina jako Varsameleon, drugi natomiast w dwu miejscach (na karcie nr 178 i 181) podpisał się jako diak Grigorije[4].

Ewangeliarz zdobi 296 miniatur i inicjałów wykonanych przez diaka Grigorija. Utrzymane są one w formie romańskiej, z widocznymi wpływami bizantyjskimi[5].

Charakterystyka językowa[edytuj | edytuj kod]

Język Ewangeliarza wywodzi się z tradycji piśmiennictwa staro-cerkiewno-słowiańskiego, jednak zawiera pewne cechy, które stanowią odstępstwo od norm, udokumentowanych w najstarszych tekstach s-c-s. Chodzi tu przede wszystkim o wpływ lokalnych dialektów serbskich, jak również pewne osobliwości ortograficzne. Z tego względu Ewangeliarz Mirosława nie jest zaliczany do tzw. kanonu języka staro-cerkiewno-słowiańskiego[6]. Stanowi swoiste ogniwo przejściowe między piśmiennictwem staro-cerkiewno-słowiańskim a nowszą literaturą, kształtowaną przez autorów, pochodzących z ziem serbskich. Do cech charakterystycznych Ewangeliarza należy m.in. ortografia, uwzględniająca pisownię wyłącznie jednego jeru, czy sporadyczne stosowanie znaków dla samogłosek nosowych w miejscach, gdzie pojawienie się takiego znaku jest nieuzasadnione etymologicznie[7]. Uważa się, iż Ewangeliarz powstał jako odpis w oparciu o wcześniejszy tekst głagolicki, pochodzący z terenów obecnej Macedonii[5][2].

Współczesność[edytuj | edytuj kod]

Ewangeliarz zachował się w klasztorze Chilandar na górze Athos i w 1896 roku został sprezentowany królowi Serbii Aleksandrowi. Przechowywany jest obecnie w Muzeum Narodowym w Belgradzie. Jedna karta Ewangeliarza (nr 165), wyjęta przez Porfiriusza Uspienskiego podczas jego pobytu w Chilandarze w latach 1845–1846, przechowywana jest obecnie w Rosyjskiej Bibliotece Narodowej w Sankt Petersburgu[8].

Faksymile opublikował w 1897 roku Ljubomir Stojanović. Relacja lekcjonarza do bizantyjskiego porządku kościelnego była badana przez Williama D. Braya, a opublikowana przez Yvonne Burns w 1970 roku[9].

W roku 2005 Ewangeliarz Mirosława został wpisany na listę UNESCO Pamięć Świata[10].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b Joanna Rapacka: Dawna literatura serbska i dawna literatura chorwacka. s. 33.
  2. ↑ a b Димитрије Богдановић: Историја старе српске књижевности. s. 135.
  3. ↑ (serb.) Opis zabytku na stronie Muzeum Narodowego w Belgradzie.
  4. ↑ (serb.) Stiepan Fileki, Pisari Miroslavljevog jevanđelja.
  5. ↑ a b Mały słownik kultury dawnych Słowian. s. 236.
  6. ↑ Leszek Moszyński: Wstęp do filologii słowiańskiej. s. 108.
  7. ↑ Димитрије Богдановић: Историја старе српске књижевности. s. 54.
  8. ↑ Opis zabytku na stronie Muzeum Narodowego w Belgradzie. narodnimuzej.rs. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-10-22)]..
  9. ↑ The Old Church Slavonic Version. W: Bruce M. Metzger: The Early Versions of the New Testament. Oxford: Clarendon Press, 1977, s. 410. ISBN 0-19-826170-5. (ang.).
  10. ↑ Miroslav Gospel – Manuscript from 1180. unesco.org. [dostęp 2013-10-14]. (ang.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Słownik starożytności słowiańskich. T. 1. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1961.
  • Димитрије Богдановић: Историја старе српске књижевности. Београд: 1980, s. 135–136.
  • Marian Jakóbiec: Literatury narodów Jugosławii. W: Dzieje literatur europejskich. T. 3. Warszawa: 1991, s. 165.
  • Mały słownik kultury dawnych Słowian. pod redakcją Lecha Leciejewicza. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1988, s. 236.
  • Leszek Moszyński: Wstęp do filologii słowiańskiej. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1984, s. 108.
  • Joanna Rapacka: Dawna literatura serbska i dawna literatura chorwacka. Warszawa: 1993, s. 33.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Ewangeliarz_Mirosława&oldid=68178837”