Hipolit Szczawiński

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Hipolit Szczawiński, herbu Prawdzic (ur. 29 października 1812 w Kargowej, w pow. babimojskim, zm. 15 września 1893 w Poznaniu) – ziemianin, powstaniec listopadowy, uczestnik konspiracji niepodległościowych w Wielkopolsce, działacz społeczny i gospodarczy.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Był uczniem gimnazjum w Lesznie. Po wybuchu powstania listopadowego przerwał naukę i wstąpił wiosną 1831 do Legii Nadwiślańskiej utworzonej w Warszawie. Pod dowództwem płk. Andrzeja Kroczyńskiego uczestniczył w bitwach i potyczkach pod Międzyrzeczem (29 sierpnia i 6 września), Opatowem (9 września) i Chotczą Górą (19 września). Pod koniec powstania awansowany do stopnia podporucznika[1]. Po jego upadku przedostał się na teren Wielkopolski gdzie zadał jako ekstern maturę. Za udział w powstaniu został karnie wcielony jako szeregowiec do armii pruskiej w której służył w latach 1833–1836. Służył kolejno w pułku ułanów stacjonującym w Moguncji, a następnie w 19 pułku obrony krajowej. Awansowany do stopnia podporucznika kawalerii, w 1836 był adiutantem dywizji[1].

Po uzyskaniu dymisji z armii powrócił do Wielkopolski i ożenił się z Apolonią ze Skarżyńskich, po czym gospodarował we wniesionych przez nią dobrach Klonówiec w pow. wschowskim[1]. Od końca lat trzydziestych członek Kasyna Gostyńskiego skupiającego ziemian działających na rzecz modernizacji rolnictwa i oświecenia chłopów. Nawiązał także kontakty z emigracją polską we Francji i uczestniczył w przygotowaniach do powstania w Wielkopolsce w 1846[1]. Aresztowany wraz z innymi został osadzony w berlińskim więzieniu – Moabicie. Następnie w wielkim pokazowym procesie w Berlinie został 2 grudnia 1847 skazany na osiem lat twierdzy oraz utratę szlachectwa i stopnia oficerskiego[2]. Uwolniony podczas Wiosny Ludów[3] zaangażował się w działalność powstańczą w Wielkopolsce[1].

Po śmierci pierwszej żony oddał w 1852 Klonowiec jej rodzinie[4]. Sam przeniósł się w 1853 do zakupionego od Erazma Osińskiego majątku Brylewo pod Gostyniem, który szybko przekształcił w dobrze prosperujący, m.in. założył w nim w 1856 owczarnię zarodową[1]. W tym okresie był aktywnym działaczem Towarzystwa Rolniczo-Przemysłowego w Gostyniu, m.in. w 1857 próbował założyć towarzystwo ubezpieczeniowe. Od 1859 był dyrektorem Towarzystwa Centralnego Gospodarczego dla Wielkiego Księstwa Poznańskiego w pow. wschowskim.Po kilkuletnich staraniach zorganizował (2–4 października 1862) w Gostyniu wystawę rolniczo-przemysłową, pierwszą tego typu w Wielkopolsce. Odniosła ona wielki sukces, on sam otrzymał na niej liczne wyróżnienia, a władze pruskie przyznały mu order, ale odmówił jego przyjęcia. Publikował także artykuły o tematyce rolniczej m.in. O podścielaniu ziemią w miejsce słomy („Gaz. Roln., Przem. i Handl.” 1859 nr 31–34), Program wystawy rolniczo-przemysłowej w Gostyniu („Ziemianin” 1862 nr 33)[1].

