Fryne (obraz Artura Grottgera)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Fryne
Ilustracja
Autor

Artur Grottger

Data powstania

1867

Medium

olej na płótnie

Wymiary

97 × 62 cm

Właściciel

Muzeum Książąt Czartoryskich w Krakowie

Depozyt w
Miejscowość

Puławy

Lokalizacja

Pałac Czartoryskich

Fryne – obraz olejny Artura Grottgera z 1867 roku, należący do zbiorów Muzeum Książąt Czartoryskich w Krakowie[1].

Powstał w Paryżu, w trakcie pobytu artysty w stolicy Francji, na kilka miesięcy przed jego śmiercią. Malarz podjął w nim niespotykany w dotychczasowej twórczości temat – historię Fryne, ateńskiej hetery, którą uroda ocaliła przed skazaniem na śmierć za bezbożność. Wedle antycznych przekazów, by zyskać uniewinnienie, obrońca odkrył jej piersi przed sędziami i wezwał ich do zachowania życia tak pięknej kapłanki Afrodyty[2].

Grottger zapewne zainspirował się malarstwem prezentowanym na salonie paryskim, a konkretnie głośnym obrazem Fryne przed Areopagiem (1861) Jeana Léona Gérôme, z którym zaprzyjaźnił się w Paryżu i początkowo był pod wielkim wrażeniem jego twórczości[3]. Być może podjęcie tego tematu miało na celu wpasowanie się w gusta francuskiej publiczności, by zapewnić zbyt obrazu i uniknąć niepowodzenia w sprzedaży, jak to miało miejsce w przypadku kartonu Przed posągiem Napoleona[4].

Płótno, o wymiarach 97 na 62 cm, przedstawia stojącą na tle krzewu nagą kobietę. Lewą, uniesioną ręką zasłania twarz, podczas gdy prawą zwiesza wzdłuż biodra. Do jej stóp zsuwa się czerwona szata[5].

Obraz Grottgera łączy z dziełem Gérôme pokazanie hetery całkowicie nagiej, poza tym jednak wyraźnie się od niego różni – brak postaci sędziów czy obrońcy, kobieta ma inaczej ułożone ręce, jej ciało jest przedstawione bardziej realistycznie, stoi nie w sali, lecz w plenerze, na tle krzewu, przybierającego abstrakcyjny charakter. Co więcej – dzieło nie zostało w pełni wykończone, wbrew zasadom akademizmu, brak tu, jak u Gérôme, dopracowania najdrobniejszych szczegółów, przez co sprawia wrażenie wizji szkicowej, ale i bardziej szczerej oraz intymnej[6]. Bywa też określane jako jedynie podmalowane płótno, niedokończona praca[7].

Z racji wymienionych różnic wysuwano wątpliwości co do traktowania tego płótna jako przedstawienia Fryne. Takie zdanie wyraził Antoni Potocki, uważając, że jest to studium nagiej modelki[8].

Najpewniej w tym przypadku na Grottgera większy wpływ wywarło realistyczne malarstwo francuskie, zwłaszcza obrazy Gustave’a Courberta, które również przyciągnęło jego uwagę w Paryżu[9]. Praca ta to pierwszy przykład (czy też może jeden z pierwszych przykładów) pełnego kobiecego aktu w polskim malarstwie[10].

Powstanie tego obrazu przedstawił, jako jeden z wielu epizodów życia Grottgera, Ludwik Świeżawski w swojej powieści, Dobry geniusz, tomie drugim trylogii poświęconej temu artyście[11].

