Gołąbek ciemniejący

Gołąbek ciemniejący
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	gołąbkowce
Rodzina	gołąbkowate
Rodzaj	gołąbek
Gatunek	gołąbek ciemniejący
	Nazwa systematyczna
	Russula livescens (Batsch) Bataille; Fl. Monogr. Astérosporales: 76 (1908)

Gołąbek ciemniejący (Russula livescens (Batsch) Bataille) – gatunek grzybów należący do rodziny gołąbkowatych (Russulaceae)^[1].

Systematyka i nazewnictwo[edytuj | edytuj kod]

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Russula, Russulaceae, Russulales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy opisał go w 1786 r. August Johann Georg Karl Batsch, nadając mu nazwę Agaricus livescens. W 1908 r. Frédéric Bataille przeniósł go do rodzaju Russula^[1].

Polską nazwę nadała Alina Skirgiełło w 1991 r.^[2]

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Kapelusz

Średnica 4–7 cm, wypukły z podwiniętym i prostym brzegiem, później płaskowypukły, na koniec z zagłębionym środkiem i klapowanym brzegiem. Brzeg krótko prążkowany. Powierzchnia szarawobrązowa, od sepii do brązowoochrowej, ciemniejsza w centrum. Skórka w stanie wilgotnym tłusta, później błyszcząca, dająca się oddzielić na ponad jednej trzeciej promienia lub nawet prawie do środka, pod lupą drobno chropowata, gładka lub drobno prążkowana z drobnymi ciemniejszymi płatkami lub promienistą chropowatością^[3].

Blaszki

Dość gęste lub średnio gęste, cienkie, czasem nierówne, rozwidlone i zespolone w pobliżu trzonu, często o nieregularnym wyglądzie, miejscami nieco ostre i zakrzywione i prawie tępe na końcu, dość szerokie (4–9 mm), początkowo białe lub kremowobiałe, następnie brudnoszarawe, czasami z brązowymi lub rdzawymi plamami, zwłaszcza na krawędziach^[3].

Trzon

Wysokość 2,5–4 cm, grubość 0,7–1,7 cm, mocny, a nawet twardy, czasem nieco rozszerzony pod blaszkami lub nieco pogrubiony u dołu, ale najczęściej cylindryczny, początkowo pełny, potem nieregularnie komorowaty. Powierzchnia biała lub biaława, czasem lekko brudnoszarawa i często nabiegła brązowo lub czerwono, zazwyczaj w dolnej części, pod blaszkami lekko oprószona, w innych miejscach drobno chropowata^[3].

Miąższ

Mniej lub bardziej zwarty, dość cienki, początkowo biały, później w trzonie szarzejący lub brązowiejący. Zapach zazwyczaj owocowy, smak łagodny, słodkawy, ani nie mdlący, ani cierpki. W silnych zasadach i w amoniaku szczyt trzonu barwi się na czerwono^[3].

Wysyp zarodników

Kremowy, zazwyczaj bardzo jasny^[4].

Cechy mikroskopowe

Podstawki 30–52 × 8,5–11 µm. Bazydiospory 6,5–8,5 × 5–6,7 μm, odwrotnie jajowate, ornamentowane krótkimi, ziarnistymi grzebieniami i nieco siateczkowate, z pojedynczymi, niskimi brodawkami. Cystydy wrzecionowate, 70–9 × 7–11 µm, z długim i w kilku miejscach na szczycie rozdętym kończykiem, wyraźnie reagujące z sulfowaniliną^[4].

Występowanie i siedlisko[edytuj | edytuj kod]

Występuje w Ameryce Południowej, Europie i Azji. Najwięcej stanowisk podano w Europie. Znany z niewielu stanowisk^[5]. W Polsce do 2003 r. podano 4 stanowiska^[2], w późniejszych latach podano następne^[6]. Na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski ma status I – gatunek o nieokreślonym zagrożeniu^[7].

Naziemny grzyb mykoryzowy występujący w lasach liściastych i mieszanych z sosnami, szczególnie na lekko wilgotnych obszarach trawiastych, wzdłuż dróg^[3].

Grzyb jadalny^[2].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ ^a ^b ^c Index Fungorum [online] [dostęp 2024-02-27] (ang.).
↑ ^a ^b ^c WładysławW. Wojewoda WładysławW., Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 605, ISBN 83-89648-09-1 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e H.H. Romagnesi H.H., Les Russules d’Europe et d’Afrique du Nord, 1967, s. 1–998 .
↑ ^a ^b AlinaA. Skirgiełło AlinaA., Gołąbek (Russula). Grzyby (Mycota). Podstawczaki (Basidiomycetes), gołąbkowce (Russulales), gołąbkowate (Russulaceae), Warszawa-Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1998, ISBN 83-01-09137-1 .
↑ Występowanie Russula livescens na świecie (mapa) [online], gbif.org [dostęp 2024-02-27] (ang.).
↑ Grzyby makroskopijne Polski w literaturze mikologicznej [online], grzyby.pl [dostęp 2024-02-27] (pol.).
↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Czerwona lista roślin i grzybów Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, PAN, 2006, s. 67, ISBN 83-89648-38-5 .

[if-1] Index Fungorum [online] [dostęp 2024-02-27] (ang.).

[check-2] WładysławW. Wojewoda WładysławW., Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 605, ISBN 83-89648-09-1 .

[myco-3] H.H. Romagnesi H.H., Les Russules d’Europe et d’Afrique du Nord, 1967, s. 1–998 .

[rus-4] AlinaA. Skirgiełło AlinaA., Gołąbek (Russula). Grzyby (Mycota). Podstawczaki (Basidiomycetes), gołąbkowce (Russulales), gołąbkowate (Russulaceae), Warszawa-Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1998, ISBN 83-01-09137-1 .

[gbif-5] Występowanie Russula livescens na świecie (mapa) [online], gbif.org [dostęp 2024-02-27] (ang.).

[lit-6] Grzyby makroskopijne Polski w literaturze mikologicznej [online], grzyby.pl [dostęp 2024-02-27] (pol.).

[mirek-7] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Czerwona lista roślin i grzybów Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, PAN, 2006, s. 67, ISBN 83-89648-38-5 .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]