Giovanni Girolamo Kapsperger
| |
| Imię i nazwisko |
Giovanni Girolamo (Johann Hieronymus) Kapsperger (Kapsberger) |
|---|---|
| Pseudonim |
Il Tedesco della Tiorba |
| Data i miejsce urodzenia | |
| Pochodzenie | |
| Data i miejsce śmierci | |
| Instrumenty | |
| Gatunki | |
| Zawód | |
Giovanni Girolamo Kapsperger[1], także Johann Hieronymus[2][3], błędnie Kapsberger[1], pseudonim Il Tedesco della Tiorba[1] (ur. ok. 1580 w Wenecji, zm. 17 stycznia 1651 w Rzymie) – włoski kompozytor pochodzenia austriackiego, wirtuoz gry na instrumentach szarpanych[1].
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Jego ojciec był niemieckim żołnierzem stacjonującym w Wenecji[3]. Tam też Giovanni Girolamo otrzymał prawdopodobnie edukację[1]. Około 1605 roku pojawił w Rzymie, będąc już wówczas wirtuozem gry na lutni i chitarrone, mając już też na koncie wydany w Wenecji zbiór kompozycji[1]. Wymieniany w dziełach współczesnych i wysoko ceniony jako wykonawca[1]. Athanasius Kircher stawiał go na równi z Monteverdim[1]. Przyjaźnił się z wieloma znanymi artystami swojego czasu, m.in. poetą Giulio Rospigliosim (późniejszym papieżem Klemensem IX)[3]. W swoim domu w Rzymie zorganizował rodzaj akademii, gdzie odbywały się koncerty i dyskutowano nad zagadnieniami sztuki i nauki[1][2]. Związany z rodem Barberinich, otoczony był patronatem przez papieża Urbana VIII[1][2].
Twórczość[edytuj | edytuj kod]
Duże znaczenie historyczne mają jego utwory solowe na instrumenty szarpane[1]. Był jednym z pierwszych muzyków tworzących kompozycje na chitarrone i wprowadził wiele nowych rozwiązań technicznych, m.in. ustawienie prawej ręki polegające na oparciu czwartego palca o pudło rezonansowe, powiększył też liczbę chórów, umożliwiając wygranie na strunach burdonowych pełnej skali chromatycznej[1]. Wiele jego kompozycji, jak też podręcznik gry na instrumentach szarpanych pt. Il Kapsperger della Musica. Dialogo, nie zachowały się[1][3].
Ważniejsze kompozycje[edytuj | edytuj kod]
(na podstawie materiałów źródłowych[1][2])
Utwory instrumentalne
- Libro I d’intavolatura di chitarrone (Wenecja 1604)
- Libro I d’intavolatura di lauto (Rzym 1611)
- Libro II d’intavolatura di chitarrone (Rzym 1616, zaginione)
- Libro III d’intavolatura di chitarrone (Rzym 1626)
- Libro IV d’intavolatura di chitarrone (Rzym 1640)
- Libro I di sinfonie na 4 instrumenty i basso continuo (Rzym 1615)
- Libro primo de balli, gagliarde et correnti na 4 instrumenty i basso continuo (Rzym 1615)
- Capricci a due stromenti na teorbę i tiorbino (Rzym 1617, zaginione)
- Libro II d’intavolatura di lauto (Rzym 1623, zaginione)
Utwory wokalne
Religijne
- Libro I di mottetti passeggiati na głos i basso continuo (Rzym 1612)
- Cantiones sacrae na 3–6 głosów i basso continuo (Rzym 1628)
- Modulatus sacri diminutis voculis concinnati na głos i basso continuo (Rzym 1630)
- I pastori di Bettelemme na 6 głosów i basso continuo (Rzym 1630)
- Missae Urbanae na 4, 5, 8 głosów i basso continuo (Rzym 1631)
- Litaniae Deiparae Virginis na 4, 6, 8 głosów i basso continuo (Rzym 1632)
Świeckie
- Libro I de madrigali na 5 głosów i basso continuo (Rzym 1605)
- Libro I di villanelle na 1–3 głosy i basso continuo (Rzym 1611)
- Libro I di arie passeggiate na głos i basso continuo (Rzym 1612)
- kantata Maggio (Florencja 1612, zaginiona)
- Libro II di villanelle na 1–3 głosy i basso continuo (Rzym 1619)
- Libro III di villanelle na 1–3 głosy i basso continuo (Rzym 1619)
- Libro IV di villanelle na 1–3 głosy i basso continuo (Rzym 1623)
- Libro II di arie passeggiate na 1–2 głosy i basso continuo (Rzym 1623)
- Poematia et carmina liber I na głos i basso continuo (Rzym 1623)
- kantata weselna Coro musicale na 1–5 głosów, instrumenty i basso continuo (Rzym 1627)
- Epitalamio (...) recitativo a piu voci (Rzym 1628, zaginione)
- Libro V di villanelle (Rzym 1630, zaginione)
- Libro III di arie passeggiate (Rzym 1630, zaginione)
- Libro VI di villanelle (Rzym 1632, zaginione)
- Poematia et carmina liber II (Rzym 1633, zaginione)
Utwory sceniczne
- Apotheosis sive Consecratio SS Ignatii et Francisci Xaverii, wystawione z okazji kanonizacji Ignacego Loyoli (Rzym 1622)
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n Encyklopedia Muzyczna PWM. T. 5. Część biograficzna klł. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1997, s. 25–26. ISBN 83-224-3303-4.
- ↑ a b c d Baker’s Biographical Dictionary of Musicians. T. Volume 3 Haar–Levi. New York: Schirmer Books, 2001, s. 1820. ISBN 978-0-02-865528-4.
- ↑ a b c d Companion to Baroque Music. edited by Julie Anne Sadie. Berkeley: University of California Press, 1998, s. 63–64. ISBN 0-520-21414-5.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Giovanni Girolamo Kapsperger – twórczość tego autora dostępna w bibliotece cyfrowej International Music Score Library Project