Od stycznia 1863 uczestniczył w pracach powstańczego Komitetu Narodowego Wielkiego Księstwa Poznańskiego, od kwietnia 1864 był komisarzem Rządu Narodowego we Wschowie[5]. W maju 1864 aresztowany i więziony w Hausvogtei i Moabicie. Po procesie trwającym od lipca do grudnia 1864 w którym został oskarżony o zbrodnię stanu ostatecznie został uwolniony. Po powrocie do Wielkopolski kontynuował poprzednią działalność społeczną i gospodarczą. M.in. był członkiem komitetu organizującego wystawę rolniczo-przemysłową w Kościanie. Po odstąpieniu w 1871 Brylewa najstarszemu synowi Zdzisławowi w latach 1871–1878 gospodarował w nowo zakupionych dobrach Janowiec, w pow. wągrowieckim[1]. Po ich sprzedaniu mieszkał w Poznaniu. W latach 1871–1893 był członkiem korespondentem Galicyjskiego Towarzystwa Gospodarskiego[6].

Pochowany na cmentarzu św. Marcina w Poznaniu, później jego prochy przeniesiono na poznański cmentarz Zasłużonych Wielkopolan[1].

Rodzina[edytuj | edytuj kod]

Urodził się w rodzinie ziemiańskiej. Był synem Władysława i Agnieszki von Angern. Miał braci: Atanazego (zm. 1834), Wojciecha, Klemensa i Szczepana, którzy wcześnie zmarli, oraz Rajmunda (zm. 1895). Był dwukrotnie żonaty: 1) w 1836 z Apolonią Antoniną ze Skarżyńskich (1814–1847), z którą miał syna powstańca styczniowego i ziemianina Zdzisława (1842–1874) oraz córkę Weronikę (1840–1895), żonę Konstantego Pągowskiego. Ponadto mieli dwie córki (imiona nieznane), które zmarły na cholerę podczas nauki we Wrocławiu. 2) powtórnie ożeniony w 1854 z Marianną Teofilą z Raszewskich (1831–1903) z którą miał z nią córkę Felicję (1845–1895), żonę Teofila Wieruszowskiego (zm. 1890), oraz synów Jana Marię (1860–1892), Stanisława (1860–1882), Władysława (1837–1890), Bogumiła (ur. 1864), Stefana (ur. 1870) i Wacława (1872–1929)[7][1][8].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d e f g h i j Elżbieta Orman, Szczawiński Hipolit (1812–1893), Polski Słownik Biograficzny, t. 47, Warszawa-Kraków 2010-2011, s. 187–189.
  2. ↑ Akta i czynności sa̧dowe tyczące się processu Polaków oskarżonych w roku 1847 o zdradę stanu, Tom 1, Berlin 1847, s. 472, 523–524.
  3. ↑ Sprawa więźniów poznańskich przed sądem berlińskim w pierwszej instancyi, Berlin 1848, s. 129, 209.
  4. ↑ Miał w drodze układów rodzinnych przekazać w 1852 Klonówiec Józefowi Cioromskiemu (dziedzicowi Wyciążkowa, Goniembic, i Koronowa) – SZCZAWIŃSKI Hipolit (1812–1893), – Historia Gminy Krzemieniewo – online [2.05.2020].
  5. ↑ Wacław Truszkowski-Fidler, Wykaz Wielkopolan uczestników powstania 1863 r., Warszawa 1938.
  6. ↑ Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1871, s. 505; 1872, s. 503; 1873, s. 519; 1874, 563; 1875, s. 567; 1876, s. 576; 1877, s. 552; 1878, s. 540; 1879, s. 536; 1880, s. 543; 1881, s. 559; 1882, s. 561; 1883, s. 561; 1884, s. 545; 1885, s. 545; 1886, s. 545; 1887, s. 546; 1888, s. 546; 1889, s. 637; 1890, s. 637; 1891, s. 637; 1892, s. 639; 1893, s. 639.
  7. ↑ Teodor Żychliński, Złota księga szlachty polskiej, rocznik XVI, Poznań 1885, s. 324–326, oraz: rocznik XIX, Poznań 1889,s.130-131.
  8. ↑ Hipolit Szczawiński ze Szczawina Małego h. Prawdzic – M.J. Minakowski, Genealogia potomków Sejmu Wielkiego – online [2.05.2020].

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Hipolit_Szczawiński&oldid=68251547”