Gabriela Porębina

Gabriela Olak-Porębina

Data urodzenia	8 lutego 1927
Data i miejsce śmierci	23 czerwca 1996 Sosnowiec
profesor nauk humanistycznych
Specjalność: historia literatury rosyjskiej, literatura rosyjska XX w.
Alma Mater	Uniwersytet Jagielloński
Doktorat	1955
Profesura	1979
Nauczyciel akademicki
Uczelnia	Uniwersytet Gdański Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Uniwersytet Śląski w Katowicach

Gabriela Porębina, również Olak-Porębina (ur. 8 lutego 1927, zm. 23 czerwca 1996 w Sosnowcu), żona Stanisława Poręby – polska filolog, rusycystka, historyk literatury rosyjskiej XX wieku, organizator życia naukowego. Profesor zwyczajny Uniwersytetu Śląskiego.

Biografia naukowa

Absolwentka Katedry Historii Literatury Rosyjskiej Uniwersytetu Jagiellońskiego (1951). Uczennica Kazimierza Wyki. Pracę na UJ rozpoczęła już w roku 1949. Doktorat (praca kandydacka na temat Powieści Wandy Wasilewskiej, ros. Романы Ванды Василевской) obroniła w Państwowym Instytucie Pedagogicznym im. Aleksandra Hercena w Leningradzie w roku 1955.

Najwyraźniej ani materiał, ani też sposób jego ujęcia nie satysfakcjonowały Autorki, nigdy bowiem nie opublikowała żadnego fragmentu tej pracy; osoba i twórczość Wasilewskiej nie były tematem żadnej publikacji Pani Profesor.

Była pierwszym docentem-rusycystą, wyhabilitowanym w macierzystym Uniwersytecie Jagiellońskim (1964, stopień naukowy otrzymała w roku 1965) (na podstawie dysertacji Aleksander Woronski. Poglądy estetyczne i krytycznoliterackie. 1921–1928). Była jednym z twórców rusycystyki na Uniwersytecie Gdańskim, dokąd przeniosła się w roku 1969, i na Uniwersytecie Śląskim, z którym związała się na stałe w roku 1974; w latach 1973–1975 wykładała też na Uniwersytecie w Poznaniu. Na UŚ kierowała Zakładem Filologii Rosyjskiej, a od 1975 roku – nowo powstałym Instytutem Filologii Rosyjskiej (do 1984) i działającym w jego ramach Zakładem Historii Literatury Rosyjskiej, była inicjatorem powołania i redaktorem 15. pierwszych tomów uznanej w środowisku historyków literatury rosyjskiej serii wydawniczej „Rusycystyczne Studia Literaturoznawcze”. We współautorstwie z mężem Stanisławem napisała pierwszy polski podręcznik akademicki do historii literatury rosyjskiej całego okresu sowieckiego.

Upamiętnienie

• Czas wielkiej przemiany. Studia o literaturze rosyjskiej XX wieku. Piotr Fast (red.), Anna Skotnicka-Maj (red.). Katowice: „Śląsk”, 1995 [dedykacja: „Pani Profesor Gabrieli Porębinie – uczniowie i współpracownicy”].brak strony w książce
• Piotr Fast: Profesor Gabriela Porębina – przewodnik czy współwędrowiec?. W: Idee i poetyki. Ze studiów nad literaturą rosyjską. Tom upamiętniający 25-lecie istnienia Zakładu Historii Literatury Rosyjskiej. Barbara Stempczyńska (red.). Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2002, s. 11–17.

Ocena

Bez Jej studiów nasza dzisiejsza wiedza rusycystyczna byłaby znacznie uboższa. Mimo że Jej przywiązanie do zagadnień kultury oficjalnej budziło sprzeciw wielu Kolegów, [...] Jej prace nigdy nie były poświęcone mało znaczącym czy drugorzędnym sprawom literatury. I jeśli przy wyborze obiektu analizy niejednokrotnie powodowała się sympatiami ideologicznymi, to nigdy nie określały one Jej postawy poznawczej, nie zaciemniały obrazu prawdy, nie zwodziły na manowce politycznej apologetyki.

Publikacje

Spis publikacji za lata 1960–1994 zamieszczony jest w książce Czas wielkiej przemiany. Studia o literaturze rosyjskiej XX wieku. Piotr Fast (red.), Anna Skotnicka-Maj (red.). Katowice: „Śląsk”, 1995, s. 153–158.

Książki

• Aleksander Woronski. Poglądy estetyczne i krytycznoliterackie (1921–1928) (1964).
• Rosyjska powieść radziecka lat 1917–1932 (1966).
• Rosyjska powieść radziecka lat 1932–1941, cz. 1–2 (1970).
• Twórczość Dymitra Furmanowa w literaturoznawstwie radzieckim. Z zagadnień rozwoju metodologii badań historycznoliterackich (1978).
• Od proletkultu do realizmu socjalistycznego. Węzłowe problemy literatury radzieckiej okresu międzywojennego (1989).
• Historia literatury rosyjskiej 1917–1991 (współautor: Stanisław Poręba, 1994; 1996).

Redakcja książek

• Antologia poezji rosyjskiej, cz. 1: Od Kantemira do Rylejewa (1972), cz. 2: Od Odojewskiego do Chlebnikowa (1974).
• „Rusycystyczne Studia Literaturoznawcze” [RSL], t. 1–2 (1977).
• Antologia rosyjskiej poezji radzieckiej lat 1917–1941 (1978).
• Radziecka metodologia badań filologicznych po roku 1945, t. 1: Literaturoznawstwo (1978).
• Z zagadnień rozwoju poetyki prozy rosyjskiej [RSL, t. 3] (1979).
• Literatura radziecka wobec idei rewolucyjnych (1979).
• Antologia rosyjskiej poezji radzieckiej lat 1941–1977 (1979).
• Organizacja świata przedstawionego w dziele literackim [RSL, t. 4] (1980).
• Idea pracy w literaturze rosyjskiej (1980).
• Zagadnienia gatunków literackich [RSL, t. 5] (1981).
• Fabuła w dziele literackim [RSL, t. 6] (1982).
• Biografia literacka [RSL, t. 7] (1983).
• Rosyjska poezja radziecka. Antologia (1986).
• Retoryka, perswazja, ideologia [RSL, t. 8] (1986).
• Problematyka realizmu w rosyjskiej literaturze radzieckiej [RSL, t. 9] (1986).
• Małe formy literackie [RSL, t. 10] (1987).
• Poetyka i ideologia w literaturze rosyjskiej [RSL, t. 11] (1987).
• Współczesna literatura radziecka z perspektywy trzydziestolecia (1956–1986) [RSL, t. 12] (1988).
• Wartości i wartościowanie w literaturze [RSL, t. 13] (1989).
• Przełomowe okresy literackie [RSL, t. 14] (1990).
• Literatura a „pieriestrojka” [RSL, t. 15] (1991).

Linki zewnętrzne

Prof. dr hab. Gabriela Olak-Porębina, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI PIB) [dostęp 2012-01-19] .