Godło wymowne
Godło wymowne („mówiące”) (fr. type parlant) – w numizmatyce antycznej rodzaj wizerunkowego oznaczenia stemplem wskazujący domyślnie emitenta monety.
Stosowane głównie w starożytnym mennictwie greckim, wyrażało się w skojarzeniach rzeczowych mających wskazywać miejsce emitowania monet opatrzonych odpowiednim wyobrażeniem. Wykorzystywało przy tym analogie odnoszące się do nazwy miasta-polis wypuszczającego monetę[1] i często łączyło się z jego nazwą na zasadzie gry słów. Dodatkowo mogło zawierać skojarzenia ekonomiczne (np. Rodos, Trapezunt) lub odnoszące się do patronującego i lokalnie czczonego bóstwa[2]. Godło tego rodzaju określane było przez Greków jako parásemon (παράσημον)[3].
Do wyróżniających się w tej kategorii należały:
- Ankona – z wyobrażeniem łokcia (ankon), jako nawiązanie do miejscowego załomu morskiego wybrzeża[1]
- Fokaja – z podobizną foki (phoke), częstej w pobliskim akwenie morskim[1][3]
- Himera – z wizerunkiem koguta zwiastującego pianiem początek dnia (himera)[4]
- Klazomenaj – z wyobrażeniem łabędzia zamieszkującego okoliczne bagna, przez nawiązanie do jego okrzyku (klazo)[5]
- Leontini – z wyobrażeniem głowy lwa (leon), atrybutu patronującego miastu Apollina[6]
- Melos – z podobizną melona (melon), rozpowszechnionej uprawy miejscowej[7][8][1]
- Posejdonia – z wyobrażeniem postaci Posejdona jako bóstwa patronującego[9]
- Rodos – z wyobrażeniem kwiatu róży (rodion) uprawianej masowo jako ceniony artykuł eksportowy (olejek)[10][11][12]
- Samos – z wizerunkiem dziobu miejscowego typu galery (samaina)[5]
- Selinunt – z podobizną liścia dzikiego selera (selinon), rośliny porastającej malaryczne mokradła rzeki Selinus[13][14][12]
- Side – z wyobrażeniem owocu granatu (side), typowego dla okolic miasta[15][16]
- Trapezunt – z wyobrażeniem stołu (trapezous), nawiązującego do kształtu pobliskiej góry lub do działalności miejscowych bankierów (trapezytów)[17]
Osobną grupę godeł wymownych stanowiły emblematy nie nawiązujące domyślnie, lecz przedstawiające bóstwo, które wprost łączyło się imiennie z nazwą miejscową. Oprócz Posejdonii były typowe dla:
- lukańskiej Heraklei – z przedstawieniem Heraklesa duszącego lwa nemejskiego[18];
- sycylijskiej Kamariny – z wyobrażeniem unoszonej przez łabędzia nimfy Kamariny[19][4];
- krymskiego Pantikapajonu – z podobizną głowy Pana[20];
- bruttyjskiej Teriny – z wizerunkiem głowy miejscowej boginki Teriny[21].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d Chamberlain 1965 ↓, s. 171.
- ↑ Krzyżanowska 1982 ↓, s. 238.
- ↑ a b Babelon 1970 ↓, s. 36.
- ↑ a b Babelon 1970 ↓, s. 59.
- ↑ a b Babelon 1970 ↓, s. 52.
- ↑ Szemiothowa 1951 ↓, s. 51.
- ↑ Babelon 1970 ↓, s. 37, 52.
- ↑ Szemiothowa 1951 ↓, s. 38.
- ↑ Szemiothowa 1951 ↓, s. 62.
- ↑ Szemiothowa 1951 ↓, s. 20.
- ↑ Babelon 1970 ↓, s. 37, 55.
- ↑ a b Rachet 2006 ↓, s. 254.
- ↑ Babelon 1970 ↓, s. 37-38, 59.
- ↑ Szemiothowa 1951 ↓, s. 52.
- ↑ Szemiothowa 1951 ↓, s. 22.
- ↑ Babelon 1970 ↓, s. 37.
- ↑ Babelon 1970 ↓, s. 37, 54.
- ↑ Schulz 1972 ↓, s. 33, 62.
- ↑ Schulz 1972 ↓, s. 27, 61.
- ↑ Babelon 1970 ↓, s. 54.
- ↑ Schulz 1972 ↓, s. 23, 60.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Jean Babelon: La Numismatique antique. Paris: Presses Universitaires de France, 1970.
- C.C. Chamberlain: Guide to Numismatics. London: English Universities Press, 1965.
- Anna Szemiothowa: Numizmatyka starożytna. Warszawa: Muzeum Narodowe w Warszawie, 1951.
- Guy Rachet: Słownik cywilizacji greckiej. Katowice: Wydawnictwo „Książnica”, 2006.
- Griechische Münzen der klassischen Zeit. (red. Sabine Schultz). Leipzig: Insel Verlag, 1972.
- Aleksandra Krzyżanowska: Numizmatyka grecka. W: Vademecum historyka starożytnej Grecji i Rzymu. T. 1. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1982.