Grupa 9 Grafików
| Państwo | |
|---|---|
| Siedziba | |
| Data założenia |
1947 |
| Zakończenie działalności |
1960 |
| Rodzaj stowarzyszenia |
artystyczne |
| Status |
historyczne |
| Zasięg | |
| Przewodnicząca |
Grupa 9 Grafików – krakowskie ugrupowanie artystyczne, działające w latach 1947–1960.
Historia i profil[edytuj | edytuj kod]
Było to pierwsze polskie ugrupowanie plastyczne powstałe zaraz po II wojnie światowej i zarazem pierwsze kontynuujące przedwojenne tradycje grafiki artystycznej, sięgające ośrodków: wileńskiego (Wydział Sztuk Pięknych Uniwersytetu Stefana Batorego) i warszawskiego (Akademia Sztuk Pięknych[1]. Kultywowało ono tradycje przedwojennego stowarzyszenia „Ryt” (1925–1939), a także grup: „Bunt” (1918-1920), „Czapka Frygijska” (1934-1938) czy „Jung Jidysz” (1919-1921). Pomysł na nazwę ugrupowania został zaczerpnięty od liczby jego członków, którzy pragnąc pozostać we własnym gronie, przyjęli określenie „Dziewięciu Grafików”. Po śmierci Leona Kosmulskiego (1952) dziewięcioosobowy skład, w jakim artyści pragnęli pozostać, uzupełnił Konrad Srzednicki. Krystyna Wróblewska przez wszystkie lata istnienia zespołu pełniła (bardziej przyjacielską niż formalną) funkcję przewodniczącej.
Członkowie ugrupowania ukształtowani zostali przez trzy środowiska akademickie: Wydział Sztuk Pięknych Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie, Akademie Sztuk Pięknych w Krakowie i Warszawie. Spotkali się w Krakowie w 1946, w wyniku powojennych przesiedleń i migracji. Nie łączyła ich więź pokoleniowa (w momencie spotkania byli już dojrzałymi twórcami), ani wspólny manifest programowy. Reprezentowali również odmienne poglądy i postawy twórcze. Według wspomnień Krystyny Wróblewskiej połączyło ich przede wszystkim zamiłowanie do rzetelnego, klasycznego warsztatu graficznego z jego dbałością o kompozycję, szczegóły i perfekcjonizm w użytkowaniu narzędzia graficznego.
Krystyna Wróblewska: Grupa miała ułatwić swoim członkom start wystawowy, stworzyć środowisko pobudzające do pracy twórczej, bez nacisku na indywidualne oblicze każdego z nas. Naszą wspólną fascynacją był dobry warsztat, dobra koncepcja.[2] .
Pośród dyscyplin graficznych uprawianych przez wszystkich dziewięciu grafików zdecydowanie dominował drzeworyt[3]. Wynikało to nie tylko ze szczególnego upodobania artystów do tej techniki, ale również z faktu, iż w warunkach powojennych braków mieszkaniowych, materiałowych, a często także finansowych, najłatwiej było zorganizować pracownię drzeworytniczą. Artyści „Dziewiątki” tworzyli drzeworyty jeszcze przed wojną, a genezy ich graficznych upodobań należy upatrywać w działalności artystów skupionych wokół Władysława Skoczylasa i „Rytu”. W wypadku Bogny Krasnodębskiej-Gardowskiej i Konrada Srzednickiego stanowiła ją bezpośrednia przynależność do tego ugrupowania, dzięki temu tworzyli ogniwo łączące „Dziewiątkę” z „Rytem. Ugrupowanie „Dziewięciu Grafików” tworzyło w nurcie klasycyzującym (spod znaku „szkoły wileńskiej” i „warszawskiej"), realizmu, socrealizmu, a także ekspresjonizmu społecznego i metaforycznego. W latach 1949-1953 artyści „Dziewiątki” tworzyli na tzw. zamówienie społeczne grafiki w duchu realizmu socjalistycznego[4]. Po „odwilży” (1955), nie porzucając realizmu, zaczęli skłaniać się w stronę ekspresjonizmu społecznego i metaforycznego. Zwiększyli wówczas formaty swoich prac oraz zaczęli eksperymenty formalne: sięgnęli po kolor, mocniejszą ekspresję, nową stylistykę, wreszcie tematykę wybiegającą poza ramy realizmu i problematyki społecznej. Kierowali się w stronę groteski, fantastyki i metafory. W ich dorobku pojawiła się też abstrakcja, zwłaszcza geometryczna. Natomiast sam ekspresjonizm metaforyczny i egzystencjalny, po który wówczas sięgali – za sprawą Mieczysława Wejmana – na kilkadziesiąt lat zdominował środowisko grafików, owocując zjawiskiem charakterystycznej „krakowskiej szkoły grafiki"[5].
