Historia cyfrowa

Historia cyfrowa, historia digitalna (ang. digital history) – praktyka badań i edukacji historycznej wykorzystująca narzędzia i zasoby cyfrowe; także kierunek teoretyczny w historiografii i historiozofii poruszający wynikające z cyfryzacji kultury i obiegu naukowego wyzwania dla nauki historycznej.

Jedną z czołowych instytucji historii cyfrowej jest amerykańskie Centrum Historii i Nowych Mediów (ang. Center for History and New Media), zorganizowane przy Uniwersytecie George'a Masona w Fairfax w Wirginii. Na stronach CHNM historia cyfrowa definiowana jest jako:

podejście do badania i reprezentowania przeszłości uwzględniające nowe technologie komunikacyjne, takie jak komputery i Sieć. Opiera się na istotnych właściwościach cyfrowej rzeczywistości, takich jak bazy danych, hipertekstualizacja i sieci, aby tworzyć i udostępniać wiedzę historyczną. Historia cyfrowa dopełnia inne formy historii – w istocie podkreśla siłę i metodologiczny rygor tego wiekowego sposobu ludzkiego rozumowania, używając najnowszych technologii.

Definiowanie historii cyfrowej

Historia cyfrowa jest pojęciem obejmującym bardzo szeroki wachlarz problemów, m.in. praktykę i teorię digitalizacji zbiorów dziedzictwa historycznego oraz cyfrowych wydań tekstów historycznych, metody eksploracji tekstów (ang. text mining), archiwizację i badanie zbiorów cyfrowych (w tym zasobów WWW), nowe formy historycznych publikacji naukowych oraz komunikacji naukowej czy historyczne projekty nauki obywatelskiej. Z tego też powodu zasadność wykorzystywania tego pojęcia bywa kwestionowana (zob. brzytwa Ockhama): skoro już dziś w praktyce badań historycznych powszechnie wykorzystywane są narzędzia i zbiory cyfrowe (choćby biblioteki cyfrowe, edytory tekstów), proponowanie nowego kierunku nie wydaje się racjonalne. W dyskusji na łamach Journal of American History Michael Frisch przekonywał:

Jestem sceptyczny co do trwałej wartości pojęcia "historii cyfrowej", zniknie ono oznaczając zbyt wiele lub zbyt mało i wkrótce będzie tak nieuniknione (czy w perspektywie dwudziestu lat ktokolwiek będzie prowadził profesjonalne badania historyczne bez wykorzystywania tego, o czym mówimy [narzędzi i zasobów cyfrowych]?), że przestanie nadawać się do wykorzystania w treści specjalistycznego kursu, warsztatu lub bloga.

Z drugiej jednak strony historia cyfrowa uznana być może za odrębny kierunek badań i teorii historycznej, który nie mógłby się rozwinąć gdyby nie dostępność zasobów i narzędzi cyfrowych. Tworzenie cyfrowych edycji źródłowych i wizualizacji historycznych, automatyczna eksploracja tekstów czy projektowanie archiwów cyfrowych wymaga wiedzy i kompetencji wychodzących poza tradycyjny warsztat badania przeszłości.

Archiwistyka cyfrowa

Historia cyfrowa nie istnieje bez źródeł w formie cyfrowej. Jednymi z najważniejszych problemów poruszanych w ramach tego kierunku badawczego są więc metody gromadzenia, opracowywania, przetwarzania i udostępniania źródeł, tak zdigitalizowanych (posiadających swoje analogowe oryginały), jak i źródeł born digital.

Społeczność naukowa

Wyraźnym wątkiem w dyskusjach na temat historii cyfrowej jest komunikacja naukowa. Praktycy nowych cyfrowych metod badań i edukacji historycznej są aktywni w Internecie. Biorą udział w projektach pracy grupowej online, prowadzą blogi i kontaktują się ze sobą w ramach nieformalnej grupy na Twitterze (#twitterstorians). Podobnie jak w przypadku cyfrowej humanistyki (ang. digital humanities) standardem staje się naukowa dyskusja online czy publikowanie w modelu otwartego dostępu oraz alternatywne modele konferencji naukowych, np. THATCampy.

Bibliografia

• Ayers, Edward L. "The Pasts and Futures of Digital History," University of Virginia (1999).
• Ayers, Edward L. "History in Hypertext," University of Virginia (1999).
• Burton, Orville (ed.). Computing in the Social Sciences and Humanities. Urbana: University of Illinois Press, 2002.
• Cohen, Daniel J. "History and the Second Decade of the Web". Rethinking History 8 (June 2004): 293-301.
• Cohen, Daniel J. 2005. The Future of Preserving the Past. CRM: The Journal of Heritage Stewardship 2.2 (2005): 6-19.
• Cohen, Daniel J. and Roy Rosenzweig, Digital History: A Guide to Gathering, Preserving, and Presenting the Past on the Web. Philadelphia: University of Pennsylvania Press, 2006.
• Denley, Peter and Deian Hopkin. History and Computing. Manchester: Manchester University, 1987.
• Dollar, Charles, and Richard Jensen. Historians Guide to Statistics (1971), with detailed guide to older studies
• Esche-Ramshorn, Christiane and Stanislav Roudavski. Evocative Research in Art History and Beyond: Imagining Possible Pasts in the Ways to Heaven Project, Digital Creativity 23, 1 (2012): 1-21
• Greenstein, Daniel I. A Historian's Guide to Computing. Oxford: Oxford University Press, 1994.
• "Interchange: The Promise of Digital History." Special issue, Journal of American History 95, no. 2 (September 2008). https://web.archive.org/web/20110716074035/http://www.journalofamericanhistory.org/issues/952/interchange/index.html (accessed May 1, 2009).
• Knowles, Anne Kelly (ed.). Past Time, Past Place: GIS for History. Redlands, CA: ESRI, 2002.
• Kornbluh, Mark. 2008. From Digital Repositories to Information Habitats: H-Net, the Quilt Index, Cyber Infrastructure, and Digital Humanities. First Monday 13(8): available at https://web.archive.org/web/20120223151150/http://firstmonday.org/htbin/cgiwrap/bin/ojs/index.php/fm/article/viewArticle/2230/2019
• Lutz, John Sutton. 2007. Bed Jumping and Compelling Convergences in Historical Computing. Digital History portal, Department of History, University of Nebraska-Lincoln
• Nelson, Robert K., Andrew J. Torget, Scott Nesbit. "A Conversation with Digital Historians", Southern Spaces, 31 January 2012.
• Rosenzweig, Roy. "Scarcity or Abundance? Preserving the Past in a Digital Era," American Historical Review 108 (June 2003): 735–62.
• Rosenzweig, Roy and Michael O'Malley. "Brave New World or Blind Alley? American History on the World Wide Web," Journal of American History 84 (June 1997): 132–55.
• Rosenzweig, Roy and Michael O'Malley. "The Road to Xanadu: Public and Private Pathways on the History Web," Journal of American History 88 (September 2001): 548–79.
• Thomas, William G., III. "Computing and the Historical Imagination," A Companion to Digital Humanities ed. Susan Schreibman, Ray Siemens, John Unsworth (Oxford: Blackwell, 2004).
• Thomas, William G., III. "Writing a Digital History Journal Article from Scratch: An Account," Digital History (December 2007).
• Turkel, William J, Adam Crymble, Alan MacEachern. "The Programming Historian," (London, NiCHE, 2007-9).
• Wilkowski Marcin, Wprowadzenie do historii cyfrowej, Gdańsk 2013.