Hrusztyn
 Hrusztyn (widok od pd.) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Kraj | |
| Powiat | |
| Region |
Orawa |
| Starosta |
František Škapec[1] |
| Powierzchnia |
36,51[2] km² |
| Wysokość |
704[3] m n.p.m. |
| Populacja (2023) • liczba ludności • gęstość |
|
| Nr kierunkowy |
+421 43[3] |
| Kod pocztowy |
029 52[3] |
| Tablice rejestracyjne |
NO |
Położenie na mapie kraju żylińskiego  | |
Położenie na mapie Słowacji  | |
| 49°19′29″N 19°20′58″E/49,324722 19,349444 | |
| Strona internetowa | |
Hrusztyn[6] (słow. Hruštín) – wieś (obec) w północnej Słowacji, w powiecie Namiestów, w kraju żylińskim, w historycznej krainie Orawa.
Położenie[edytuj | edytuj kod]
Leży w szerokiej dolinie Hruštínki (słow. Hruštínske podolie) otwierającej się w kierunku północno-wschodnim ku Kotlinie Orawskiej.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Wieś powstała na fali tzw. kolonizacji wołoskiej[7], która dotarła w ten region Karpat w połowie XVI w. Pierwsza pisemna wzmianka o miejscowości pochodzi z 1580 roku[8]. Organizacja wsi została zakończona dopiero w roku 1588 i od tego czasu płaciła ona dopiero należne czynsze i daniny. Należała do dużego feudalnego "państwa" z siedzibą na Zamku Orawskim. Dokumentem z 1 marca 1605 r. ówczesny pan Orawy Jerzy Thurzo określił prawa i obowiązki dwóch głównych osadników (sołtysów) oraz pozostałych dziewięciu poddanych. Wkrótce liczbę mieszkańców powiększyli osadnicy z innych wsi orawskich oraz grupa osadników z przeludnionych włości Thurzonów w rejonie Żyliny (m. in. Strečno, Lietava, Budatín (dziś część Żyliny), Rajec). Być może byli wśród nich przybysze z samej Żyliny, na co wskazuje popularne do dziś we wsi nazwisko "Žilinec"[9].
W latach 1683-1686 spustoszyły ją polsko-litewskie oddziały posiłkowe rozlokowane m.in. na Orawie po kampanii wiedeńskiej. Mieszkańcy zajmowali się handlem bydłem (owcami i wołami), serem i gontami. Uprawiali owies, a od początku XIX w. również ziemniaki, zwane tu "rzepą". W XVIII w. rozwinęła się produkcja drewnianych naczyń i wyrobów gospodarstwa domowego, wyrobów ze skóry (m. in. kierpców) oraz tkactwo[7].
W latach 60. XIX w. wieś liczyła ok. 1300 mieszkańców[10]. Istniały w niej dwa młyny wodne (sołtysi i siedlacki), później także folusz i farbiarnia płótna. Z końcem XIX w. bieda i bezrobocie wywołały falę emigracji do Stanów Zjednoczonych, która osiągnęła szczyt krótko przed I wojną światową[7]. Dopiero w 1916 r. powstał we wsi pierwszy tartak o dwóch trakach. Praktycznie cała zabudowa wsi była drewniana, zabudowania były kryte gontem. Domy, usytuowane w szeregowej zabudowie odzwierciedlającej dawny układ ról i ich podziały, krótszym bokiem do drogi, były kurne, bez kominów. Gotowano w większości na otwartym ogniu. Jeszcze krótko przed 1920 r. na ok. 300 gospodarstw było tylko kilka budynków murowanych[9].
W drugiej połowie XX w. teren wsi został w znacznym stopniu odlesiony w związku z rozwojem działalności miejscowego gospodarstwa rolnego. Poza tym znaczna część mieszkańców znalazła pracę w nowo powstałych zakładach przemysłowych Dolnej Orawy (Krivá, Nižná i in.).
Obiekty zabytkowe[7][edytuj | edytuj kod]
- Kościół katolicki pw. św. Jana Chrzciciela. Murowany z 1820 r. Wyposażenie z końca XIX i początków XX w.
- Kaplica pw. św. Anny. Murowana z przełomu XVIII i XIX w., nakryta sklepieniem kolebkowym i cebulastym hełmem.
- Kościół katolicki w dzielnicy Vaňovka. Murowany z 1833 r. Wyposażenie wnętrza (ołtarz, ławki, prospekt organowy, lichtarze) w stylu ludowym z czasów budowy kościoła.
- Słup przydrożny z figurą św. Floriana z 1833 r.
- Słup przydrożny z figurą św. Jana Nepomucena z 1881 r.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Zoznam zvolených starostov a primátorov podľa obcí, miest a mestských častí. Štatistický úrad Slovenskej republiky, 2014. [dostęp 2017-11-26]. (słow.).
- ↑ Statistical Office of the Slovak Republic (www.statistics.sk): Hustota obyvateľstva - obce. www.statistics.sk. [dostęp 2024-03-28]. Ustawienia: om7014rr_obc: 36,51S_SK, om7014rr_ukaz: Rozloha (Štvorcový meter).
- ↑ a b c Statistical Office of the Slovak Republic: Základná charakteristika. 2015-04-17. [dostęp 2022-03-31]. (słow.).
- ↑ Statistical Office of the Slovak Republic (www.statistics.sk): Počet obyvateľov podľa pohlavia - obce (ročne). www.statistics.sk. [dostęp 2024-03-28]. Ustawienia: om7101rr_obc: AREAS_SK.
- ↑ Statistical Office of the Slovak Republic (www.statistics.sk): Hustota obyvateľstva - obce. www.statistics.sk. [dostęp 2024-03-28]. Ustawienia: om7014rr_obc: AREAS_SK.
- ↑ Urzędowy wykaz polskich nazw geograficznych świata. KSNG, 2013. s. 264. [dostęp 2017-11-26].
- ↑ a b c d Ján Hencovský a kolektív: Orava. Turistický sprievodca ČSFR č. 29, wyd. Šport, slovenské telovýchovné vydavateľstvo, Bratislava 1990, s. 172-173
- ↑ Hruštín - História. [w:] E-OBCE.sk [on-line]. TERRA GRATA. [dostęp 2017-11-26]. (słow.).
- ↑ a b Historia wsi na oficjalnej stronie Hrusztyna [1]
- ↑ Hrusztyn, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 191.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Hrusztyn, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 191.
| Miasta |
|
|---|---|
| Wsie |
|