„Dziewiątkę” łączyły zarówno sprawy zawodowe jak i silne więzy towarzyskie, podtrzymywane przez regularne spotkania w domu nieformalnego animatora i lidera grupy, Mieczysława Wejmana, i krakowskiej kawiarni „U Noworola”[2].
W 1948 Towarzystwo Miłośników Książki opublikowało tekę Dziewięciu grafików z pracami członków grupy[6].
Członkowie[edytuj | edytuj kod]
- Jerzy Bandura (1915–1987)
- Stefania Dretler-Flin (1909–1994)
- Leon Kosmulski (1904–1952)
- Bogna Krasnodębska-Gardowska (1900–1986)
- Helena Krażowska-Knotowa (1911–1992)
- Adam Młodzianowski (1907–1985)
- Konrad Srzednicki (1894–1993)
- Stanisław Töpfer (1917–1975)
- Mieczysław Wejman (1912–1992)
- Krystyna Wróblewska (1904–1994)
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Małgorzata Ksenia Krzyżanowska, The classicizing tendencies in the creativity of selected students of Vilna (Vilnius) School and Warsaw School, [w:] The inspiration from the past in the art of the 20th and 21st centuries, "Studia o Sztuce Nowoczesnej", t. 4 ed. by M. Geron, J. Malinowski, Wyd. Libron Filip Lohner, Cracow, 2013. s. 117-126.
- ↑ a b W domenie publicznej życie zaczyna się po 70.. buwlog.uw.edu.pl. [dostęp 2024-04-21]. (pol.).
- ↑ Polska szkoła drzeworytu nowoczesnego w powojennej twórczości Grupy Dziewięciu Grafików (1947-1960), [w:] Wielość w jedności. Drzeworyt polski po 1900 roku. Materiały sesji naukowej 23 października 2009 roku, Katalog wystawy, red. B. Chojnacka, M. Woźniak, Muzeum Okręgowe im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy, Bydgoszcz 2011, s. 88-101
- ↑ Od „brzydoty” treści do „brzydoty” formy. Rola komunikatu w twórczości grupy „Dziewięciu Grafików”, [w:] Szpetne w sztukach pięknych. Brzydota, deformacja i ekspresja w sztuce nowoczesnej, "Studia o Sztuce Nowoczesnej", t. 3, red. M. Geron, J. Malinowski, Kraków 2011, s. 149-159
- ↑ Twórczość grupy Dziewięciu Grafików 1947–1960, wyd. Tako, Toruń 2014, s. 30-32, 291-293
- ↑ Stanisław Töpfer (1917–1975). Nautilus. [dostęp 2024-04-20]. (pol.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Jolanta Chrzanowska-Pieńkos, Andrzej Pieńkos: Leksykon sztuki polskiej XX wieku, wyd. Kurpisz, 2001, ISBN 83-86600-48-9
- Małgorzata Kozłowska, Życie dłutem wyżłobione. Twórczość Krystyny Wróblewskiej (1904–1994), [w:] Archiwum Sztuki Polskiej XX wieku, t. II, red. J. Malinowski, wyd. Neriton, Warszawa 2007, s. 34–48, ISBN 83-7543-000-5
- Małgorzata Ksenia Krzyżanowska, Twórczość grupy Dziewięciu Grafików 1947–1960, wyd. Tako, Toruń 2014, ISBN 978-83-62737-37-6
- W domenie publicznej życie zaczyna się po 70. – edycja 2023 (cz. 3, odc. 2), buwlog.uw.edu.pl