Fryne była eksponowana na wystawie dzieł Grottgera w Pałacu Sztuki krakowskiego Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w 1988 roku[12]. W 2007 roku, wraz z siedemnastoma innymi obrazami ze zbiorów Muzeum Książąt Czartoryskich, zostało przekazane jako depozyt do Pałacu Czartoryskich w Puławach[13]. Trzy lata później Fryne znalazła się wśród obiektów prezentowanych na wystawie „Amor Polonus, czyli miłość Polaków” w Oranżerii Muzeum Pałacu w Wilanowie[14].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Czapska-Michalik 2007 ↓, s. 33.
  2. ↑ Bieżuńska-Małowist 1993 ↓, s. 106; Kokoska 2015 ↓, s. 9.
  3. ↑ Puciata-Pawłowska 1962 ↓, s. 173Czapska-Michalik 2007 ↓, s. 64;; Kokoska 2015 ↓, s. 9.
  4. ↑ Potocki 1907 ↓, s. 204; Czapska-Michalik 2007 ↓, s. 93.
  5. ↑ Puciata-Pawłowska 1962 ↓, s. 173; Dobrowolski 1970 ↓, s. 25Czapska-Michalik 2007 ↓, s. 33;.
  6. ↑ Potocki 1907 ↓, s. 204; Puciata-Pawłowska 1962 ↓, s. 173; Dobrowolski 1970 ↓, s. 25; Kokoska 2015 ↓, s. 9.
  7. ↑ Potocki 1907 ↓, s. 204; Bołoz Antoniewicz 1910 ↓, s. 418.
  8. ↑ Potocki 1907 ↓, s. 204. Podobne zdanie wyrażają – Bołoz Antoniewicz 1910 ↓, s. 418 (tytuł poprzedzony skrótem „tzw.”); Gołubiew i Król 1988 ↓, s. 6 (przy tytule znak zapytania).
  9. ↑ Bołoz Antoniewicz 1910 ↓, s. 418; Dobrowolski 1970 ↓, s. 25.
  10. ↑ Kokoska 2015 ↓, s. 9.
  11. ↑ Świeżawski 1975 ↓, s. 373, 374–376.
  12. ↑ Gołubiew i Król 1988 ↓, s. 6.
  13. ↑ Dziennik Wschodni.pl ↓, ¶ „Prace pochodzą głównie z...”.
  14. ↑ Dzieje.pl ↓, ¶ „W części poświęconej...”.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Amor Polonus, czyli miłość Polaków. dzieje.pl, 2010-03-19. [dostęp 2020-08-21]. (pol.).
  • Iza Bieżuńska-Małowist: Kobiety antyku. Talenty, ambicje, namiętności. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1993. ISBN 83-01-11054-6.
  • Jan Bołoz Antoniewicz: Grottger. Lwów: E. Wende i Spółka Warszawa, nakład księgarni H. Altenberga Lwów, 1910.
  • Magdalena Czapska-Michalik: Artur Grottger 1837 – 1867. Warszawa: Wydawnictwo Edipesse Polska, 2007. ISBN 978-83-7477-209-9.
  • Tadeusz Dobrowolski: Artur Grottger. Kraków: Polska Akademia Nauk, 1970, seria: Nauka dla wszystkich, nr 121.
  • Grottger zawiśnie u księżnej. [w:] Dziennik Wschodni.pl [on-line]. 2007-01-16. [dostęp 2016-07-22]. (pol.).
  • Barbara Kokoska: Akt w malarstwie polskim. Ożarów Mazowiecki: Firma Księgarska Oleksiejuk, 2015. ISBN 978-83-274-2929-2.
  • Zofia Gołubiew, Anna Król: Spis dzieł Artura Grottgera eksponowanych na wystawie monograficznej w Pałacu Sztuki Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie marzec – maj 1988. Kraków: 1988.
  • Antoni Potocki: Grottger. Lwów: E. Wende i Spółka Warszawa, nakład księgarni H. Altenberga Lwów, 1907.
  • Jadwiga Puciata-Pawłowska: Artur Grottger. Toruń: Towarzystwo Naukowe w Toruniu, 1962, seria: Prace Wydziału Filologiczno-Filozoficznego, tom XII, z. 3..
  • Ludwik Świeżawski: Dobry geniusz. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie, 1975.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Fryne_(obraz_Artura_Grottgera)&oldid=65547105”