Piwniczna-Zdrój (gmina)
| gmina miejsko-wiejska | |||||
 Urząd Miasta i Gminy w Piwnicznej-Zdroju | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||
| Powiat | |||||
| TERC |
1210133 | ||||
| Siedziba | |||||
| Burmistrz |
Tomasz Michałowski | ||||
| Powierzchnia |
126,7 km² | ||||
| Populacja (30.06.2016) • liczba ludności |
| ||||
| • gęstość |
84,3 os./km² | ||||
| Nr kierunkowy |
18 | ||||
| Tablice rejestracyjne |
KNS | ||||
Adres urzędu: Rynek 2033-350 Piwniczna-Zdrój | |||||
| Szczegółowy podział administracyjny | |||||
| |||||
Położenie na mapie powiatu
| |||||
| 49°26′07″N 20°42′41″E/49,435278 20,711389 | |||||
| Strona internetowa | |||||
| Biuletyn Informacji Publicznej | |||||
Piwniczna-Zdrój (do końca 2001 gmina Piwniczna) – gmina miejsko-wiejska w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie nowosądeckim. W latach 1975–1998 gmina administracyjnie należała do województwa nowosądeckiego. Siedzibą gminy jest Piwniczna-Zdrój.
Sąsiaduje z gminami Łabowa, Muszyna, Nawojowa, Rytro, Szczawnica oraz ze Słowacją.
Geografia[edytuj | edytuj kod]
Gmina Piwniczna-Zdrój leży w południowej części powiatu, wzdłuż rzeki Poprad.
Gmina posiada obszar 126,7 km², w tym: użytki rolne 30%, użytki leśne 65%. Stanowi to 8,17% powierzchni powiatu.
Sołectwa[edytuj | edytuj kod]
Głębokie, Kokuszka, Łomnica-Zdrój, Młodów, Wierchomla Mała, Wierchomla Wielka, Zubrzyk oraz miasto Piwniczna-Zdrój.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Miasto Piwniczna zostało lokowane w dniu 1 lipca 1348 roku na prawie magdeburskim przez Kazimierza Wielkiego „na surowym korzeniu” po obu stronach rzeki Poprad w miejscu zwanym „Piwniczną Szyją”. Organizacją nowego miasta zajął się mieszczanin nowosądecki Hanko, który równocześnie był pierwszym dziedzicznym wójtem Piwnicznej. Nadawca praw miejskich nie określił dokładnie obszaru przeznaczonego na lokalizację i nie wymienił ilości łanów, wspomniał tylko, że oddaje do dyspozycji zasadźcy przestrzeń leżącą między wioskami: Młodowem, Głębokiem, Łomnicą i Nartem (nazwa obecnie nie funkcjonująca, przypuszczalnie jest to teren w okolicy Mniszka).
Gmina zbiorowa Piwniczna została utworzona 1 sierpnia 1934 w powiecie nowosądeckim w woj. krakowskim z dotychczasowych jednostkowych gmin wiejskich: Kokuszka, Łomnica-Zdrój, Młodów, Obłazy Ryterskie, Roztoka Ryterska, Rytro, Sucha Struga, Wierchomla Mała, Wierchomla Wielka i Zubrzyk[2].
W 1939 roku do gminy wcielono anektowany w 1938 roku fragment czechosłowackiej doliny Popradu, obejmującej skrawek wsi Mniszek nad Popradem[3].
W czasie II wojny światowej w GG, w dystrykcie krakowskim.
Po wojnie powrócono do stanu sprzed wojny. Według stanu z dnia 1 lipca 1952 roku gmina składała się z 10 gromad: Kokuszka, Łomnica-Zdrój, Młodów, Obłazy Ryterskie, Roztoka Ryterska, Rytro, Sucha Struga, Wierchomla Mała, Wierchomla Wielka i Zubrzyk[4]. Gmina została zniesiona 29 września 1954 roku wraz z reformą wprowadzającą gromady w miejsce gmin[5], a jej obszar podzielono na gromady[6]:
- Łomnica Zdrój (Łomnica Zdrój, Wierchomla Mała, Wierchomla Wielka),
- Piwniczna (Kokuszka, Młodów).
- Rytro (Rytro, Obłazy Ryterskie, Roztoka Ryterska, Sucha Struga).
- Żegiestów (Zubrzyk).
Gminę Piwniczna reaktywowano 1 stycznia 1973 roku w powiecie nowosądeckim w woj. krakowskim o identycznym obszarze (11 sołectw = 10 gromad sprzed 1954 + Głębokie, do 1954 w granicach Piwnicznej[7])[8][9].
1 czerwca 1975 gmina znalazła się w nowo utworzonym woj. nowosądeckim[10].
1 stycznia miasto i gminę wiejską Piwniczna połączono w jedną gminę miejsko-wiejską Piwniczna[11].
