Hawajka pełzaczowata
| Hemignathus wilsoni[1] | |||
| (Rothschild, 1893) | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
hawajka pełzaczowata | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |||
 | |||
Hawajka pełzaczowata[3] (Hemignathus wilsoni) – gatunek małego ptaka z rodziny łuszczakowatych (Fringillidae). Występuje endemicznie na Hawaiʻi. Zagrożony wyginięciem.
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Po raz pierwszy gatunek opisał Lionel Walter Rothschild w 1893 w The avifauna of Laysan and the neighbouring islands. Nadał mu nazwę Heterorhynchus wilsoni[4]. Obecnie (2021) Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny uznaje hawajkę pełzaczowatą za przedstawiciela rodzaju Hemignathus[5]. Niektórzy autorzy włączają do rodzaju Hemignathus rodzaj Chlorodrepanis. W takich systemach klasyfikacji hawajka pełzaczowata nazywana jest H. munroi, gdyż pierwszeństwo ma wówczas nazwa podgatunku hawajki zielonej – Chlorodrepanis virens wilsoni[6][5]. Hawajska nazwa hawajek pełzaczowatych brzmi ʻAkiapōlāʻau[7]; używana jest w języku angielskim jako nazwa zwyczajowa[6][8].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Długość ciała wynosi około 14 cm; masa ciała samców 19,8–37 g, samic 17–35 g[6]. Wymiary szczegółowe, podane w milimetrach, przedstawia poniższa tabelka; w nawiasach podano liczbę zmierzonych samców (n), dla samic liczba jest stała[9]:
| Długość skrzydła | D. ogona | D. górnej krawędzi dzioba |
D. skoku | |
|---|---|---|---|---|
| n ♂ | (32) 77–88 | (32) 40–49 | (24) 22,6–30,8 | (31) 23,4–28 |
| 6 ♀ | 77–80 | 40–44 | 19,4–24,8 | 22,7–25,3 |
U dorosłych samców głowa i spód ciała są jaskrawożółte, zaś grzbiet i skrzydła żółtozielone; widoczna jest mała, czarna maska. Dorosłe samice z wierzchu porośnięte są piórami barwy oliwkowej, od spodu szarożółtej lub żółtej[7] (według innego źródła żółte są broda, gardło i górna część piersi, a szarożółte kontrastująca z nimi niższa część piersi i brzuch). Upierzenie ptaków młodocianych opisano dopiero w 1994. Wyróżniają się one obecnością ciemnoszarych końcówek piór głowy, gardła i górnej części piersi. Ponadto mają dwa paski skrzydłowe, utworzone przez jasne końcówki pokryw skrzydłowych większych i średnich[9]. Górna szczęka jest długa, giętka i silnie zagięta, zaś żuchwa jest od niej krótsza i ostro zakończona[9]; przy zamkniętym dziobie widoczna jest szczelina[8]. Pierzenie nie przebiega o ustalonej porze roku, choć najwięcej hawajek pełzaczowatych pierzy się wiosną i latem[9]. Tęczówka ciemnobrązowa[4].
Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]
Endemit wyspy Hawaiʻi. Zasięg ograniczony jest jedynie wysokością nad poziomem morza[8].
Ekologia i zachowanie[edytuj | edytuj kod]
Hawajki pełzaczowate występują głównie w lasach Acacia koa i Metrosideros polymorpha na wysokości 1300–2100 m n.p.m. W przeszłości występowały również na Mauna Kea w lasach Sophora chrysophylla (po hawajsku Māmane) i Myoporum sandwicense (Naio). Wiadomo, że w wysokich zagęszczeniach przebywają również w lasach wtórnych A. koa[8]. Hawajki pełzaczowate jedzą głównie gąsienice i larwy kózkowatych, które wydobywają spod kory A. koa. Są jednymi z nielicznych hawajek, które nie pijają regularnie nektaru. Swoją dietę uzupełniają żywicą, którą spijają z głębokich na 3–5 mm otworków, które wydłubują w korze M. polymorpha końcówką żuchwy. Żywica może stanowić dobre źródło energii w okresie niedoboru bezkręgowców[10].
Lęgi[edytuj | edytuj kod]
Odnotowano aktywność lęgową we wszystkich porach roku, jednak przeważnie lęgi odbywają się od lutego do czerwca. Gniazdo ma formę otwartego kubeczka. W zniesieniu znajduje się zwykle 1 jajo, niekiedy 2. Danego roku opierzenia dożywa jedno pisklę danej pary. Świeżo opierzone pisklęta długo, bo przez 4–5 miesięcy, pozostają zależne od swoich rodziców[7].
Status[edytuj | edytuj kod]
IUCN uznaje hawajkę pełzaczowatą za gatunek zagrożony wyginięciem (EN, Endangered) nieprzerwanie od 1994 (stan w 2020). Populacja z Mauna Kea wymarła w 2002. W dystrykcie Kona nie były widziane od końca lat 90. XX wieku. Zagrożeniem dla hawajek pełzaczowatych jest modyfikacja środowiska przez wypas zwierząt i wylesianie, a do tego drapieżnictwo ze strony szczurów, zdziczałych kotów i rdzennych drapieżników oraz ptasich chorób przenoszonych przez zawleczone komary, przez co zasięg tych hawajek jest ograniczony do znacznych wysokości n.p.m. Do wolnego tempa odbudowy populacji przyczynia się niski sukces rozrodczy[8].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Hemignathus wilsoni, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Hemignathus wilsoni, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Drepanidini Cabanis, 1847 (wersja: 2020-09-26). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-01-27].
- ↑ a b Lionel Walter Rothschild: The avifauna of Laysan and the neighbouring islands: with a complete history to date of the birds of the Hawaiian possessions. 1893–1900, s. 97–99.
- ↑ a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Finches, euphonias, longspurs, Thrush-tanager. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-01-27]. (ang.).
- ↑ a b c Pratt, D.: Akiapolaau (Hemignathus wilsoni). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2016. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-05-05)].
- ↑ a b c Forest Birds ‘Akiapōlā‘au. [w:] Hawaii's Comprehensive Wildlife Conservation Strategy [on-line]. Hawaii Department of Land and Natural Resources, 1 października 2005. [dostęp 2016-10-24].
- ↑ a b c d e Akiapolaau Hemignathus munroi. BirdLife International. [dostęp 2016-10-24].
- ↑ a b c d T.K. Pratt, S.G. Fancy, C.K. Harada, G.D. Lindsey, and J.D. Jacobi. Identifying sex and age of akiapolaau. „Wilson Bulletin”. 106 (3). s. 421–430.
- ↑ Pejchar, L., Jeffrey J.. Sap-feeding behavior and tree selection in the endangered akiapolaau (Hemignathus munroi) in Hawaii. „Auk”. 121 (2), s. 548–556, 2004. DOI: 10.1093/auk/121.2.548.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).