Guta Kawenoki
 Guta Kawenoki | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Przebieg służby | |
| Siły zbrojne | |
| Jednostki | |
| Stanowiska |
skarbnik, żołnierz |
| Główne wojny i bitwy | |
| Odznaczenia | |
| |
Guta Kawenoki ps. „Gitta Kwonki – Kav Venaki” (hebr. גוטה קובנאקי; ur. 1919 w Łodzi, zm. w 1944 w Warszawie) – żydowska działaczka podziemia w getcie warszawskim, skarbniczka oraz żołnierz Żydowskiej Organizacji Bojowej, uczestniczka powstania w getcie warszawskim.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Urodziła się w Łodzi w 1919 roku. Jej rodzina pochodziła z Białegostoku. Nazwisko Kawenoki pochodzi od hebrajskich kav (krótko) i venaki (czysto, nieskazitelnie). Jej była farmaceutką, ojciec fabrykantem tekstylnym, ona sama pracowała jako pomoc technika dentystycznego. Działała społecznie w Gordonii.
Do Warszawy przybyła w 1940 roku. Dołączyła do Żydowskiej Organizacji Bojowej (ŻOB)[1], gdzie służyła jako szpieg, żołnierz oraz skarbniczka[2]. Działała w bojówce Gordonii.
W getcie wielokrotnie brała udział w akcjach ŻOB-u skierowanym przeciwko tym, którzy zdobywali majątki na eksploatacyjnej pracy Żydów. Akcje te polegały na porywaniu takich producentów – lub członków ich rodzin – i przetrzymywaniu w celu żądania okupu. Za pieniądze z okupu kupowano broń dla podziemia.
Zukerman opisując jedną z takich akcji pisze:
Wybraliśmy piękną, uroczą dziewczynę, Gittę Kwonki, członkinię Gordonii...
W 1943 roku Kawenoki wzięła udział w walkach powstania w getcie warszawskim, walcząc na terenie szopów Toebbensa i Schultza. Po upadku powstania wydostała się na tzw. stronę aryjską i wraz z grupą powstańców w lasach koło Wyszkowa dołączyła do partyzantki. Walczyła później w okolicy Czerwonego Boru, nad Narwią.
Z powodu ciężkiej choroby musiała wrócić do Warszawy. Wraz z dwoma innymi bojownikami powstania w getcie: Jakowem Feigenblatem i Zygmuntem Igłą ukrywała się po tzw. aryjskiej stronie u Ignacego Jabłońskiego, dozorcy budynku przy ul. Próżnej 14[3][4] (wg innych źródeł: przy pl. Grzybowskim 6[5]). Wskutek donosu, w styczniu 1944 roku Niemcy odkryli ich kryjówkę. Kawenoki, Feigenblat i Igła odmówili poddania się i zginęli z bronią w ręku w walce z gestapo[2], Jabłoński został zesłany do obozu koncentracyjnego[4].
Istnieje również przekaz[6], według którego Kawenoki miała zginąć w walce partyzanckiej w lasach wyszkowskich[7].
Odznaczenia[edytuj | edytuj kod]
Pośmiertnie – w piątą rocznicę Powstania w Getcie, 19 kwietnia 1948 roku – Guta Kawenoki została odznaczona orderem Krzyża Walecznych[8].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ NULL TOLERANZ FÜR NAZIS • Gitta Kwonki – Kav Venaki, member of Gordonia and... [online], NULL TOLERANZ FÜR NAZIS [dostęp 2020-04-19] (ang.).
- ↑ a b Itzhak („Antek”) Zukerman, A Surplus of Memory: Chronicle of the Warsaw Ghetto Uprising, Berkeley: University of California Press, 1993, s. 467.
- ↑ IDEA – ALM: Gitta Kwonki – Kav Venaki, member of Gordonia and the Jewish Fighting Organization in the Warsaw ghetto. [online], www.infocenters.co.il [dostęp 2020-04-19].
- ↑ a b IDEA – ALM: The building at No. 14 Prozna Street on the „Aryan” side of Warsaw. [online], www.infocenters.co.il [dostęp 2020-04-19].
- ↑ Anka Grupińska, Po kole. Rozmowy z żydowskimi żołnierzami, Warszawa: Wydawnictwo Alfa, 1991, ISBN 978-83-7001-475-9.
- ↑ Getto Warszawskie [online], warszawa.getto.pl [dostęp 2020-04-19].
- ↑ Władka Meed (właśc. Fajgele Peltel-Międzyrzecki), Po obu stronach muru, Warszawa: Wydawnictwo Jaworski, 2003, ISBN 83-88797-45-X.
- ↑ Wolters Kluwer, Odznaczenie za zasługi położone w walce zbrojnej z okupantem hitlerowskim. [online], OpenLEX [dostęp 2020-04-19] (pol.).