30 grudnia 1994 z gminy Piwniczna wyodrębniono nową gminę Rytro (Rytro, Obłazy Ryterskie, Roztoka Ryterska, Sucha Struga) w granicach dawnej gromady Rytro[12].
1 stycznia 2002 nazwę zarówno gminy jak i miata zmieniono z Piwniczna na Piwniczna-Zdrój[13].
Demografia[edytuj | edytuj kod]
- Piramida wieku mieszkańców gminy Piwniczna-Zdrój w 2014 roku[1].
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
- Zabytki Piwnicznej-Zdroju.
- Drewniana, greckokatolicka cerkiew w Wierchomli zbudowana w 1821 roku. Obecnie nosi wezwanie Michała Archanioła. Posiada konstrukcję zrębową i jest obita gontem. Dach kryty blachą wieńczą cebulaste wieżyczki. Wewnątrz ikonostas z drugiej połowy XIX wieku.
- Murowana greckokatolicka cerkiew pw. Św. Łukasza w Zubrzyku z 1875 roku. Wyposażenie cerkwi pochodzi z XVIII i XIX wieku. Nad nawą, prezbiterium i wieżą umieszczone są blaszane sygnaturki i hełmy z pozornymi latarniami. Obecnie jest użytkowana jako kościół rzymskokatolicki.
Kultura[edytuj | edytuj kod]
Zespoły artystyczne:
- Zespoły taneczne „Walentynki” i „Biało-Czarne” z Piwnicznej,
- Grupa Śpiewacza Kobiet z Młodowa,
- Kwintet mandolinowyz Piwnicznej,
- Regionalny Zespół „Dolina Popradu”,
- Orkiestra Dęta OSP z Piwnicznej.
Turystyka[edytuj | edytuj kod]
Najbardziej rozpowszechnioną dyscypliną sportów zimowych na terenie gminy jest narciarstwo. Działa tutaj wiele wyciągów narciarskich (10 w Wierchomli Małej i 10 w Suchej Dolinie-Kosarzyskach).
W Wierchomli organizowane są cykliczne imprezy sportowe – narciarskie, rowerowe oraz wyścigi psich zaprzęgów. Jest tam też – zbudowana jako pierwsza w Polsce – profesjonalna trasa downhillowa.
Amatorom pieszych wędrówek gmina proponuje się gęstą sieć szlaków turystycznych. Popularna staje się górska turystyka konna i kajakarstwo górskie. Atrakcją turystyczną jest też spływ łodziami Doliną Popradu do Rytra.
Uzdrowisko[edytuj | edytuj kod]
Największym bogactwem naturalnym regionu są wody mineralne. W okolicach Piwnicznej-Zdroju występują szczawy wodorowowęglanowo-wapniowo-magnezowo-sodowe, w Wierchomli szczawy wodorowęglanowo-wapniowo-magnezowo-żelaziste. Źródła wód mineralnych występują także w Młodowie. Wykorzystywane są one w leczeniu choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy, nadkwaśnym nieżycie żołądka i stanach zapalnych jelit. Wspomagają też leczenie cukrzycy i stanów zapalnych trzustki.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Gmina Piwniczna-Zdrój w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-03-15], liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ Dz.U. z 1934 r. nr 69, poz. 642
- ↑ Dz.U. z 1938 r. nr 87, poz. 585
- ↑ Wykaz Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 r., PRL, GUS, Warszawa
- ↑ Dz.U. z 1954 r. nr 43, poz. 191
- ↑ Uchwała Nr 27/IV/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 6 października 1954 r. w sprawie podziału na gromady powiatu nowotarskiego; w ramach Zarządzenia Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 17 listopada 1954 r. w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 4 października 1954 r., dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 29 listopada 1954 r., Nr. 11, Poz. 50)
- ↑ Uchwała Nr 16/IV/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 6 października 1954 r. w sprawie zmiany granic niektórych miast w województwie krakowskim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 29 listopada 1954 r., Nr. 11, Poz. 50)
- ↑ Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 312
- ↑ Uchwała Nr XVIII/92/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 6 grudnia 1972 w sprawie utworzenia gmin w województwie krakowskim oraz ustalenia siedzib gminnych rad narodowych (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 8 grudnia 1972 Nr 18, poz. 268).
- ↑ Dz.U. z 1975 r. nr 17, poz. 92
- ↑ Dz.U. z 1991 r. nr 87, poz. 397
- ↑ Dz.U. z 1994 r. nr 132, poz. 671
- ↑ Dz.U. z 2001 r. nr 116, poz. 1241
- Siedziba gminy: Piwniczna-Zdrój
| Miasto | |
|---|---|
| Części miasta |
|
| Wsie | |
| Kolonia | |
| Części wsi |
|
| Część kolonii |
|
| Nieoficjalna część miasta |
