Helena Ziemiałkowska
 Fotografia z 1891 | |
 Oksza | |
| Data urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Ojciec | |
| Matka |
Teresa Holzer |
| Mąż | |
Helena Ziemiałkowska, z domu Dylewska herbu Oksza (ur. 1840 – zm. 8 sierpnia 1917 w Wiedniu) – działaczka społeczna, fundatorka Domu Polskiego w Wiedniu.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Córka Mariana Dylewskiego i Teresy z Holzerów. Jej starsza siostra Stanisława (1848–1890) była żoną Antoniego Teodorowicza[1]. W 1858 wyszła za mąż za znacznie od niej starszego Floriana Ziemiałkowskiego, który był przyjacielem jej ojca. W latach 1863–1865 podczas jego kolejnego pobytu w więzieniu, a także później prowadziła większość jego spraw majątkowych[2]. W 1880 zakupili dobra Dębowiec, w latach 1891–1892 Helena w swoim i męża imieniu, jako jedna z pierwszych na terenie Galicji przeprowadziła parcelację tego majątku. Była również autorką szkiców w języku francuskim La poésie en prose (1885), Impressions et souvenirs (1899)[2]. Prowadziła salon literacko-towarzyski w Wiedniu, na Technikerstrasse 5. Jak napisał nielubiący Heleny Kazimierz Chłędowski – Ziemiałkowscy mieli mieszkanie więcej pompatyczne aniżeli wygodne, gdyż jej ideałem było wydawać wieczory, a więc potrzebowała salonów[3]. Jej krewna Helena Kozicka tak ją scharakteryzowała: moja ciotka była najdziwniejszym i najzabawniejszym stworzeniem, jakie znałam. Dziecinna, narwana, niedouczona, próżna, dobra, serdeczna, szlachetna, fantastka, niepohamowana – dziwoląg. Kochała męża, choć mu życie psuła – była bez zarzutu jako kobieta, choć dużo mówiła o swoich pokusach. Dobra gospodyni, choć na blichtr wszystko obliczała, czytała poważne dzieła i dużo o nich mówiła, choć ich nie rozumiała, przyjaciół swych i przyjaciółki srodze ośmieszała. Ziemiałkowscy byli fatalnie dobraną parą, ale kochali się szczerze. Z winy ciotki byli mimo znaczenia męża, przedmiotem żartów całego towarzystwa wiedeńskiego, czemu winna była ona ze swym brakiem taktu i niemożliwością zapanowania nad swym językiem[4].
Po śmierci męża mieszkała nadal w Wiedniu. W 1901 wydała poświęcony mu szkic biograficzny[5], zaś w 1904 zredagowała i opublikowała pamiętniki męża z lat 1848–1863[6]. Treści spisane przez Ziemiałkowskiego i opublikowane w tej publikacji Józef Nieczuja Miniewski określił jako niegodne, oszczercze, sfabrykowane, spotwarzenia, atakując tym samym Helenę Ziemiałkowską jako wydawcę[7]. Uporządkowała archiwum osobiste po Florianie Ziemiałkowskim (włączywszy własne materiały) które spadkobiercy przekazali zgodnie z jej zapisem Lwowskiemu Archiwum Miejskiemu[2][8]. Jeszcze za życia męża zaangażowana była w tworzenie szkół dla dzieci biedniejszej części Polonii mieszkającej w Wiedniu. W 1901 r. utworzyła Fundusz Floriana Ziemiałkowskiego w wysokości 20 000 koron przeznaczony na budowę Domu Polskiego i szkoły polskiej w Wiedniu. Dzięki temu po załatwieniu licznych formalności organizacyjno-finansowych Polskie Towarzystwo Szkoły Ludowej 11 grudnia 1908 r. nabyło za cenę 160 000 koron realność położoną w Wiedniu przy Boerhaavegasse 25[9]. Obecnie budynek jest własnością i siedzibą Stacji Naukowej PAN w Wiedniu.
Pochowana została wraz z mężem na Cmentarzu Centralnym w Wiedniu (Wiener Zentralfriedhof)[10].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ A. Boniecki, Herbarz Polski, t.5, Warszawa 1902, s. 139
- ↑ a b c Helena Kozicka, z Gostkowskich, Wspomnienia z lat 1867-1914,oprac. Kamila Cybulska, Kielce 2015, s. 28
- ↑ Kazimierz Chłędowski, Pamiętniki, t.2, oprac. Antoni Knot, Kraków 1957, s. 7
- ↑ Helena Kozicka, z Gostkowskich, Wspomnienia z lat 1867-1914,oprac. Kamila Cybulska, Kielce 2015, s. 113
- ↑ W rocznicę skonu. Pamięci Floriana poświęca Helena Oksza, Wiedeń 1901
- ↑ Pamiętniki Floryana Ziemiałkowskiego, część I – IV, Kraków 1904
- ↑ Józef Nieczuja Miniewski: Rozdział V. Listy otwarte. Do Jaśnie Wielmożnej Heleny z Okszow Dylewskich baronowej Ziemiałkowskiej. W: Józef Nieczuja Miniewski. Jego udział w powstaniu styczniowem. Notatki z lat młodych - epizody - listy otwarte - głosy krytyki - wiersze. Lwów: Michał Michałowski, 1918, s. 63-.
- ↑ Obecnie fond 93 w Centralnym Archiwum Historycznym Ukrainy.
- ↑ „Cena ta została pokryta w ten sposób, że Towarzystwo przejęło ciążący na tejże realności bankowy dług hipoteczny w kwocie 100 000 koron oraz prywatny dług hipoteczny 25 000 koron, nabyty później przez czeski bank, po wtóre użyto na ten cel kapitał fundacyjny Eks. Pani baronowej Ziemiałkowskiej w kwocie 20 000 koron, a po trzecie, resztę ceny w kwocie 15 000 koron pokryto uzyskaną gotówką z wypuszczonymi i w przeważającej części przez p.p. komisjonerów ze St. Marx rozebranych obligacji” – Władysław S. Kucharski, Fundacja „Dom Polski” w Wiedniu, w: Austria i relacje polsko – austriackie w XX i XXI wieku, pod red. Agnieszki Kisztelińskiej-Węgrzyńskiej, Krzysztofa A. Kuczyńskiego, Łódź 2014, s. 15
- ↑ Grab Florian i Helena Ziemiałkowscy Friedhöfe Wien – Info online [4.01.2020]
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Helena Kozicka, z Gostkowskich, Wspomnienia z lat 1867-1914, oprac. Kamila Cybulska, Kielce 2015, s. 28, 30, 112, 113, 115, 117, 118